238
А + В +К
АК + В
АВ + К
Егер катализатор реакция жылдамдығын арттырса – оң, ал
төмендетсе (төмендету немесе ингибитр қолдану) – теріс деп атайды.
Қазіргі кезде «катализ» деп оң катализді атау қабылданған.
Физикалық қасиетіне қарай катализаторлар
гомогенді
жəне
гетерогенді
болып бөлінеді.
Гетерогенді катализаторлар
– бұл
қатты заттар,
гомогенді катализаторлар
– газ жəне сұйық ортада
дисперцияланған əрекеттесуші заттар. Барлық заттар бір фазада
болса, агрегаттық күйіне қарай мұндай катализді
гомогенді
деп
атайды. Қарапайым мысал:
2SO
2(г)
+ O
2(г)
= 2SO
3(г)
катализатор NO
2(г)
Егер заттар əртүрлі фазада болса, онда
гетерогенді катализ
орын
алады:
2H
2
O
2(с)
= 2H
2
O
(с)
+ O
2 (г)
катализатор Pt
(қ)
Гетерогенді катализ кезінде көбінесе катализатор – қатты, ал
реакцияға қатысқан заттар газ жəне сұйық күйінде болады.
Гетерогенді катализаторлардың ерекшелігі – бетіндегі үлкен ауда-
ны болып табылады. Оларда көптеген қуыстар бар. Бұл қуыстар дың
жалпы ауданы кейде бір грамм катализаторға 500м
2
-қа дейін жете-
ді. Көп жағдайларда беттік ауданы үлкен оксидтер тасымалда уыш
ретінде қолданылады. Бұл беттік аудандарда үлкен емес клас
тар
күйінде металл катализаторларының түйіршіктері тұнады.
Катализаторлардың бетін ұлғайту үшін көбінесе катализаторлар-
ды қуыс бетті тасымалдауышқа жағады. Тасымалдауыш беріктік бере-
ді жəне оның жұмсалуын төмендетеді. Тасымалдауыштар ретінде –
көмір, пемза, алюминий оксиді, силикогель жəне жасанды цеолит тер
пайдаланылады.
Достарыңызбен бөлісу: