Генераторлардың номиналды параметрлері. Өндіруші-зауыт генераторды анықталған ұзақтықта жұмыс режимімен қолдануға арнайды, ол номиналды деп аталады. Бұл жұмыс режимі параметрлермен сипатталады, оларда генератордың номиналды мәліметтері жазылылады және кестеде, сондай-ақ машина құжатында көрсетіледі.
Генератордың номиналды кернеуі – ол номиналды режимтегі статор айналымының желілік (фазааралық) кернеуі (1 тарауды қараңыз).
Генератор статорының номиналды тогы деп, салқындату параметрлері дұрыс болғандағы (температура, қысым және салқындатылған газбен сұйықтың шығысы) және генератор құжатында көрсетілген күш пен қуаттың номиналды мағынасында генератордың ұзақ номиналды жұмыс істеуі жіберілгендегі токтың мағынасын айтады.
Генератордың номиналды толық қуаты келесі формуламен анықталады, кВ∙А:
Генератордың номиналды актив қуаты – ол көптеген белсенді қуат, турбина жинағымен ұзақ жұмыс істеуге арналған.
Генератордың номиналды актив қуаты келесі бейнелеумен анықталады:
Рном = Sном cos φном. (1.1)
Турбогенераторлардың номиналды қуаттары МЕМСТ 533- 85Е сәйкес келуі керек. Ірі гидрогенераторлардың номиналды қуатының шкаласы стандартталмаған.
Ротордың номиналды тогы – ол генератордың қозуының көптеген тогы, онда генератор беруді номиналды күшін статордың кернеу ± 5 % шамасында ауытқығанда және қуаттың номиналды коэффициентінде қамтамасыз етеді.
МЕМСТ-ға сәйкес қуаттың номиналды коэффициенті 125 МВ-А, 0,85-ке дейінгі қуаттағы генераторлар үшін 588 МВ-А қуатындағы турбогенераторлар үшін және 360 МВ-А гидрогенераторлары үшін 0,8-ге тең, 0,9 өте күшті машиналар үшін. Капсулалық гидрогенераторлар үшін cos φном ≈ 1.
Әр генератор, сондай-ақ ПӘК қуаттың номиналды жүктемесімен және номиналды коэффициентімен сипатталады. Қазіргі генераторлар үшін пайдалы әрекеттің номиналды коэффициенті 96,3-98,8% шамасында тербеледі.
Магнит өрісінің магнит сызықтарын қиып өткенде бұл өткізгіште электр қозғаушы күші индукцияланады. Сондықтан қозғалмайтын магнит өрісін өткізгіштер қиып өткенде де, сондай-ақ қозғалмайтын өткізгішті магнит өрісі қиып өткенде де өткізгіште электр қозғаушы күші пайда болады. Бірінші жағдайда магнит өрісін қоздыратын машинаның индукциялаушы бөлігі, яғни полюстері машинаның қозғалмайтын бөлігіне (статорға), ал индукциялаушы бөлігі (зәкір), яғни электр қозғаушы күш пайда болатын өткізгіштер, машинаның қозғалмалы бөлігіне (роторға) бекітіледі. Мұндай генераторларда өндірілген энергия тұтынушыға қозғалмалы түйіспелер – түйіспелік сақиналар мен щеткалар арқылы беріледі.
Қорытынды
Синхронды машиналар өзара қайтымды электр машиналары болып табылады. Олар құрылыстық өзгеріске түспей-ақ механикалық энергияны электр энергиясына айналдыратын генератордың немесе электр энергиясын механикалық энергияға айналдыратын қозғалтқыштардың орнына да қолданылады.
Синхронды машиналар электр энергиясының генераторы ретінде де, қозғалтқыштар ретінде де қолданылады. Дегенмен, ол ЭҚК үшфазалы жүйесінің электр механикалық көзі ретінде кеңірек тараған. Дүние жүзінде электр энергиясын өндіруді айнымалы токтың синхронды машинасы — үшфазалы синхронды генератор атқарады. Синхронды айналысқа түсетін алғашқы қозғалтқыштың түріне қарай, турбогенераторлар (механикалық энергия көзі бу трибунасы), гидрогенераторлар (механикалық энергия көзі гидравликалық турбиналар) және дизельгенераторлар (механикалық энергия көзі іштен жанатын қозғалтқыш-дизель). Жылу электр станцияларында (ЖЭС) және атом электр станцияларында (АЭС) турбогенераторлар, ал гидростанцияларда (ГЭС) – гидрогенераторлар орнатылады. Дизель генераторлар негізінде жұмысында электр энергиясы апатты жағдайда да, болмай қалуы тиіс нысандарда қосалқы энергия көзі (банктер, әскери нысандар және т.б.) ретінде қолданылады. Аз және орташа ауқымды электр энергияларын тұтынатын жерлерде, оларды пайдалану, асинхронды қозғалтқыштарды пайдалануға қарағанда экономикалық жағынан тиімділігіне қарамастан, синхронды машиналар қозғалтқыш ретінде сиректеу қолданылады. Сондықтан қозғалтқыштар, арнайы жасалатындарынан басқа, қуаттылығы 100 кВт және одан жоғары етіп конструкцияланады. Қуаттылығы жоғары синхронды қозғалтқыштар (СҚ) қуат коэффициенті (cosφ) және пайдалы эсер коэффициенті (ПӘК) сондай-ақ, олардың тұтыну кезіндегі (желідегі) кернеудің төмендеуіне аса сезімтал еместігінен, асинхронды қозғалтқыштармен бәсекелесе алады. Синхронды қозғалтқыштардың айналдыру моменттері бірінші дәрежелі кернеуге, ал АҚ – екінші дәрежелі кернеуге пропорционал, ал технологиялық жұмыс тәртібінің сапасына әсер етеді.
Пайдаланылған әдебиеттер тізімі
Негізгі
1) Правила технической эксплуатации электрических станций и сетей Российской федерации. РД 34.20.501-95. – 15-е изд. – Минтопэнерго Российской Федерации, 1995.
2) ГОСТ 533-2000 (МЭК 34-3-88). Машины электрические вращающиеся. Турбогенераторы. Общие технические условия. – Межгосударственный стандарт. – М.: Межгосударственный Совет по стандартизации, метрологии и сертификации, 2000.
3) Коган Ф.Л. Анормальные режимы мощных турбогенераторов. – М.: Энергоатомиздат, 1988. – 276 с.
4) Меркурьев Г.В., Цирель Я.А. Расчеты режимов работы трансформаторов: Учебное пособие. – С.-Петербург: Изд-во Центра подготовки кадров энергетики, 2004. – 38 с.
Қосымша
5) Мотыгина С.А. Эксплуатация электрической части тепловых электростанций. – М.: Энергия, 1979. – 568 с.
6) Техническая эксплуатация основного оборудования электростанций и подстанций/ Грудинский П.Г. и др. – М.: Энергия, 1974. – 576 с.
7) Эксплуатация турбогенераторов с непосредственным охлаждением/ Под общ. ред. Л.С.Линдорфа и Л.Г.Мамиконянца. – М.: Энергия, 1972. – 352 с.
8) Типовая инструкция по эксплуатации генераторов. РД 34.45.501-88. – М.: Министерство энергетики и электрификации СССР, 1988. – 61 с.
9) Сыромятников И.А. Режимы работы асинхронных и синхронных двигателей. – М.: Энергоатомиздат, 1984. – 240 с.
10) Инструкция по эксплуатации трансформаторов. РД 34.46.501. – М.: Министерство энергетики и электрификации СССР, 1978. – 55 с.
Достарыңызбен бөлісу: |