Т. Н. Ер ме ко ва, Ш. Л. Ерхожина, А. Е. Тоқбаева а р рр

М А АМЗА Ы
ҰН Ы Ы А
Н
М М
Н
Н
А
33
1. Ар хе оло гия лық қаз ба жұ мы сы ның же міс ті ең бе гін қа лай ба ға-
лау ға бо ла ды?
2. «Ал тын адам нан» не ні бай қа дың дар?
3. Сақ тар не мен ай на лыс қан?
4. Тос та ған да ғы жа зу лар ар қы лы қан дай ой түй дің дер?
көр кем мә тін ді бей не леу қыз ме тін ат қа ра ды, мә тін ді 
әр түр лі ма ғы на лық бө лік тер ге бө ле ді, тың дау шы ға эмо цио нал ды-
эс те ти ка лық қы ры нан әсер ете ді, сөй леу ағы ны на сай сөй лем құ ра-
мын да ғы сөз дер дің бай ла ны сын қам та ма сыз ете ді.
уен, әуез, қар қын, кі ді ріс – ин то на ция ның не гіз гі құ рам дас бө лік-
те рі. Сөй леу де, көр кем әде би ет ті мә нер леп оқу ке зін де ин то на ция-
ның құ рам дас бө лік те рін дұ рыс пай да ла на бі лу сөз дің ма ғы на лы әрі 
мән ді бо лу ына әсер ете ді.
2.
Оқылым мәтінінің алғашқы азатжолын мәнерлеп оқып көріңдер. 
Сызықшаның, үтірдің т.б. тыныс белгілерінің қойылу мәніне 
үңіліңдер. Тыныс белгілерінің интонацияға қатысы бар-жоғын 
анық таңдар
3.
Сақ пат шай ымы ту ра лы дра ма дан алын ған үзін ді ні сөй леу мә не-
рі не сай рөл ге бө ліп оқың дар.
Кир.
Со ны мен, «атым – Шұ ғы ла» де ші. То ми рис хан ша 
етек ті нің көр ке мі деу ші еді. Бі рақ кө рік жа ғы нан се ні мен 
тең де сер ме екен?
То ми рис.
Екеу міз бір ана ның 
сү тін іш кен ту ыс пыз. Со нан да 
бо лар, бір-бі рі міз ге ұқ сай мыз.
Кир.
Пат шай ым ға ай та бар: 
пат ша лар дың пат ша сы на бас 
исін, же рін сау ға ға бе ріп, елі ете-
гі ме ке ліп ты ғыл сын!
То ми рис.
Жер 
көш пей ді. 
Ха лық өш пей ді. Бай тақ жер, 
бай тақ ел се нің ете гі ңе сыя қо яр 
ма екен?! 
А
ма екен?! 
ма екен?! 
Р
гі
гі
ме ке
ме ке
То
То
ми
ми
Ха
Ха
Р
лық өш
лық өш
бай
бай
М
лар, бір-бі
лар, бір-бі
Кир.
Кир.
Пат
Пат
пат
пат
ша
ша
лар
лар
дың пат
дың пат
исін, же
исін, же
рін сау
рін сау
ме ке
ме ке
ліп ты
ліп ты
А
нің көр
нің көр
сер ме екен?
сер ме екен?
ми
ми
А
рис.
рис.
ми
ми
ми
Екеу
Екеу
тін іш
тін іш
кен ту
кен ту
ыс
ыс
лар, бір-бі
лар, бір-бі
рі
рі
міз
міз
Пат
Пат
шай
шай
Н
ны
ны
мен, «атым – Шұ
мен, «атым – Шұ
нің көр
нің көр
ке
ке
мі деу
мі деу
сер ме екен?
сер ме екен?
Екеу
Екеу
міз бір ана
міз бір ана
-
ліп оқың
ліп оқың
П
Тыныс белгілерінің интонацияға қатысы бар-жоғын 
Тыныс белгілерінің интонацияға қатысы бар-жоғын 
ра
ра
лы дра
лы дра
ма
ма
ліп оқың
ліп оқың
дар.
дар.
В
Оқылым мәтінінің алғашқы азатжолын мәнерлеп оқып көріңдер. 
Оқылым мәтінінің алғашқы азатжолын мәнерлеп оқып көріңдер. 
Сызықшаның, үтірдің т.б. тыныс белгілерінің қойылу мәніне 
Сызықшаның, үтірдің т.б. тыныс белгілерінің қойылу мәніне 
Тыныс белгілерінің интонацияға қатысы бар-жоғын 
Тыныс белгілерінің интонацияға қатысы бар-жоғын 
бб
б
нерлеп
лана білу
а
ете
негізгі қ
леп оқу кезінде
лу сөздің
с
ға эм
на сай сөйлем
етеді.
құрам
п
п
қарады, мә
оционал
аа
а
сы
ға
ға
-
-
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

34
Кир.
Біз Құ дай дың сүй ік ті құ лы мыз. Қа ны мыз қа си ет ті, 
ді лі міз та за. Та ғы тай па ның игі жақ сы ла ры біз ге қыз мет 
ет сін. Сар баз да ры сап қа тұр сын. Қой шы-қо ла ңы құл бо лу ға 
жа ра са же тіп жат қан жоқ па?!
То ми рис.
Бұл – се нің ой ың. Оған То ми рис пат шай ым кө не 
қо яр ма екен?
Кир.
Жа рат қан ның бұй ры ғы – осы. Жаз мыш тан еш кім 
қа шып құ тыл май ды.
То ми рис.
Жа рат қа ның Тә ңір ге тән шы ғар. Ғұ мыр лық -
тың Құ дайы бір бас қа, зұлым дық тың Құ дайы бір бас қа.
Ен де ше, То ми рис пат шай ым ның таң дау ға ер кі бар екен ғой... 
Де мек, біз дің ел ге зұлым дық пен кел сең, се ні зұлым дық 
қар сы ала ды.
(Шахи мар ден Құ сайы нов)
4.
Мә тін ді осы үл гі де гі қы зық мә лі мет тер мен то лық ты рың дар.
Грек та рих шы сы Кте си: «...Сақ 
әй ел де рі ер жү рек ке ле ді. Со ғыс та 
ер ле рі мен бір дей қай рат көр се те ді, 
ер ле рі не кө мек те се ді», – де се, екін ші 
бір ав тор А.Алек сандр: «...Со ғыс та 
ер лер мен бір дей са дақ тан оқ ата тын 
сақ әй ел де рін бі ле мін», – деп жаз ды.
(Ах мет Тоқ та бай)
Есік қор ға ны нан Ал тын адам 
та был ған нан бе рі оның бір не ше рет 
кө шір ме сі жа сал ған бо ла тын. Ал тын 
адам ның сүй ек те рін жи нап, ки ім-
де рін, әше кей бұй ым да рын қал пы на 
кел ті ру ге үш жы лын сарп ет кен 
ға лым Ке мел Ақы шев тің жа са ған 
ал ғаш қы ре ко нст рук ция сы көп те ген 
ше тел дер де гі көр ме лер ге апа рыл ған 
бо ла тын. Ал қа зір елі міз де гі мұ ра-
жай лар ға Ал тын адам ның Қы рым 
Ал тын бе ков жа са ған кө шір ме ле рі 
А
А
34
Р
бо
бо
жай
жай
Ал
Ал
М
кел
кел
ті
ті
ға
ға
лым Ке
лым Ке
ал
ал
ғаш
ғаш
қы ре
қы ре
ше
ше
тел
тел
дер
дер
бо
бо
ла
ла
тын. Ал қа
тын. Ал қа
А
шір
шір
ме
ме
сі жа
сі жа
А
адам
адам
ның сүй
ның сүй
ек
ек
рін, әше
рін, әше
кей бұй
кей бұй
ті
ті
ру
ру
ге үш жы
ге үш жы
лым Ке
лым Ке
мел Ақы
мел Ақы
Н
Есік қор
Есік қор
ға
ға
ны
ны
нан Ал
нан Ал
ған
ған
нан бе
нан бе
рі оның бір
рі оның бір
сі жа
сі жа
сал
сал
ған бо
ған бо
ек
ек
-
(Ах
(Ах
мет Тоқ
мет Тоқ
П
ді»,
ді»,
тор А.Алек
тор А.Алек
сандр: «...Со
сандр: «...Со
дей са
дей са
дақ
дақ
тан оқ ата
тан оқ ата
ле
ле
мін»,
мін»,
– 
– 
деп жаз
деп жаз
(Ах
(Ах
мет Тоқ
мет Тоқ
В
сы Кте
сы Кте
си: «...Сақ 
си: «...Сақ 
ле
ле
ді. Со
ді. Со
дей қай
дей қай
рат көр
рат көр
се
се
те
те
ді»,
ді»,
– 
– 
де
де
се, екін
се, екін
сандр: «...Со
сандр: «...Со
б
зық мә
зық мә
лі
лі
мет
мет
тер
тер
мен то
мен то
си: «...Сақ 
си: «...Сақ 
а
пен кел
пен кел
(Шахи
(Шахи
мар
мар
с
тың Құ
тың Құ
дау
дау
ға ер
ға ер
кі бар екен ғой... 
кі бар екен ғой... 
пен кел
пен кел
сең, се
сең, се
п
ге тән шы
ге тән шы
ғар. Ғұ
ғар. Ғұ
тың Құ
тың Құ
дайы бір бас
дайы бір бас
кі бар екен ғой... 
кі бар екен ғой... 
а
шай
шай
мыш
мыш
тан еш
тан еш
с
ңы құл бо
ңы құл бо
лу
лу
шай
шай
ым кө
ым кө
ы
ет
ет
ті, 
ті, 
ге қыз
ге қыз
мет 
мет 
лу
лу
ға 
ға 
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

М А АМЗА Ы
ҰН Ы Ы А
Н
М М
Н
Н
А
35
қой ыл ған. Түп нұс қа ның ал ғаш қы кө шір ме сін ар найы тех-
но ло гия мен сыр тын ал тын ға ұқ са тып алю ми ний ден істеген. 
Ал Қы рым Ал тын бек тің екін ші кө шір ме сі түс ті ме тал дан 
жа са лып, ал тын жа ла тыл ған.
(alashainasy.kz ) 
5.
Екі топ қа бө лі ніп, екі түр лі көз қа рас ты жақ тап, ойт ал қы өт кі-
зің дер.
Елі міз де гі мұ ра жай лар да Ал тын адам ның кө шір ме ле рі 
қой ыл ған. Мет ро по ли тен де, Лувр да, Эр ми таж да мұн дай 
құн ды дү ние лер дің түп нұс қа сы қо йы ла ды. Ру ха ни, пат-
риот тық мә ні зор, құн ды мұ ра ның түп нұс қа сын ха лық 
кө зі мен кө ріп жүр ге ні жөн бе, әл де кө шір ме нің қой ылу ын 
құп тай сың дар ма? 
6.
Жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды 
орынды қолданып, оқылым мәтінінің тезисін жазыңдар.
Тезистік жоспар құруға арналған кеңес:
1. Мәтінді бірнеше рет оқып шығыңдар.
2. Негізгі ой желісін үзбей беретін сөздер мен сөйлемдерді,
азат жолдарды жазып алыңдар. 
3. Негізгі ақпараттан қосымша ақпаратты ажырата білің-
дер. Қосымша ақпараттың маңызы аз. Тезистік жоспар 
құ ру да әдеби көркем сөздердің де қажеті жоқ. 
4. Мәтін мазмұнын қысқаша баяндап, тезистерді ретімен 
нө мір леп шығыңдар. 
7.
Екі тап сыр ма ның бі рін орын даң дар.
1. Алтын адамның суретіне қарап, тілдік құралдарды орынды 
пай да ланып, сипаттама мәтін жазыңдар. Сөз саны – 50–60.
2. Сабақтан ал ған ақ па рат тарың бой ын ша «Ұлы Дала өркениеті» 
тақырыбында эссе жазыңдар. Сөз саны – 80–100.
АР
М
Алтын адамның суретіне қарап, тілдік құралдарды орынды 
Алтын адамның суретіне қарап, тілдік құралдарды орынды 
пай
пай
да
да
ланып, сипаттама мәтін жазыңдар. Сөз саны – 50–60.
ланып, сипаттама мәтін жазыңдар. Сөз саны – 50–60.
2.
2.
Сабақтан 
Сабақтан 
тақырыбында эссе жазыңдар. Сөз саны – 80–100.
тақырыбында эссе жазыңдар. Сөз саны – 80–100.
А
Мәтін мазмұнын қысқаша баяндап, тезистерді ретімен 
Мәтін мазмұнын қысқаша баяндап, тезистерді ретімен 
мір
мір
леп шығыңдар. 
леп шығыңдар. 
тап
тап
сыр
сыр
ма
ма
ның бі
ның бі
Алтын адамның суретіне қарап, тілдік құралдарды орынды 
Алтын адамның суретіне қарап, тілдік құралдарды орынды 
ланып, сипаттама мәтін жазыңдар. Сөз саны – 50–60.
ланып, сипаттама мәтін жазыңдар. Сөз саны – 50–60.
Н
дер. Қосымша ақпараттың маңызы аз. Тезистік жоспар 
дер. Қосымша ақпараттың маңызы аз. Тезистік жоспар 
да әдеби көркем сөздердің де қажеті жоқ. 
да әдеби көркем сөздердің де қажеті жоқ. 
Мәтін мазмұнын қысқаша баяндап, тезистерді ретімен 
Мәтін мазмұнын қысқаша баяндап, тезистерді ретімен 
леп шығыңдар. 
леп шығыңдар. 
-
Негізгі ақпараттан қосымша ақпаратты ажырата білің
Негізгі ақпараттан қосымша ақпаратты ажырата білің
дер. Қосымша ақпараттың маңызы аз. Тезистік жоспар 
дер. Қосымша ақпараттың маңызы аз. Тезистік жоспар 
П
Тезистік жоспар құруға арналған кеңес:
Тезистік жоспар құруға арналған кеңес:
Мәтінді бірнеше рет оқып шығыңдар.
Мәтінді бірнеше рет оқып шығыңдар.
Негізгі ой желісін үзбей беретін сөздер мен сөйлемдерді, 
Негізгі ой желісін үзбей беретін сөздер мен сөйлемдерді, 
жолдарды жазып алыңдар. 
жолдарды жазып алыңдар. 
П
Негізгі ақпараттан қосымша ақпаратты ажырата білің
Негізгі ақпараттан қосымша ақпаратты ажырата білің
В
Жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды 
Жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды 
орынды қолданып, оқылым мәтінінің тезисін жазыңдар.
орынды қолданып, оқылым мәтінінің тезисін жазыңдар.
Тезистік жоспар құруға арналған кеңес:
Тезистік жоспар құруға арналған кеңес:
Мәтінді бірнеше рет оқып шығыңдар.
Мәтінді бірнеше рет оқып шығыңдар.
б
ні жөн бе, әл
ні жөн бе, әл
де кө
де кө
Жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды 
Жанрлық және стильдік ерекшеліктеріне сай тілдік құралдарды 
а
йы
йы
ла
ла
ның түп
ның түп
нұс
нұс
де кө
де кө
шір
шір
ме
ме
с
ның кө
ның кө
да, Эр
да, Эр
ми
ми
таж
таж
да мұн
да мұн
ла
ла
ды. Ру
ды. Ру
нұс
нұс
қа
қа
п
ның кө
ның кө
шір
шір
да мұн
да мұн
а
(alashainasy.kz ) 
(alashainasy.kz ) 
тап, ойт
тап, ойт
ал
ал
қы өт
қы өт
с
тал
тал
дан 
дан 
(alashainasy.kz ) 
(alashainasy.kz ) 
ы
найы тех
найы тех
-
-
ден істеген. 
ден істеген. 
дан 
дан 
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

36

жүктеу/скачать 9,57 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: