Оқулық Алматы : «Нұр пресс»



Pdf көрінісі
бет45/62
Дата07.02.2022
өлшемі1,76 Mb.
#95434
түріОқулық
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   62
Байланысты:
жалпы педагогика

Тəрбиелік
 
ықпалдар
 
бірлігі
 
принципі

Бұл
принциптен
туындайтын
мақсат
-
бала
тəрбиесіне
қатысты
ықпалдардың
баршасын
(
жанұя

мектеп

мектептен
тыс
қоғамдық
мекемелер

жалпы
қауым

бірлікті
іске
қосып

тəрбиеленушілерге
өзара
үйлестіріліп

келісілген
талаптар
қоюды
жүйелеу

Егер
мұндай
бірлік
пен
үйлесім
болмаса

тəрбие
процесінің
қатысушылары
А
.
И
.
Крыловтың
кейіпкерлері
Шаян

Аққу
жəне
Шортан
секілді
əрекеттерін
жан
-
жаққа
шашыратып
алмауына
кім
кепіл

Бұдан
үлкен
зиян
көретін
алдымен
тəрбиеленуші

кімге
сеніп

кімге
еретінін
білмей
сарсаң
болады

өзіне
абырой
тұтқан
«
пірлерінің
» 
ішінен
жөндісін
айыра
алмай

күйзеліске
келеді

Ал
мұндай
жүктемеден
белі
қатаймаған
баланы
құтқару
үшін
тəрбиелік
ықпалдардың
бəрін
бір
арнаға
келтіріп

тұлғаға
бағытталған
күштердің
ұнамды
əсерін
көтеру
-
тəрбиелік
ықпалдар
бірлігі
принципінің
басты
талабы

Аталған
принципті
іске
асырудың
төменде
келтірілген
ережелері
тəрбиешіге
өз
қызметінің
барша
саласында
кезігетін
жағдайларды
ескеруге
көмектеседі

1) 
Тəрбиеленуші
тұлғасы
отбасы

жолдас
-
достары

төңірегіндегі
ересек
адамдар

қоғамдық
мекемелер
мен
оқушылар
ұжымы
жəне
т
.
б

ықпалында
қалыптасады

Осы
сан
қилы
ықпалдар
арасында
біршама
маңызды
рөл
сынып
ұжымы
мен
тəрбиеші
тұлғасына
тиісті
болатынын
еске
ұстай
отырып

басқа
да
тəрбиелік
əсер
көздері
болатынын
ұмытпаған
жөн

Сыныптағы
оқушылар
мен
тəрбиешіден
болатын
талаптардың
бір
-
біріне
қайшы
келмей
бір
бағытта
болғаны
аса
қажет

2) 
Тұлға
қалыптастырудағы
бас
жетекші
– 
отбасы

Өз
баласының
даралық
ерекшеліктерін
тереңнен
сезіну

оның
тəрбиесінде
қайталанбас
жол
таба
білу
мен
сол
тəрбиеге
мейір

жүрек
жылуын
қосу
тек
ата
-
аналарға
ғана
берілген
шеберлік

Бұл
тұрғыдан
оларды
ешқандай
тəрбиеші

педагог
не
оның
істері
ауыстыра
алмайды
. «
Ұяда


не
көрсең

ұшқанда
соны
ілерсің
» -
деп
атам
қазақ
бекерге
айтпаған

Осыдан

талап
– 
отбасымен
қажет
байланысты
қолдап

қуаттау

бекіте
түсу

қай
тəрбиелік
мəселе
болса
да

оны
ата
-
аналармен
бірлесе
шешу

3) 
Тұрмыста
осы
тəрбиеге
байланысты
кейде
табиғи
 
тəрбиелеуші
– 
жанұя
ресми
 
тəрбиеші

педагог
талаптарын
ұнатпай
қалатын
да
жағдайлар
кезігіп
қалады

Көп
жағдайда
ата
-
аналар
өз
балаларын
шектен
тыс
еркелетіп

олардың
жанаярлыққа
түсуіне
қолқа
болады
да
педагогтардың
сол
бала
тəрбиесіндегі
барша
жетістіктерін
демде
желге
ұшырады

Мұндай
келісімсіздіктерді
жоюда
бала
тəрбиесін
оңды
жолға
қоялық
дегендердің
бəрі
ортақтастық
табуға
ынталы
болғаны
жөн

4) 
Кейде
тəрбиеші
ұжым

қоғамдық
ұйымдар
пікірлерімен
келіспей

өз
əріптестерін
сынға
алатын
жағдайлар
да
болып
қалады

Бұл
балалар
көзқарастары
мен
нанымдарына
əсер
етпей
қоймайды

Сондықтан
бала
тəрбиесі
мекемелерінің
мүшелері
өзара
келісімде

бірлікті
қызмет
жүргізгені
жөн

5) 
Ұштастық
пен
бірізділік
принциптері
талаптарына
орайлас
дəрістерге
жəне
оқудан
тыс
тəрбие
жұмыстарын
бір
жүйеде
алып
барған
орынды

Тəрбие
жұмысында
бұрыннан
орныққан
ұнамды
қасиет
сапаларды
ескерген
жөн

Педагогикалық
ықпалдар
мен
талаптар
біртіндеп
күрделеніп
баруы
керек

Бірлікті
талаптардың
орындалуы
жолында
отбасы
мен
ата
-
аналарға
тікелей
кеңесші
– 
тəрбиеші
-
педагог

6) 
Тəрбиелік
ықпалдары
үйелестіру
тəсілі
– 
тəрбиеге
қатысты
адамдардың

қызмет
түрлері
мен
əлеуметтік
мекемелердің
басын
қосып
күш
біріктіру

Осыдан
да
тəрбиеші
қоғамдық
мекемелер

əлеуметтік
қауымдастықтар
жəне
отбасымен
байланыс
түзуде
шаршап

шалдығу
білдірмегені
жөн
.
Сонымен

тəрбие
принциптері
– 
тəрбие
процесінің
мазмұнына

əдістеріне

ұйымдасуына
қойылатын
негізгі
талаптарды
анықтаушы
жалпы
бастау
тұжырымдары

Бүгінгі
таңдағы
гуманистік
педагогика
ұстанған
принциптері

тəрбиені
нақты
тұлғаға
бағыттау

жеке
жəне
қоғамдық
тəрбие
бағыттарын
үйлестіре

байланыстыру

тəрбиені
өмір
жəне
еңбекпен
ұштастыру

тəрбиелік
ұнамды
үлгі

өнегені
арқау
ету

тəрбиелік
ықпалдарды
біріктіре

пайдалану

Сұрақтар
 
мен
 
тапсырмалар
 
1. 
Тəрбиенің
негізгі
заңдылықтарына
түсінік
беріңіз

2. 
Гуманистік
тəрбие
принциптерін
атаңыз

3. 
Гуманистік
тəрбие
принциптерінің
негізгі
салаларын
атаңыз

4. 
Педагогикалық
қызметтегі
тəрбие
принциптері
мен
ережелерінің
маңызын
ашып
беріңіз



14-
дəрісбаян
.
 
Тəрбие
 
процесінің
 
мазмұны
 
 
 
Жоспары
1. 
Жалпы
адамзаттық
құндылықтар
мен
құндылықты
бағыт
-
бағдарлар
2. 
Тұлғаның
базалық
мəдениетін
қалыптастыру
3. 
Бала
құқықтары
жөніндегі
халықаралық
құжаттар
идеяларының
тəрбие
мазмұнында
ескерілуі
14.1. 
Жалпы
 
адамзаттық
 
құндылықтар
 
мен
 
құндылықты
 
бағыт
-
бағдарлар
Тұлға
мəдениетінің
негізі
оның
жалпы
адамзаттық
құндылықтарға
қатынасынан
көрінеді
. «
Құндылық
» 
термині
болмыстың
белгілі
құбылыстарының
адами

əлеуметтік
жəне
мəдени
мəн
-
мағынасын
білдіру
үшін
қолданылады

Адам
қызметіндегі
заттар

қоғамдық
қатынастар
жəне
олар
қамтыған
табиғат
құбылыстары
құндылықты
қатынастар
нысандары
ретінде
танылған
бағалы
заттар
сипатында
іс
-
əрекетке
қосылады

яғни
бұлардың
бəрі
де
жақсылық
пен
жамандық

шындық
пен
жалғандық

əсемдік
пен
ұсқынсыздық

əділдік
пен
əділетсіздік
жəне
т
.
б

тұрғысынан
пайымдалады

Белгілі
құбылыстарды
бағалауға
негіз
болған
тəсілдер
мен
өлшем
-
шектер
субъектив
баға
түрінде
қоғамдық
сана
мен
мəдениетте
бекиді
де
адам
əрекетін
бағыттаушы
құралдарға
айналады

