Етістік заттың қимылын, іс-әрекетін білдіреді. Сұрақтары: Қайтті? Не істеді? Не қылды?

жүктеу/скачать 19,12 Kb.

бет	2/2
Дата	08.02.2022
өлшемі	19,12 Kb.
	#123981
түрі	Құрамы

1 2

Байланысты:
Етістік

Жуынды, киінді, боянды, таранды.

Өзгелік етіс (орындаушы өзге біреу).	Қимылды өзге біреуге орындатқызады.	-дыр, -дір, -тыр, -тір, -ыр, -ір; -қыз, -кіз, -ғыз, -гіз; -т жұрнақтары арқылы	Жаздыр, бердір, айттыр, келтір, асыр, кетір, жасат, сөйлет.
Ырықсыз етіс (орындаушы белгісіз)	Орындаушы айтылмайды, іс-әрекет өздігінен жасалғандай.	-ыл, -іл, -л; -ын, -ін, -н; жұрнақтары арқылы	Айтылды, көтерілді, тасылды, салынды, әкелінді, тазаланды.
Ортақ етіс (орындаушы көп)	Қимылды орындаушы біреу емес, бірнешеу болады.	-ыс, -іс. -с жұрнақтары арқылы	Орысты, тазаласты, көтерісті

Етістік мағынасына қарай екіге бөлінеді: 1) сабақты етістік; 2) салт етістік.
Сабақты етістік – мағынасы жағынан тура объектіні, табыс септіктегі сөзді қажет етіп, кімді? нені? (не?) деген сұрақтарға жауап беретін табыс тұлғалы сөзбен байланысады. Мысалы: Отты (нені?) үрлеген жағады, шындықты (нені?) іздеген табады. Ата-анаңды (кімді?) құрметте, үлкенді (кімді?) сыйла. Шығарма(ны) - не(ні?) жаз. Ән(ді – -не(ні?) тыңда. Білім(ді) -не(ні?) үйрен.
Салт етістік тура объектіні, табыс септіктегі сөзді қажет етпейді. Салт етістік табыс септіктен басқа атау, ілік, барыс, жатыс, шығыс, көмектес септіктегі сөздермен тіркесе береді. Мысалы: Ата-анаңа (кімге?) құрмет көрсет. Қиындықтан (неден?) қорықпа. Жолдастарыңмен (кімдермен?) тату бол. Тілек (кім?) биледі, т.б.
Барады³ – етістік. Оқушы (не істейді?) барады.
Бастапқы формасы: бар.
Тұрақты белгілер: дара, туынды, болымды, салт;
Тұрақсыз белгілер: ауыспалы келер шақ.
Оқушы (не істейді?) барады (баяндауыш).
Источник: https://yznaika.com/hints/28-morfologiya

жүктеу/скачать 19,12 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2