Нарықты экономиканың дамуы, экономиканың барлық салаларында жұмыс істейтін мамандарды дайындауда жаңа талаптар қойып отыр. Сол себюептен нарық талаптары мен заңдарына сәйкес пәндер бойынша білім алу қажеттілігі туып отыр. Қазақстан Республикасында осы заманғы өндірістік қатынастардың даму кезеңде меншік түрлерінің өзгерістерімен сипатталады және басқару жүйелері Агроөнеркәсіптік кешен (АӨК) кәсіпорындарының экономикасының дербес дамуына мүмкіндік туғызады. Сонымен бірге, өндірушілер мен тұтынушылар арасында нарықты экономика талабы бойынша өндірістік-экономикалық байланыс түрлері де өзгереді. Мұның барлығы экономика, менеджмент пәндерін терең үйренуді талап етеді.
Мазмұны
Дәрістің мазмұны:Агроөнеркәсіптік кешен . АӨК-гі нарық . Шаруашылықты жүргізудегі нарықтық механизмнің экономикалық негіздері Аграрлық өндірістің жер ресурстары және олардың пайдалану тиімділігін арттыру жолдары Ауыл шаруашылығының негізгі және айналым капиталы. Инвестициялық саясат жәнекүрделі салымдар Еңбек ресурстары және еңбек өнімділігіАграрлықөндірістіинтенсивтендіружәне FТП. Ауыл шаруашылығыныңжалпы және тауарлы өнiмі,оларды сату жолдары. АӨКөндiрiстерді орналастыру,мамандандыру, шоғырландыру, біріктіру және интеграциялау Өндipic шығындары және өнімнің өзіндік құны.Бағаны белгiлеу және бағалар жүйесі Бағаны белгiлеу және бағалар жүйесі Өсiмдiк шаруашылығы салалары экономикасы Мал шаруашылығы салалары экономикасы Аграрлық менеджменттің мәні мен даму қағидалары. Басқару функциялары Менеджменттегі байланыстырушы үрдістер. Топтық динамика және жетекшілік.Ұйымдар жұмысының тиімділігін қамтамасыз ету. Аграрлық маркетингті басқару үpдici және элементтерi . Қызметтер көрсету нарығын сегменттеу . Тауар дайындау және аграрлық маркетингтегi баға белгілеу мәселелері Қызметтер көрсетулер және өнiмдердi өткiзу стратегиясы. Халықаралық маркетинг және қоғам
Оқу қызметінің нәтижесі / қорытынды бақылау түрі
Пәнді оқыту және емтихан тапсыру барысында студент - нарықтық механизмдерін пайдалану негізін; шаруашылықпен айналысу тәжірибесіндегі объективті экономикалық заңдардың әрекетін; сұраныс пен ұсыныстың қалыптасуын; өндірістегі ғылыми-техникалық прогрестің жетістіктерін кеңінен қолдану нәтижелерін; ауылшаруашылығы өндірісінің экономикалық тиімділігін және өндірістің рентабельділігін анықтау әдістемесін; жердің экономикалық бағасын; қазіргі жағдайдағы ауыл шаруашылығы экономикасын тұрақтандыру шарттарын, талаптарын және бағыттарын; басқару теориясы мен тәжірибесі негіздерін; басқару функцияларын; мaркетингтің негізгі бағыттарын; өнімді өткізу стратегиясын; өнімдерге баға қою әдістерін білуі тиіc.
/ үлгерімнің ағымдағы бақылауы , қорытынды бақылау (емтихан).
Оқытудың теникалық және электрондық құралдары
Көрнекі құралдар – 15 дәрістер, ., слайдтар – 5 дана
Әдебиеттер
1.Бельгибаев К.М. Экономика аграрного сектора (учебное пособие). «Ұлағат», 2001.
2.Макконел К.Л. Экономикс, перевод с англ. Таллин: Реферто, 1995.
3.Ертазин Х.Е. Становление и развитие агробизнеса в Казахстане, Алматы: Білім, с 192, 1999.
4.Попов Н.А. организация сельскохозяйственного производства, Учебник Мосвка, 1999.
15.Орешин В.П. Государственное регулирование национальной экономики, Учебное пособие, Москва, 1999.
6.Абдильдин С.А. и др. Организация агробизнеса. Алматы, КазНАУ, 2001.
7.Абдильдин С.А. Индикативное планирование социально-экономического развития (методические рекомендации). Алматы, 1997.
8.Власова В.М. Основы предпринимательской деятельности. М., 1994.
Назарбаев Н.А. Казахстан – 2030. Алматы, 1997.
9.Фермерское дело. Под редакцией Сагадиева К.А. Алматы, Казсагру, 2000.
10.Норматив прямых производственных затрат на гектар посева, одно животное, единицу продукции. КазНИИИЭО АПК, Алматы, 2001.
11.Есполов Т.И., Сулейменов Ж.Ж. Менеджмент. Алматы, 2003.
12.Глухов В.В. Менеджмент. Учебник, СПб, 2000
13.Мескон М., Альберт М., Хедоури Ф. Основы менеджмента. М, 2002.
14.Котлер Ф. Основы маркетинга. Пер. с англ. М.:Прогресс, 2000
15.Нысанбаев С.Н. Маркетинг негіздері. Алматы, Қазақ университеті, 2002
16.Ілиясов Д.К.Маркетинг теориясы мен практикасы. Алматы, 2002 ж.
17. Ахметов, К. Ғ. және т.б. Менеджмент негіздері; Ақтөбе-Орал. 2005 ж
18.Бердалиев К.Б. Баскару негіздері, Алматы; 1997 ж
Стандарттау, сертификаттау және техникалық өлшемдер
Қысқартылған атауы
ССТӨ
Оқу іс-шаралары/оқу пәндерінің курстары (егер бар болса)
Лекция, практика, СӨЖ, ОСӨЖ
Семестр:
7 семестр
Оқытушының Т.А.Ж.
Қалдыбаева Ботагөз Мырзахметовна
Доцент/оқытушы:
Аға оқытушы
Жұмыс тілі
Қазақша
Оқу жоспарымен сәйкестігі
Жалпы білім беру пәндері (таңдау бойынша компонент)
Оқу түрі/академиялық сағаттардың саны
Лекция-15, практика – 15, СӨЖ – 30, ОСӨЖ - 30
Еңбек сыйымдылығы
Барлығы – 90 сағат
Кредиттер/сынақ бірліктері
2
Модуль аясында оқытуға қабылдау жағдайлары
Жоғары математика, Физика, Химия, Информатика, Сызба геометриясы және компьютерлік графика.
Білім беру мақсаттары/құзыреттілігі
Өлшем бірліктерін қамтамасыз ету, түрлі физикалық шамаларды қажетті дәлдікпен өлшеу, өлшеулердің мәліметтерін өңдеу, сапаны басқаруда және оны бақылауда, стандарттарды дайындауда, стандарттаудың тиімділігін есептей білу табылады
Мазмұны
Дәрістер: Стандарттау. Пәнінің мақсаты, міндеттері, принциптері және функциялары. «Техникалық реттеу туралы» ҚР заңы. Стандарттау әдістері. Стандарттау бойынша нормативтік құжаттар және оларға қойылатын талаптар. Стандарттарды әзірлеу тәртібі. Өнімді әзірлеуді және өндіріске жеткізуді стандарттау. Стандарттаудың халықаралық жүйесі. ИСО, негізгі құрылымы. Сертификаттаудың құқықтық негіздері.
Сертификаттау жүйесін бақылау. Міндетті және ерікті сертификаттау. Сертификаттаудың маңызды мәселелері: өнімді қызмет етуді, сапа жүйесін экологиялық сертификаттау. Өндірісті сертификаттау тәртібі. Өнімді штрихтап кодтау. Шетелде жұмыс істеу тәжірибесі. Сәйкестікті растау саласындағы ҚР заңдарының құрылымы және негізгі ережелері Метрологияның негізгі түсініктері мен анықтамалары. Өлшем бірлігін қамтамасыз ету туралы ҚР заңы. Өлшеу әдістері мен түрлері. Өлшеу барысында жіберілетін қателіктер. Оларды жою көздері. Эталондар. Негізгі қасиеттері мен түрлері.
Практикалық сабақтар: «Техникалық реттеу туралы» ҚР заңы. . Стандартты өндіріске енгізудің экономикалық тиімділігін есептеу. Бұйымдардың стандарттау және унификациялау деңгейін анықтау. Унификациялау бойынша іс шараларды енгізуден келген үнемді анықтау. Штрих кодының бақылау сандарын анықтау. Өнім сапасын бағалау. Нүктелер саны 15-тен көп болмағандағы ақпаратты өңдеудің статистикалық әдістері. CИ жүйесіндегі өлшеу құралдарының абсолютті келтірілген және салыстырмалы негізгі мүмкін қателіктер шегін анықтау. Бірретті өлшеу қорытындысынан қателікті бағалау. Өлшеу қорытындыларын өңдеу. Кезектескен айырмалар тәсілімен жүйелік қателікті анықтау. Тура өлшеудің нәтижесін өңдеу. Дөрекі қателікті болдырмау критерилері. Шарлье критериі.
Оқу жұмысының нәтижелері/қорытынды бақылау түрлері
«Техникалық реттеу туралы» ҚР Заңды, метрология негізі, физикалық шама және өлшем бірліктері, өлшеулердің негізгі заңдары мен ережелері, түрлі шамаларды өлщеу, өлшеу әдісі мен тәсілдері, өлшеу мәліметеріндегі қажеттіліктерді стандарттаудың маңызы, оның техника мен өнім сапасын басқарудағы маңызы, түрлі стандарттардың категориясы түрлерін, халықаралық стандарттау ұйымдарын, өнім, өнімнің қасиеті, өнімді штрихтап кодтауды,өнімді сертификаттау тәртібін, өнімнің сапа көрсеткіштері туралы терминдер мен ұғымдар, өнім сапасын бақылау әдістерін, ауысымдылықтың негізгі ережелерін көрсете білу
7 семестр
Пәннің атауы
Агрохимиялық зерттеулер әдісмесі
Қысқартылған атауы
Оқу іс-шаралары /оқу пәндері-
нің курстары ( егер бар болса)
Дәрістер,зертханалық сабақ, СӨЖ
Семестр:
Семестр 7
Оқытушының Т.А.Ә
Раисов Б.О.
Доцент /оқытушы:
а.ш.ғ.д., профессор
Жұмыс тілі
қазақша
Оқу жоспарымен сәйкестігі
Кәсіптендіру пән, міндетті компонент
Оқу түрі / академиялық сағаттардың саны
Дәріс-30, зертханалық сабақ–30, СӨЖ–45.СРСП-45
Еңбек сыйымдылығы
Барлығы – 135сағат
Кредиттер / сынақ бірліктері
3
Модуль аясында оқытуға қабылдау жағдайлары
Пререквизиттер: Өсімдіктің химиялық құрамын және қоректену ерекшеліктерін, әр түрлі топырақ типтерінің агрохимиялық қасиеттерін және құрамын, топырақтарды химиялық мелиорациалау әдістері , ауыл шаруашылық дақылдарына қолданудың тиімді жағдайларын білу керек.
Білім беру мақсаттары/ құзіреттілігі
Мақсаты: студенттерге тыңайтқыш көмегімен өсімдік қоректенуіне жақсы жағдай жасау, тәсілдерін, олардың топырақпен әрекеттесу ерекшеліктерін үйрету.