Қалыпты
тəртіптік
ұғым
формасына
енген
мұндай
құралдар
түрі

ұстанымдар
жəне
бағалар

бұйрықтар
мен
шектеулер

мақсаттар
мен
жобалар

Сонымен

заттай
жəне
субъективті
құндылықтар
адамның
өзін
қоршаған
дүниеге
болған
құндылықты
қатынастарының
екі
қарама
-
қарсы
(
полярлы

шегін
аңдатады

Адам
іс
-
əрекеті
құрылымындағы
құндылықты
тараптар
танымдық
жəне
еріктік
құндылықтармен
өзара
тығыз
байланысқан

Əрбір
тарихи
нақты
қоғамдық
құрылым
(
формация

өзіне
тəн
құндылықтар
жиынтығымен
ажыралады

Ал
одан
түзілген
жүйе
əлеуметтік
реттеудің
аса
жоғары
деңгейі
сипатында
көрінеді

Бұл
жүйеде
қоғам
не
əлеуметтік
топ
мойындаған
өлшем
-
шек

талаптар
(
критерии

белгіленеді

Тұлғалық
деңгейде
меңгерілген
бұл
талаптар
тұлға
қалыптастырудың
негізіне
алынып

қоғамды
қалыпты
тəртіпте
ұстауға
жəрдемдеседі

Қоғам
өмірінің
кезеңдерінде
құндылықтар
жүйесі
өзгеріске
түсіп

ауысып
барады

Құндылықтар
өзіне
тəн
ерекшеліктерге
ие

Олардың
кейбірі
тарихтың
қай
кезеңінде
де
өз
маңызын
жоймайды

Мысалы

ежелгі
дүниенің
тарих
сахнасында
өшкенімен

онда
мұрат
етілген


эстетикалық
құндылықтар
əлі
күнге
дейін
өз
маңызын
жоғалтқан
жоқ

Ортағасырлық
ағару
(
просвещение

дəуіріндегі
гуманистік

демократиялық
идеялар
бүгінгі
заман
қызметіне
жарауда

Қоғамдағы
құндылықты
қатынастардың
аса
маңызды
элементтерінің
бірі
– 
құндылықты
бағыт
-
бағдар

Құндылықты
 
бағыт
-
бағдар
 – 
бұл
стратегиялық
өмір
мұраттары
жəне
жалпы
дүниетанымдық
алғы
шарт
ретінде
танылған
құндылықтардың
адам
санасында
бейнеленуі

Қалыптасқан

тұрақты
құндылықтар
бағыттарының
жиынтығы
тұлға
тұрақтылығын

қажеттер
мен
қызығулар
бағдарында
көрінген
əрекет
-
қылық
жəне
іс
-
əрекет
типтерінің
өзара
байланыса

ұштасуын
қамтамасыз
етеді

Осыдан

құндылықты
бағыт
тұлға
сеп
-
түрткілеріне
(
мотивтеріне

себепші

реттеуші
маңызды
жағдаят
(
фактор

ретінде
іске
қосылады

Құндылықты
бағыт
-
бағдарлардың
негізгі
мазмұны
– 
адамның
саяси

философиялық
(
дүниетанымдық
), 
адамгершілік
наным
-
сенімдері

терең
əрі
тұрақты
бейімділіктері

қылық
-
əрекет

мінез
принциптері

Осыдан

қай
қоғамда
да
тұлғаның
құндылықты
бағыт
-
бағдары
тəрбие
жəне
мақсатты
ықпал
жасау
нысаны
ретінде
қарастырылады

Олар
арқылы
еріктік
күш
салу

зейін

ой
-
өріс
бағдарлары
анықталады

Құндылықты
бағдардың
дамуы

тұлға
кемелінің
белгісі

оның
əлеуметтенуінің
көрсеткіші

құндылықты
бағыттардың
тұрақты
бірлігі
тұлғаның
келесідей
сапаларының
дамып

орнығуына
себерші
болады

тұлғаның
тұтастығы
мен
сенімділігі

белгілі
мұраттар
мен
принциптерге
адалдық

осы
мұраттар
мен
принциптерді
іске
асыру
жолында
ерік
күшін
аямауға
қабілеттілік

өмірлік
ұстанымдарға
орай
белсенділік

мақсатқа
жетуде
табандылық
пен
өжеттік

Құндылықты
бағыттар
арасындағы
қайшылықтар
əрекет
-
қылық
пен
мінездегі
тұрақсыздықты
туындатады

Құндылықты
бағыт
-
бағдардың
мешеуленуі
адамның
селқостығы
мен
енжарлығына
себепші
болады
.
Бүгінгі
күнде
əлем
елдерінде
əрқилы
құндылықтар
жүйесі
қабылданған

Осы
заманғы
гуманистік
педагогика
олардың
арасында
жалпы
адамзаттық
келесідей
құндылықтарды
аса
маңыздылар
қатарында
алға
тартады

адам
құқы

адамды
ең
жоғары
құндылық
ретінде
тану

бала
тұлғасы
мен
оның
қадіріне
құрмет

бала
еркіндігі
мен
даму
құқын
қорғау

білім
жəне
тəрбиедегі
демократиялық
принциптерді
берік
ұстану

Адам
құқы
жəне
еркі
– 
жалпы
адамзаттық
құндылық

себебі
олар
адамзаттың
жалпы
мүдделерін
танытады

əрқилы
халықтардың

діндер
мен
дəуірлердің
рухани
мұраттарын
жақындатады
əрі
туыстырады

Барша
халықтар
туындыларын
сыйлауға

бағалау
мен
қорғауға
үйрену
– 
бұл
ұлттық
жəне
ұлтаралық
ынтымақтың
белгісі
ретінде
қабылданған
жалпы
адамзаттық
құндылықтарды
сезіну
жəне
қабылдау
нышаны



Бүгінгі
Қазақстандық
қоғамда
құндылықты
бағыттар
қатарында
ұлтжандылық

отаншылдық
сезімдері

яғни
өз
халқымызды

оның
салт
-
дəстүрін

тілін

мəдениетін

əдеттерін

туған
ел
табиғатын
құрметтеп
білу

жоғары
маңызға
ие
болып
отыр

Сонымен
бірге
əрбір
адам
үшін
жоғары
құндылық
– 
бұл
өмір

тіршілікке
болған
қамқорлық

гуманистік
қатынастар
негізі

əр
адамның
өз
басын
сыйлауы

өз
адамгершілік
сапаларына
болған
құндылықты
қатынас

ата
-
ананы

туған
-
туысқанды

отбасы

бала
-
шағаны
ардақ
тұту

табиғатты
аялау
жəне
ең
жоғары
инабатты
құндылық
ретінде
еңбекті
қадір
ету

Жалпы
адамзаттық
құндылықтар
арасында
ұлттық
құндылықтар
шегерілмейді

Керісінше

осы
ұлттық
құндылықтар
арқылы
көрінеді

Алғашқыда
осы
ұлттық
формада
көзге
түскен
қайталанбас
соны
жетістіктер
уақыт
өте
жалпы
адамзаттық
құндылыққа
өтеді
(
мысалы

жақын
уақыттың
өзінде
қазақ
домбырасын
жетекші
күй
аспабы
ретінде
танытқан
«
Ұлытау
» 
триосының
Голливуд
жеңімпазы
аталып

бүкіл
əлемге
танылуы
). 
Қоғамдағы
азаматтық

гуманистік
құндылықтардың
бекуі

өз
міндеттері
мен
құқықтарының
өзара
тəуелділігін
сезінуші
əрі
азаматтық
ұстанымы
бар
ерікті
тұлғаны
қалыптастыру
көбіне
тəрбие
жəне
оқу
жүйесіне
байланысты

Заман
ерекшелігін
ескерумен
түзілген
құндылықты
бағыттардың
дамуынан
əр
адам
өзін
планета
азаматы

əлем
адамы
санатында
сезінуге
мүмкіндік
алады

Жалпы
адамзаттық
құндылықтарды
түсіне
танудың
негізі
қоғамға
бағытталған
идеялардың

сезімдердің

ұғымдардың
қалыптасуына

ұлттық
жəне
жалпыадамзаттық
құндылықтарды
байланыстыра
білуге

қоғамға
жəне
басқа
адамдарға
болған
қатынастарға
орай
құқы
мен
міндеттерін
зерттеп
тануға

азамат
құқы
мен
міндеттерінің
бірлігін
түсінуге

азаматтық
мінез
-
құлық
пен
сезімдерді
тəрбиелеуге

пікір
жүргізу
еркіндігінің
дамуы
мен
көңіл
-
күй
ортақтығын
сезінуге
жəне
т
.
б

орайлас
келеді

Жалпы
адамзаттық
құндылықтарға
бағыт
-
бағдар
тəрбие
мазмұнының
ажыралмас
бір
бөлігі



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   41   42   43   44   45   46   47   48   ...   62




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет