дарындағы  белгілі  кеңестік  ж ән е  әскери  кайраткер

А л т ы н ш ы   та р  a y

ҚАЗАҚСТАННЫҢ XX ҒАСЫРДЫҢ БАСЫВДАҒЫ

 

М ӘДЕНИ ӨМІРІ

1.  ОҚУ-АҒАРТУІСІ

XIX ғасырдың аяғы — XX ғасырдың басында Ресей империясының ха- 

лы ққа білім беру  ісі мен  мектеп жүйесіндегі өзіндік ерекшеліктері  Қ азақ- 

стандағы халы қка білім беру ісі  мен бүкіл ағарту ж үйесіне көп дәреж еде 

өз ы кпалы н  ж асады .  О қу-ағарту ісі  айқы н тапты қ сипатта  болды, оны ң 

К азақ стан д ағы   айы рм аш ы лы ғы   ұлтты қ  ерекш елікке  орай  ж үргізілді. 

Ү лтты к мектептер туралы  1870 жылы  қабылданған «Ресейді мекендейтін 

бұратан аларға  білім  беру  ж өніндегі  ш аралар туралы»  заң   ұлтты қ мек- 

теп тер д егі  ж ә н е   ү л тты қ   ш ет  ай м а қ тар д ағы   б үкіл   ағар ту   ж ү й есін : 

1)  әлі  аз оры стан ған д ар үш ін,  2)  оры стары   көп  ж ерде тұраты ндар  үшін 

ж ә н е  3)  ж етк іл ік ті  д әреж еде  оры стан ған дар үш ін деп,  3  санатқа бөлді. 

Бұл  орайда  1-санат үшін мектептер салынатын боЛып белгіленді, оларда 

оқы ту орыс  әліпбиім ен ж азы лған оқулы қтар бойынш а ана тілінде ж үзе- 

ге асы ры луға тиіс еді.  Екінш і санат үшін орыс мектептері  құрылуға тиіс 

болды, оларда оры с балалары н да,  «бұратана» балаларды да бірге оқыту 

көзделді,  ана тілі  ауы зш а түсін дірген   кезде  ғана  қолданы луға тиіс  еді. 

Ү ш інш і  сан ат  үш ін  оры с  м ектептері  құры лы п,  оларда  оқы ту тек  орыс 

тілінде ж үргізілді.

Занды ж үзеге асыру нәтиж есінде Қ азакстанда әр түрлі  облыстарда әр 

алуан үлгідегі  мектептер қүры ла бастады.  М әселен, А қмола ж әне Семей 

облы стары нда  — мектеп-интернаттар  мен  ауыл  ш аруаш ы лык бастауыш 

училищ елері,  Торғай  мен  Оралда  — ауы лды қ мектептер,  болы стык  (бір 

сы ны пты ),  екі  сыныпты  училищ елер,  Ж етісу  мен  Сырдарияда  — «орыс- 

бұратаналы к»  мектептер,  Іш кі  Ордада  (Бөкей  Ордасында)  старш ы нды қ 

ж ә н е   у ч аск ел ік   у ч и ли щ елер  құры лды .  О ларды ң  б әрі  Х алы қ  ағарту 

министрлігіне бағынды. XX ғасырдың басына қарай Қазақстандағы халықка 

білім  беру  ісінің  мақсаттары   мен  міндеттері  білім  беру  ісінің  жетекш і 

қай раткерлерін ің   бірі  А.  А лекторов  м акалалары ны ң  бірінде  айтылған: 

«К азак даласы ндағы   мектеп  ө зін ің  білім  беру  міндеттерімен  коса саяси 

рол де аткарады:  ол к азак  халкы н  байырғы орыс халкымен  байланысты- 

рып,  қазактарға мем лекеттік тілді  сіңіреді.  Ол  орыс халқы ны ң ғұрыпта- 

рымен  ж ән е  көзкарастары м ен  таны сты рады,  казақтарды   баяу  болса да, 

жүйелі  түрде  оры старды ң   аясы на  енгізеді,  бұл  орайда  мұсылманды к 

ерекш елік негіздеріне қарам а-карсы  тұрып, қазактарға Бұхарадан ж әне

676

ислам діні  гүлденген басқа даж ерлерден келгендер 

жүктеу/скачать 47,68 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: