С. В. Кожанова Жалпы иммунология


[ жасушалар Иммуноглобулиндердің түзілуі 11.3-сурет



Pdf көрінісі
бет86/314
Дата16.10.2023
өлшемі19,87 Mb.
#185815
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   314
Байланысты:
Жалпы иммунология оқулық

[
жасушалар
Иммуноглобулиндердің түзілуі
11.3-сурет. 
В-лимфоциттердің антигенге тәуелді дифференциялану үдерісі 
кезіндегі клонды-сұрыптау теориясы
Иммундык арнайылык феноменіне катысты гипотезалык кү- 
рылымдар клонды-сұрыптау теориясынан баска инструктивті теория- 
ларда да келтірілген.
Инструктивті теориялар
бойынша арнайы иммундык серпілістер 
калыптасуында антигендер ең маңызды деп саналған. Антиген анти- 
дене түзілуіне калыптама (матрица) кызметін аткарады. Осы теорияға 
сәйкес иммунды-хабарлы жасушалар түзетін иммуноглобулиндер амин 
кышкылды калдыктардын тізбектерінің бірдей тәртібінен түрады, яғни 
ағзада барлык антиденелер алғашында бірдей. Әр түрлі антигендер- 
мен жанаскан кезде, антиген молекуласынын пішініне «сәйкестеніп» 
антиденелердін үшіншілік кұрылымы өзгереді. Сипатталған көзкарас 
молекулалык биология мен биохимиянын мәліметтеріне карама-карсы 
келеді, себебі нәруыздардын арнайылығы хромосомада орналаскан 
ДНҚ нутслеотидтері тізбектерінін тәртібімен катаң кадағаланады, 
ал нәруыздык молекуланың үшіншілік құрылымы оның біріншілік


180
III Бөлім. Адаптивті иммунитет
кұрылымымен аныкталады да, сырткы орта факторлардың әсерінен 
кызметін жоғалтпай еркін өзгермейді. Казіргі уакытта бұл теориялар 
тек кана тарихи маглұмат болып калды.
Т-лимфоциттер.
Бұл жасушалардын осылай аталуы олардын 
дамуы
мен клон қалыптасуының буынды кезендері тимуста өтетінімен баіиіа-
нысты.
Адаптивті иммунды жүйенін саны ен жогары жасушалар попу- 
ляциясы. Кандағы және лимфа түйіндеріндегі барлык лимфоциттердің 
80%-ын кұрап, агзанын барлык тіндерінде кездеседі. Бұл жасуша 
жасушалық жауаптың негізгі қатысушысы
болып келеді.
Бөтентекті жасушаны Т-лимфоциттер бетінде орналаскан 
Т-жасу-
шалықрецепторлар (ТЖР)
аркылы таниды. Т-лимфоциттер антигеннің 
өзін емес, агзанын жасушалар бетінде орналаскан арнайы молекула- 
лар — негізгі гистосәйкестіккомплекс молекулаларымен (МНС — ағыл. 
Маіог НіхіосошраиЬіІііу Сотріех) байланыскан «өзгерген өзінікін» — 
антигеннін фрагментін таниды. МНС молекуласы «өзінікі» дегеннің 
эталоны болып саналады, ал эталоннан ауыткығанның бәрін Т-лим- 
фоцит рецепторлары бөтен дептаниды. Тану нәтижесінде Т-жасушалар 
белсеніп эффекторлы цитоулағыштык С і.)8' Т-лимфоциттерге (кил- 
лерге), екі түрлі СЭ4+ хелперлерге (Тхі және Тх2) және СӘ4+ реттеуші 
Т-лимфоциттерге дейін пісіп-жетіледі.
В-лимфоңиттер
— лимфоциттер популяциясынын екінші негізгі 
бөлігін кұрайды. 
Бул жасушалардың негізгі эффекторлық қызметі —
адаптивті гуморалдық иммундық жауапты қалыптастыру, яғни ағзаға
енген антигендерді байланыстырып, бейтараптайтын антиденелерді
өндіру.
В-лимфоциттердің суйек кемігінде пісіп-жетілген кезеңде, олар-
дың бетінде антигендерге арналған иммуноглобулиндік рецепторлар
қалыптасады.
В-лимфоциттін антигенді танушы рецепторлары ВЖР 
(В-жасушалық реңептор)
деп белгіленеді. ВЖР негізі ретінде В-лимфо- 
циттердін плазмалык мембранасында орналаскан иммуноглобу- 
лин молекулалары болып табылады (беткей иммуноглобулиндерді 
8І§ — зигГахе 
деп белгілейді). Бір В-лимфоцит бетінде 200—500 мын 
арнайылыктары бірдей рецептор молекулалары болады. Антигенді тек 
кана иммуногенді калпында тани алатын Т-лимфоциттерге карағанда, 
В-лимфоциттер антигенді антиген таныстырушы жасушалардың 
көмегінсіз тікелей тани алады. 
В-лимфоңиттердің антигенмен бай-
ланысу нэтижесінде интигенге тэуелді дифференңиялану екі бағытта
журеді: антидене тузетін плазмалық жасушалар найда болу жэне зерде
В-жасушалардың тузілуі.


11-Тарау. Адаптивті иммундық жүйенің қурылысьт Лимфоциттер генезі..
181
Плазмалық жасушалар
(платоциттер
) — антигенмен жанасканнан 
кейін жетілген В-жасушалардан түзілетін, кыска өмір сүретін эффек- 
торлы антиденетүзуші жасушалар. 
Плазмоциттердің сыртқы мембра-
насында антигендерге арналған рецепторлар болмайды. Бул жасушсиіар
В-лимфоциттердің дифференциялануының соңгы пісіп-жетілу кезеңі
болып табылады.
Бір плазмалык жасушанын иммуноглобулинді түзу 
каркындығы I млн молекула/сағ. жетеді. Белсенді антидене бөлу кезені 
аякталған соң плазмоциттер тіршілігін жояды.
1УК-жасушалары немесе табиғи киллерлер.
Морфологиялары бой- 
ынша бұл үлкен гранулалы лимфоциттер. БіК-жасушалар популя- 
циясында клондарға бөліну жок. Бұл жасушалардын осылайша аталу 
(ағыл. паіигаі кіііег — табиғи киллер) себебі — 
адаптивті иммундық
жауапта сияқты антигенмен алдын ала жанасу және антигенге тэуелді
дифференциялану кезеңдерінен өтней, нысана жасушаларын ыдыратады.
Осы себептен лимфоидты текті болғанымен, оларды туа біткен имму- 
нитет жасушаларына жаткызады. Аталған жасушалардың кызметтері 
«Туа біткен иммунитет жасушалары және олардын кызметтері», 
«Мамандандырылған лимфоциттер субпопуляциясы» сиякты тарау- 
ларда кенірек берілген.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   82   83   84   85   86   87   88   89   ...   314




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет