§ 24 Машина жасау орталықтары, химия және
құрылыс заттары
Қала
ат-тары
|
Шығаратын машина түрлері
|
Шым-кентте
|
пресс- автомат
|
жоғарғы вольтті аппараттар
|
сағат жинау
|
Петро-павл
|
изоляциялық материалдар
|
шағын литражы қозғалтқыштар
|
Авто бөлшек-тер зауыты, ауыр маш.бөлшектерін
|
протез – орто-педия, жол техни-касы құралдарын
|
Ақтөбе
|
рентген аппара-
туралары
|
мұнай – газ өңдеуге керекті
|
Орал
|
механикалық арматура
|
прибор
|
Құрылыс монтаж құралы
|
|
Аста-
нада
|
ауыл шаруаш. машиналары,
|
автобөлшектер
|
Павло-
дарда
|
трактор
|
мұнай –газ өңдеуге керекті
|
вагон жөндеу
|
Алма-ты
|
металлургияға
қажетті машина «ААМЖЗ» , «Поршень» зауыты
|
химия комбин.
|
Газель, «Кам АЗ» құрастырады
|
Төменгі вольтті аппараттар мен , электр жабдықтарын
|
Кентау
|
экскаватор
|
Өскемен эл станц. үшін
|
Атырау
|
мұнай-газ өңдеу
заттарын
|
Кеме жөндеу
|
Қара-ғанды
|
шахтаға қажетті құралдар
|
бұрғылау машин.,
|
кран, кен комбай-нын
|
электрлі моторлар
|
Семей
|
кабель
|
арматура
|
электр станок
|
Өске-
мен
|
конденсатор
(электр техникасы, теміржол, құрылыс, ауыл шаруашылығы пайдаланатын)
|
прибор,
арматура
|
«Шығысмаш» зауыты бұрғылау аппараттарын
|
полимерлік машина жасау
|
Талды-қорған
|
аккумулятор
|
Көкшетау
|
прибор
|
медицина аппараты (оттекті демалу)
|
таразы
|
Химия өнеркәсібінің кешені. Химия өнеркәсібі ауыр өнеркәсіптің бір саласы. Тараз, Шымкент, Ақтөбе химия комбинаттары минералды фосфор тыңайтқыштар, Павлодар, Шымкент химия кәсіпорындары жанармай, Қостанай химия зауыты жасанды талшық, Шымкент химия комбинаты шина, резина, техникалық бұйымдар, синтетикалық жуу заттарын, фармацевтік препараттар, Теміртау зауыты синтетикалық каучук шығарады.
Павлодар мен Қызылордада ас тұзы игерілуде.
Жезқазған, Балқаш, мыс зауыты, Өскемен қорғасын – мырыш комбинаты, Ақтөбе, Тараз суперфосфат зауыттарында күкірт қышқылын алатын цехтар бар. Күкірт қышқылының көп мөлшерінен фосфор және азот минералды тыңайтқыштары өндіріледі,оны тағы да мұнай өнімдерін тазалауға, аккумулятор толтыруға, металл өңдеуге, вискоз өндіруде, тоқыма өнеркәсібіне т.б жерлерге пайдаланылады.
Химиялық талшықтар; Жасанды және синтетикалық талшықтар болып бөлінеді. Ал синтетикалық талшықтың өзі органикалық, органикалық емес деп екіге бөлінеді.
Ацетиленнен синтетикалық каучук алу энергияны көп қажет етеді. Синтетикалық каучуктан ситетикалық смола, одан пластмасса алуға болады.
Химия өнеркәсібі негізгі 3 салаға бөлінеді; Кен химиясы, Негізгі химия, Орг. Синтез бен полимер химиясы.
Химия өнеркәсібі
Кен химиясы
Негізгі химия
Органик. синтез
Фосфор, калий тұзы, ас тұзы, апатит
Сода өндірісі, күкірт қышқылы, минералды тыңайтқыш
Жасанды талшық,
каучук, пластмасса, бояу, кір жуатын ұнтақ
Құрылыс материалдары үш топқа бөлінеді:
Минералды құрылыс шикізаты (құм, қиыршық тас, ұсақ тас, гранит, мәрмәр)
Ұстастыратын материалдар (цемент, әк т.б.)
Қабырғалық материалдар – бетон, темір - бетон
Цемент - Әктас, мергель қалдықтары, бор, құмның қоспасынан жасалады.
Құрылыс материалдарының негізгісі – бетон, темір – бетон бұйымдарын жасау.
Маңызы жөнінен екіншісі – гранит, мәрмәр, құм, қиыршық тас, саз, гипс, асбест болып табылады.
Құрылыс материалдардың табиғаттағы таралу аймақтары
Шикізат түрі
|
Кездесетін жерлері
|
Гранит, мәрмәр,құм, қиыршық тас, саз, гипс
|
Республиканың бар жерінде де кездеседі
|
Саз, гипс, асбест
|
Солт, Оңт, Орт , Шығыс Қазақстанда, Қаскелеңде кездеседі
|
Жоғары сапалы каолинді саз
|
Ақмола обл-дағы Алексеевка кешенінде
|
Кварц құмы
|
Ақмола, Павлодар обл
|
Шыны алынатын кварцит құмы
|
Шортандыда, Атыраудың Құрманғазы ауданында
|
Табиғи асфальт
|
Атырауда
|
Асбест
|
Жетіқарада, Таразда
|
Керамзит және саз
|
Алматы, Шымкент, Қостанайда
|
Шифер жасайтын зауыт – Таразда, Жетіқарада
Асбест – цемент өндірісінің ірі кен кәсіпорыны - Қарағанды, Семей, Шымкентте, Жетіқарада, Таразда
|
|
§ 25 Агроөнеркәсіптік кешен. Қазақстанның ауыл
шаруашылығы, жеңіл және тамақ өнеркәсібі.
Агроөнеркәсіптік кешенін(АӨК). дамыту аграрлық саясаттың негізі болып отыр. Оның негізгі міндеті – елемізді азық – түлікпен, ал өнеркәсіпті ауыл шаруашылығы шикізаттарымен қамтамасыз ету болып отыр.
Агроөнеркәсіптік кешен
Ауыл шаруашылығы өнімдерін тасымалдау,қайта өңдеу
АӨК -нің дамуын қамтамасыз ету
Ауыл
шаруа-шылығы
жетекші сала
Ауыл шаруашылығы машиналарын жасау өнеркәсібі, минералды тыңайтқыштар өндіру кәсіпорыны
Өсім-дік
шаруашылығы
Мал
шаруашы-лығы
Жеңіл
өнер-кәсіп
Тамақ өнер-кәсібі
бау
- бақша
дәнді жемшөптік техникалық
Дәнді дақылдарға - бидай, күріш, арпа, сұлы, тары, жүгері қарақұмық жатады. Дәнді дақылдардың өзі жемшөптік және азық –түліктік болып екіге бөлінеді. Елімізде бидайдың екі түрі- жаздық бидай, күздік бидай өсіріледі. Күздік бидай еліміздің шығыс орталық, солтүстіктің қары қалың, топырағы құнарлы әрі жұмсақ тау бөктерлерінде өсіріледі
Тары – Ақтөбе, Ақмола, Павлодарда жақсы өседі
Қарақұмық – Павлодар мен Оңтүстік Алтайда өсіріледі.
Техникалық дақылдарға – шитті мақта, қант қызылшасы, күнбағыс, темекі, зығыр жатады.
Шитті мақта - бағалы талшықты дақыл. Ол Мақтаралада, Келес, Арыс өзені бойында, Түркістан, Шымкент қалалары маңында өсіріледі.
Күнбағыс – Шығыс Қазақстан мен Павлодар облыстарында өсіріледі.
Қант қызылшасы – Жамбыл, Алматы облыстарында өсіріледі.
Жүзім – Оңтүстік Қазақстан, Жамбыл облысы, Арыс Сырдария өзендерінің төменгі сағасында өсіріледі.
Темекі – Алматы облысында өсіріледі.
МАЛ ШАРУАШЫЛЫҒЫ
Қой мен ешкі
|
Мүйізді ірі қара
|
Жылқы
|
Түйе
|
Құс
(млн бас)
|
12 148,6
|
2 272,3
|
1 061,8
|
113,8
|
25,0
|
Қой шаруашылығы – Оңтүстік Қазақстан, Батыс және Шығыс Қазақстанда жақсы дамыған.
Мүйізді ірі қара етті – сүтті, сүтті- етті бағыттағы шаруашылықтарға бөлінеді.
Етті – сүтті бағыттағы ірі қараны Шығыс Қазақстан, Алматы, Оңтүстік Қазақстан, Қостанай, Ақмола, Солтүстік Қазақстан облыстары өсіреді
Ал сүтті – етті бағыттағы мүйізді ірі қара ны қала маңында орналасқан шаруашылықтар өсіреді. Еліміздегі асыл тұқымды мүйізді ірі қара мал түрін атасақ – сүтті – етті қырдың қызыл сиыры, алатау сиыры, талас сиыры, қазақтың етті – сүтті ақбас сиыры.
Жылқының түрлері: Жабы, адай, көшім, қостанай жылқысы болып беске бөлінеді.
Түйе шаруашылығына – Атырау, Маңғыстау, Қызылорда, Оңтүстік Қазақстан облыстары маманданған.
Марал шаруашылығы Қазақстан бойынша тек Шығыс Қазақстан облысының Катонқарағай ауданында дамыған.
Жібек құрты – Оңтүстік Қазақстан облысында өсіріледі.
Омарта шаруашылығы – Алтайдың, Жоңғар Алатауының, Тянь – Шаньның биік тау бөктерлерінде Шығыс Қазақстан облысындағы «Путинцево» шаруашылығында өсіріледі
ТАМАҚ ӨНЕРКӘСІБІ
Тамақ өнеркәсібінің базасы шикізатты пайдалануына қарай үш топқа бөлінеді.
Өсімдік шаруашылығының шикізаты
Мал шаруашылығының шикізаты
Өндіріс шикізаттары (тұз, минералды су, балық, теңіз өнімдері)
Тамақ өнеркәсібін орналастыруға әсер ететін факторлар шикізат пен тұтынушылар. Осы факторларға сай тамақ өнеркәсібін 3 салаға бөлуге болады.
Шикізат көзіне жақын орналасқан салалар (қант, спирт, сүт,май, консерві, крахмал, сірне)
Тұтынушыға жақын орналасқан салалар (наубайхана, сыра қайнату, сүт, макорон, кондитер)
Шикізат көзіне де тұтынушыға жақын орналасқан салалар (ет , ұн тарту, шарап жасау, темекі өңдеу т. б )
Негізгі ірі ет комбинаттары Семей, Петропавл, Орал, Алматы, Қызылорда қалаларында орналасқан. Семей еліміздегі ең ірі ет комбинаты. Елімізді ең жоғары сапалы ұнмен қамтамасыз етіп отырған қалалар Астана , Тараз, Қапшағаай, Қостанай.
Макарон зауыттары Алматы, Қарағанды, Петропав, Шымкент, Семей, Ақтөбе. Ақтөбе макарон фабрикасы Италияның технологиясымен жабдықталған
Қант зауыттары - Жамбыл, Алматы облыстарындағы Боралдай, Тараз, Шу, Мерке, Қарабұлақта құмшеке мен шақпақ қант шығарады.
Шитті мақта майын – Шымкентте шығарады.
Маргарин – Алматыда шығарылады
Балық өңдеу кәсіпорындары Атырау, Баутино, Балықшы, Зайсан, Приозерный, Балқашта.
Атырау мен Балқаш елімізді балық консервісімен қамтамасыз етуде.
Жеңіл өнеркәсіп кәсіпорындары туралы
Жеңіл өнеркәсіп
салалары
|
Дамыған аудандары
|
Мақта тазалау
|
Оңт. Қазақстан, Шымкент, Түркістан, Мақтарал
|
Жүн жуу
|
Семей, Тараз
|
Мақта – мата
|
Алматыда
|
Трикотаж бұйымдары
|
Алматы, Қарағанды, Шымкент, Өскемен, Жезқазған
|
Шұлық
|
Семей, Қарағанды , Шымкент
|
Тері – тон, киіз басу, былғары аяқ киім, тігін тігу
|
Оралда
|
Былғары, тері илеу
|
Қызылорда, Тараз, Қостанай
|
Аяқ киім
|
Алматы. Семей, Тараз, Қарағанды,, Қызылорда , Қостанай, Талдықорған, Орал
|
Фарфор– фаянс
|
Астана, Қапшағайда
|
Достарыңызбен бөлісу: |