Салқынбай А., Абақан Е. с



Pdf көрінісі
бет143/336
Дата14.12.2021
өлшемі13,56 Mb.
#126888
1   ...   139   140   141   142   143   144   145   146   ...   336
Байланысты:
Салқынбай линг. Түсіндірме сөздік

к
КАЛЬКА 
(фр. caique -  көшірме)
-   шет  тілдерден  ж олм а-ж ол 
аударудың  арқасы нда  пайда 
болған жаңа сөз, фразеологизм 
не  с ө з д ің   ж а ң а   м а ғы н а сы . 
Сөзжасамдық К. -  бөтен тіл сөз- 
д е р ін   м орф ем аларға  ж ікте п  
аудару  (мыс.:  халықаралық  -  
международный -  интернационал). 
Семантикалық К. -  басқа тідцегі 
сө зд ің   ауыспалы  мағынасын 
қабыдцап алу (орыс.  «ограничен­
ный», ф р.«borne»). Фразеология- 
лык  калька  -   фразеологизмнің 
с ө з б е -с ө з   аудары луы   (қа з . 
«көзінің қарашығындай сақтау», 
орыс.  «беречь как зеницу ока»). 
Жарты лай К. -  сөзжасамдық К.- 
ның  бір  түрі:  мұнда  К.-ның  бір 
бөлігі  ғана  аударылады  (орыс. 
«антитело», фр.  «anticorps»). К.- 
ның  пайда  болуы  кірм е  сө з- 
дердің  көбеюіне  байланысты. 
К.-ны этимология жэне лексико­
графия ғылымы  зерттейді.
КАТЕГОРИЯ 
(грек,  kategoria 
сөзінен  алынған)  -   кең  мағы-
насында  -   жалпы  қасиетке  ие 
болатын  тілдік  элементтің  кез 
келген  тобы.  Тар  мағынасында
-   бірыңғай  тілдік  бірліктердің 
жиынтығы, мыс.: етіс категориясы, 
есім  категориясы,  септік  кате­
гориясы т.б.  К.-ны жүйелеу син- 
таксистік  және  семантикалық 
белгілерге байланысты ж үр гізі- 
леді.  Категориялық белгі семан- 
ти ка л ы қ,  с и н т а к с и с т ік   ж әне 
жалпы  категориялы қ  болады. 
Сөз табына  бөлінуіне  қарай  ка- 
тегориялық б е л гіл е р - модифи- 
кациялық жэне классификация- 
лык  болып  бөлінеді.  К.  термині 
Аристотель  еңбектерінде  алғаш 
рет қолданып,  10 түрге бөлінген: 
мән,  сан,  сапа,  қатынас,  мекен, 
уақыт,  жағдай,  қалып,  әрекет 
ж эне  шыдам.  К.-ны  бүлайша 
бөлу кейін сөз табын жүйелеуде 
негізге алынды.
Л ексикологияда  «лексика- 
семантикалық К.»  бөлек көрсе- 
тіледі: мыс., «тірі мақлүқат атауы», 
« ө с ім д ік  атауы »,  « қо зға л ы с  
атауы»  т.б.  Егер  сөздің  катего- 
риялық  семасы  сөзжасамды қ 
тү л ға м е н   т ү л ға л а н с а ,  онд а 
сөзжасамдық К. делінеді  (мыс.: 
окушы, көруші, көрермен -  субъек- 
тінің  атауы;  Сарыарқа,  Жетісу, 
Ақдала -  жер атаулары).
С интаксистік  парадигмати- 
када  «сөйлем  К.»,  «коммуника- 
тивтік-грам м атикалы қ  К.»  т.б. 
үғымдар  бар.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   139   140   141   142   143   144   145   146   ...   336




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет