«Қолданбалы биология және топырақтану негіздері»



Pdf көрінісі
бет125/190
Дата06.10.2023
өлшемі3,34 Mb.
#183967
1   ...   121   122   123   124   125   126   127   128   ...   190
Байланысты:
toleubaev-koldanbaly-biologia

Гүл қырыққабатты өсіріп – жеткізу.
Ӛнімді қоңыр кҥзде жинағанда 
кейбір ӛсімдіктер тауарлы шоқпарбасын қалыптастырып ҥлгермейді, 
сондықтан оларды булыжайларда немесе тӛлелерде ӛсіріп жеткізеді. Кейбір 
шаруашылықтарда ӛсіріп-жеткізу ҥшін кҥзде себеді. Ҥсімеген, зақымданбаған 
жапырақтары бар ӛсімдіктерді танаптан бҥлдірмей тамырларымен бірге қазып 
алады, оларды орлардың тҥбіне немесе топырақтан, мол сумен суландырады. 
Бір кәсектің астына 50-60 ӛсімдік отырғызады. Булыжайларда температура 1-
5
0
С, ал салыстырмалы ылғалдылығы 85-90% болуы керек. 
Ӛсіріп жеткізу процесінде қоректік заттар ӛзектен және жапырақтан 
шоқпарбасына ауысады, ал ол ҥлкейіп диаметрі 13-15 см және салмағы 500-600 
г жетеді. 2
0
С жылылықта ӛсіп-жетілуі 3 айға созылады, 5
0
С-жылылықта – 2 ай. 
Желдетілетін тӛлелерде, әр шаршы метріне 30-40 ӛсімдік кӛміп ӛсіріп 
жетілдіруге болады. Оларды тӛлелерде тамырларының ағаш тақтайшаларға 
немесе сымдарға іліп ӛсіруге болады. 


Брокколи. 
Брокколи немесе қояншӛп қырыққабат, гҥлді қырыққабаттың 
тҥршесі болып саналады және олар бір біріне кӛп жағынан ҧқсас. Брокколидің
борпаң шоқпарбасқа шоғырланған жекелеген жасыл ӛркендерін тағамға 
пайдаланады. Брокколи – рентабельді дақыл. Ӛсіруге Грюн Спроутинг сорты 
ҧсынылады. Кӛшетті ашық жерге отырғызғаннан 40-50 тәулік ӛткен соң пісіп 
жетіледі. Ӛнімділігі жоғары, ӛнімділігі бойынша Грибовская 1355 сортынан 
1,5-2 есе асып тҥседі. Алғашқы шоқпарбастарының салмағы 600г жетеді. Ӛнім 
беретін сабақтарының тҥсі жасыл және кҥлгін-жасыл. 
Брокколидің ӛсіру жағдайлары гҥлді қырыққабаттікіне ҧқсас. Бірінші 
рет жинағанда ең ірі шоқпарбастарын шырынды сабақтарымен, ірі жапырақ 
сағақтарына зиян келтірмей кесіп алады. Шоқпарбастарын бітеугҥлдері 
ашылғанша кесіп алу керек. Шоқпарбастарды солып қалмау ҥшін оларды 
таңертең ерте немесе кешке таман жинайды, сосын ҥшіншісін, осылайша 
бозқырауға дейін жалғастыра береді. Ӛнім жиналуы 2-2,5 ай созылады. 
Шоқпарбастарын кесіп алған сайын ӛс імдіктерді қоректендіреді және 
суарады, суарулардың саны және жиілігі ауа райына байланысты. 
Кольраби. 
Кольраби қаудан емес, ӛте кҥшті жан-жақты ӛскен кейіннен 
тамаққа пайдаланылатын сабақжеміс қалыптастырады. Дәмі ӛзектікіне ҧқсас, 
бірақ нәзіктеу, тәттірек және шырынды келеді. Шикі, бҧқтырған, пісірілген 
кҥйінде, фарш ретінде қолданады, сорпа пісіреді. С дәруменінінің кӛптігінен 
оны «солтҥстік апельсинң деп атайды. Ертерек пайдалану ҥшін кольрабиді ерте 
ақ қауданды қырыққабат тәрізді кӛшетпен ӛсіреді және онымен бір мезгілде 
грунтқа, 45х15-20 см тәсілімен отырғызады. Ӛсімдікті кҥтіп-баптау ақ 
қауданды қырыққабаттікіне ҧқсас. Таңдап жинайды. Кҥзде-қыста пайдалануға 
кӛшетсіз ӛсіреді. Онда тҧқымды танапқа маусымның 15-нен шілденің 1-не 
дейін себеді. Ӛсіру технологиясы ақ қауданды қырыққабатты кӛшетсіз 
ӛсіргенге ҧқсас. Кҥзде бір мезгілде жинап алады. Кольрабиді кеш пісетін ақ 
қауданды қырыққабат егістігін тығыздаушы ретінде, сондау-ақ қызанақ және 
қиярды отырғызғанға дейін олардың ҥлекісінде ӛсіруге болады.
 
Пекин қырыққабаты. 
Бір жылдық ӛсімдік. Тҥр ішінде жапырақты 
жартылай қауданды (жоғары ҧшы ашық қаудандар) және кәдімгі қауданды 
формалары болады. Негізінен салат жасауға пайдаланылады, сонымен бірге 
пісіруге де және тҧздауға да жарайды. Тез пісіп жетіледі. Кӛктегеннен азыққа 
жаратқанға дейін – дегелек кезеңінде салатқа, булы жайда ӛсіргенге 20-25 
тәулік, ашық жерде 40-45, ашық жерде қауданға – 50-60 тәулік ӛтеді. 
Қҧрылымды, қҧнарлы, ылғал сиымдылығы жоғары топырақтарды қажет етеді. 
Ӛнімді ерте салу ҥшін, кӛшет тәсілімен булы жайларда, пленкалы 
жылыжайларда немесе ашық жерде ӛсіреді. Жазда-кҥзде пайдалану ҥшін ашық 
грунтқа, тҧқымын сеуіп ӛсіреді. 
Қытай қырыққыбаты. 
Бір және екі жылдық, диаметрі 20-40 см ӛсімдік. 
Жапырақтары тҥксіз, жҧқа және ӛте жуан, астыңғы жағы дӛңес сағақта 
орналасқан, қаудан қалыптастырмайды. Аязға, ауруға тӛзімді. Тек ашық 
жерлерде ӛсіреді. Салат дайындауға пайдаланылады. 


Жапырақты қырыққабат. 
Екі жылдық ӛсімдік. Бірінші жылы биіктігі 
150 см дейін жететін сабағы болады. Жапырақтары іпі, лиралы-қауырсынды 
немесе бҥтін, жайпақ және бҧйралы, шеттері тік қиықты табағы мен 
жапырақтары жасыл немесе кҥлгін тҥсті. Жас ӛсімдіктері ӛте жиі қылшықты-
тҥкті болады. 
Екінші жылы биіктігі 80-160 см гҥлсидамы бар ӛркені дамиды. Жылуға 
талабы шамалы. Ӛскіндері 3-4
0
С бозқырауға шыдайды. Бірінші жылдағы 
ересек ӛсімдіктері 15
0
С аязға тӛтеп бере алады. Жоғары температураға да 
шыдайды. Топырақтың дымқыл болғанын тілейді. Жайылмаларда жоғары ӛнім 
береді. Тыңайтқышқа зор бейімділік кӛрсетеді. 
Жапырақтарында С, В
1
, В
2
, РР дәрумендері, ақуыздар және кӛмірсулары 
бар. Жапырақты қырыққабаттың сорттары жайпақ жапырақты және бҧйра 
жапырақты болып бӛлінеді. Бҧйра жапырақты сорттары азыққа (салат, сорпа, 
гарнир) және сәндік мақсатқа ӛсіріледі.
 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   121   122   123   124   125   126   127   128   ...   190




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет