Сертификаттау


Метрологияның негізгі қызметтеріне



Pdf көрінісі
бет121/310
Дата13.12.2021
өлшемі3,29 Mb.
#125798
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   ...   310
Байланысты:
Bilim-Mendebaev-Stand-metr-sertif (1)

Метрологияның негізгі қызметтеріне:
 
–  мемлекеттік  эталондардың  және  үлгілік  өлшеу  құралдарының  (ӨҚ) 
физикалық шама бірліктерін орнату; 
– теорияларды, әдістерді, өлшеу құралдары мен бақылауды дайындау; 
– өлшеу бірыңғайлығын және бірүлгілік ӨҚ-н қамтамасыз ету; 
–  қателіктерді,  ӨҚ-ның  жағдайын  бағалау  және  бақылау  әдістерін 
дайындау; 
–  жұмысшы  ӨҚ-на  эталондардан  немесе  үлгілік  ӨҚ-нан  физикалық 
бірліктердің өлшемдерін беру әдістерін дайындау кіреді. 
Физикалық  шама  –  бұл  көптеген  физикалық  обьектілер  үшін  сапалық 
қатынаста  жалпы  құрам,  бірақ  сандық  қатынаста  әрбір  обьекті  үшін  жеке 
құрам. 
Физикалық  шамалар  активті  және  пассивті  келеді.  Активті  физикалық 
шамалар  –  бұл  көмекші  энергиялар  көздерінің  келтіруінсіз,  өлшеуге  болатын 
шамалар,  мысалы,  электр  тогының  күші.  Пассивті  физикалық  шамалар  –  бұл 
өлшеу  үшін  көмекші  энергия  көздерін  қолдануды  қажет  ететін  шамалар, 
мысалы, электр кедергісі. 
1960  жылы ұсынылған  физикалық  шама  бірліктерінің халықаралық  жүйесі 
бойынша (СИ) 7 негізгі физикалық бірлік бар (ГОСТ 8.417-81): 
1. Метр (м) – ұзындық, 2. Килограмм (кг) – масса, 3. Секунд (с) – уақыт, 4. 
Ампер  (А)  –  ток  күші,  5.  Кельвин  (К)  –  температура,  6.  Моль  (моль)  –  зат 
мөлшері, 7. Кандела (кд) – жарық интенсивтілігі. 
Негізгі бірліктерге тағы 2 қосымша бірлік бар: 
1. Радиан (рад) – бұрыш, 2. Стерадиан ( ср) – қарсы бұрыш. 
1960 жылдан кейін негізгі өлшем бірліктерін анықтау өнімділік талаптарына 
және  заманауи  ғылыми-зерттеулердің  дәлдігіне  жақсы  сәйкес  келу  үшін 
өзгертілді.  Бірінші  кезде  метр  Солтүстік  полюс  пен  экватор  аралығында 
мередиан  бойынша  1/10  000 000-дай  қашықтықтың  бөлігі  ретінде  анықталды. 
Бірақ,  1970  жылы  метрді  анықтаудың  жаңа  түрі  қабылданды,  яғни  метр 
электрон  криптон  атомына  өткенде  алынған  екі  деңгейдің  арасындағы  нақты 
толқын сандарының жиынтықтық ұзындығы ретінде анықталатын болды. 1983 
жылдан  бастап  метр  –  1/299792458  секундта  вакуумда  өтетін  жарықтың 
арақашықтығы ретінде анықталады. 
Негізгі  физикалық  шамалардың  негізінде  туынды  физикалық  шамалар 
алынады, олар 50-ден асады. 
Мысалы,  1  Ньютон  (Н)  күш  1кг  массадағы  денені  1  м/с
2
  жылдамдықпен 
айдауға  қажетті  күшке  тең,  яғни,  масса  бірлігі  килограммды,  ұзындық  бірлігі 
метрді,  квадраттағы  уақыт  бірлігі  секундқа  бөлгенде  пайда  болатын 
жылдамдыққа көбейгенге тең: 
 








2
с
м
кг
H



 
119 
ӨҚ-ның  бірліктері  негізгі  және  қосымша  бірліктерден  алынады,  он 
деңгейлік қысқартылған бірліктер қолданылады: 
10
18
 – экса (Е – халықаралық белгіленуі, Э – орысша белгіленуі), 
10
15
 – пета (Р,П), 
10
12
 – тера (Т,Т), 
10
9
 – гига (G,Г), 
10
6
 – мега (М,М), 
10
3
 – кило (к,к), 
10
2
 – гекто (h,г), 
10
1
 – деци (d, д), 
10
-2
 – санти (с,с), 
10
-3
 – милли (m,м), 
10
-6
 – микро (μ, мк), 
10
-9
 – нано (n, н), 
10
-12 
– пико (p, п), 
10
-15
 – фемто (f, ф), 
10
-18 
– атто (а,а). 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   117   118   119   120   121   122   123   124   ...   310




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет