Aлaш қозғaлыcының пaйдa болуы - қaзaқ хaлқының ұлт-aзaттық қозғaлыcындaғы жaңa кезең екенін дәлелде.
Алаш қозғалысы-ХХ ғасырдың бірінші ширегінде Ресей империясының отарлық саясатына қарсы ұлт-азаттық қозғалыс, өткен жүз жылдықтың басында қазақтар аумағының басым бөлігі Ресей мемлекетінің меншігіне айналды, қоныс аударушылар саны күрт өсті, байырғы халық қоныстанған жерлерінен күштеп ығыстырылды. Патшалықтың саясатына қарсы күресті 1-ші орыс революциясынан кейін Алаш қозғалысын қалыптастырған ұлттық интеллигенция басқарды. 1917 ж. Орынборда Бірінші Жалпықазақ съезі өтті, онда мемлекеттік басқару, автономия, Құрылтай жиналысына қатысу, саяси партия құру, жер, халық милициясы, білім, сот және басқа да мәселелер қаралды. Съездің басты шешімі: "демократиялық, парламенттік және Федеративтік Ресей республикасы" құрамында қазақтардың аумақтық-Ұлттық автономияға құқығын қорғау болды.Ресейде 1905-1907 жылдардағы революция жылдарында пайда болған Алаш қозғалысы 1917 жылы шарықтау шегіне жетті. Олар " қазақ халқын отарлық қамыстан азат ету!». Қазан төңкерісіне дейін қазақ либералдық-демократиялық қозғалысының көшбасшылары Қазақстанның әлеуметтік-экономикалық және саяси дамуы жөніндегі өз бағдарламаларын кеңінен насихаттады. 1917 жылы 21 қарашада "Қазақ" газетінде "Алаш"партиясы бағдарламасының жобасы жарияланды. Барлық саяси құрылымдарды большевиктер жойғанына қарамастан, Алаш қозғалысы бірден саяси күрес аренасынан шыққан жоқ. Оның қағидаларын Т.Рысқұлов, С. Асфендияров, с. Қожанов, с. Сәдуақасов және Ж. Мыңбаев қолдады.
Алаш қозғалысының бірқатар көшбасшылары идеологиялық қызмет аренасынан шыққан жоқ. Бірқатар дерек көздерінің мәліметі бойынша, 1920 жылы Ә.Бөкейханов "Алаш" идеясына бейім және бұрын Кеңес өкіметіне қарсы ашық сөз сөйлегенде көзге түспеген жастарды большевиктер партиясына кіруге, жаңа өкіметтің сеніміне кіруге және сол арқылы ұлттық мүддеге қызмет етуге шақырған.
Достарыңызбен бөлісу: |