Мазмұны
Дәрістер: Кіріспе.Агрохимиялық зерттеу әдістеме ілімі және оның тәсілдері. Агрохимиялық егістік тәжірибе туралы түсінік, оның маңызы және тәжірибенің түрлері. Егістік тәжірибені орналастыру.Тыңайтқыштармен жүргізілетін егістік тәжірибелердің сызбаларын құрастыру.вегетациялық тәжірибенің өсімдік қоректенуі мен топырақ және тыңайтқыштардың қасиеттерін зерттеудегі маңызы.Лизиметрлік әдістер. Олардың негізгі конструкциялары туралы түсінік алу. Тәжірибе мәліметтерін статистикалық өңдеу. Тә»жірибе мәліметтерін өңдеуді, көп факторы тәжірибе нәтижелерін дисперсиялық талдау. Агрохимиялық зерттеулерде таңбалы атомдарды қолдану әдістемесі.Агрохимиялық зерттеуде радиоактивті изотоптарды қолдану олардың маңызы. Өсімдікті талдау. ҚР Негізгі топырақ типтерінің агрохимиялық көрсеткіштері. Топырақты агрохимиялық талдау.Тыңайтқыштарды талдау.Топырақты агрохимиялық зерттеу жұмыстарын ұйымдастыру. Минералды тыңайтқыштардың дозасын анықтау. Тыңайтқыштардың қолайлы дозасын анықтау үшін математикалық әдістерді қолдану.
Лабораториялық сабақтар: Өсімдіктің орташа үлгісін алу және оны агрохимиялық талдауға дайындау. Өсімдік құрамындағы құрғақ зат пен ылғал мөлшерін анықтау. Өсімдік өнімінің сапасын анықтау. Өсімдік құрамындағы белокты заттарды анықтау. Дән құрамындағы ұлпаны анықтау. Картоп түйнегіндегі крахмал мөлшерін тығыздығы бойынша анықтау. Өсімдік құрамындағы клетчатканы анықтау. Дәнеді дақылдардың тұқымы мен картоп түйнегінің құрамындағы крахмал мөлшерін анықтау. Өсімдіктің қоректік элементтермен қамтамсыз етуілуін Церлинг әдісі бойынша анықтау. Топырақ үлгісін агрохимиялық талдауға дайындау. Топырақ құрамындағы азот, фосфор және каллийдің жалпы мөлшерін талдау. Тыңайтқышцты талдау. Минералды тыңайтқыштарды сапкалық реакциялар көмегімен ажырату. Органикалық тыңайтқыштарды талдау. Вегетациялық және лизиметрлік тәжірибелерді қою және оларды жүргізу.
Оқу жұмысының нәтижелері/ қорытынды бақылау түрлері
Өсімдік диагностикасын жүргізуді іске асыра білу қажеттілігін меңгеру
7 семестр
Пәннің аталуы
Тыңайтқыш қолдану жүйесі
Қысқартылған атауы
ТҚЖ
Оқу іс-шаралары / оқу пәндерінің курстары (егер бар болса)
Студенттерге курстың мақсаты болып тыңайтқыш арқылы өсімдікте жақсы орта жасау туралы оқытады. Оның топырақпен бірігіп әрекет етуі,жеке өсімдік тыңайтқышы қолдануда систематиканың дұрыс құрылуына, айналымына әсер етуі. Сонымен қатар студенттер химизация жер шаруашылығының теоретикалық негіздерін меңгереді және тыңайтқышты қолдану мен бірге жердің агрохимиялық құрамын зерттеуді, органикалық және минералды тыңайтқышты қолдану жоспарын құрастыруды үйренеді
Мазмұны
Дәрістер: Ауылшаруашылық дақылдарының өнімділігін жоғарылату қазіргі кезеңде егіншіліктің алдында тұрған негізгі міндеттердің бірі болып қала бермек. Бұл міндетті шешуде өсімдіктердің минералдық қорегінің негізгі қоры ретінде минералдық және органикалық тыңайтқыштардың атқаратын рөлі зор.
Студент өсімдіктің қоректенуінің теориялық мәселелерін және оларды реттеу тәсілдерін меңгеріп, органикалық және минералдық тыңайтқыштардың негізгі қасиеттерін және өсімдіктердің қоректенуі мен тыңайтқыштарды қолдануға байланысты топырақтың агрохимиялық қасиеттерінің өзгеруін білу керек.
Тыңайтқыш қолдану жүйесі ғылым ретінде өнімді қалыптастыруға қатысты ауылшаруашылық дақылдарын интенсивті технологиялармен өсіру, барлық факторлардың оптимальды деңгейлерін жасауда шешуші рөл атқарады.
Лабораториялық сабақтар: Ауылшаруашылық өсімдік өнімділігін көтеруде органикалық және минералды тыңайтқыштарының рөлі үлкендігін, дұрыс қолданғанда тыңайтқыштар өнімділіктің эффективтілігін жақсартатындығын, барлық ауылшаруашылық өсімдік өнімдерін 40-50 пайызға көтеруді, тыңайтқышты есептеуді, орындалған жұмыстың сапасын бағалауды, қазіргі занның есептеу және ұйымдастыру техникасында, коммуникация және байланыс құралдарында жұмыс жасау.
Оқу жұмысының нәтижелері / қорытынды бақылау түрлері
Студенттер алған білімдері арқылы теориялық дайындығын шыңдап, білік пен дағыдыларын іс жүзінде пайдалана білу қажет
Бақылау формасы: аралық бақылау, қорытынды (емтихан).
7 семестрлер
Пәннің аталуы
Шет тілі 3 бөлім
Қасқартылған атауы
ШТ
Оқу іс-шаралары оқу пәндерінің курстары (егер бар болса)
Практикалық, ОСӨЖ, СӨЖ
Семестр:
Семестр 7
Оқытушының Т.А.Ә.
Курбанбаева С.Н.,Ашимова Т.С
Доцент / оқытушы:
Аға оқытушы, оқытушы
Жұмыс тілі
Ағылшын тілі,орыс тілі
Оқу жоспарымен сәйкестігі
Жалпы білім беретін пән, міндетті компонент
Оқу түрі/академиялық сағаттардың саны
Практ.- 15сағ., ОСӨЖ-15сағ., СӨЖ –15сағ.
Еңбек сыйымдылығы
Барлығы 30 сағ
Кредиттер /сынақ бірліктері
1
Модуль аясында оқытуға қабылдау жағдайлары
Пререквизиты: қазақ тілі, орыс тілі
Білім беру мақсаттары /құзіреттлігі
«Шетел тілі» пәнін оқытудың мақсаты қарым –қатынас жасаудың 4 түрін қолдана отырып,студенттердің коммуникативті аясында шет тілін қолданумен анықталады, шет ел тілінде қарым-қатынас жасау.
Мазмұны
Практикалық сабақтар бастауыш оқу топтарына қарастырылған: онда төмендегі сұрақтар қарастырылады, шетел тілінің бүкіл әлемде және Қазақстанда қызмет етуі; ағылшын /неміс тілдерінің грамматикалық жүйесін меңгеруі. Мәтін байланыс жасаудың бірлігі.Монологиялық тілдің түрлері. Реферат.
Оқу жұмысының нәтижелері/қорытынды бақылау түрлері
Күнделікті кең тараған жағдаяттарда қарым-қатынас жасау үшін қажет лексико-грамматикалық материалдарды меңгеру,тілдің және сөйлеу іс-әрекеттерінің әр түрін дамыту. Студенттердің білім деңгейі ағымдық ,межелік және қорытынды бақылау түрінде – емтихан тест түрінде қабылданады.
Студенттерге осімдік шаруашылыгы онімдерін ондірудiн бугiнгi технологиясы туралы, казiргi ғылыми жетiстiктерi мен жинақталµан бiлiмге сүйене отырып уғым беру және олардың теориялық дайындығын калыптастыру; мәдени өсiмдiктердi өсiруге қажеттi топырақтың оңтайлы параметрлi, жоғары құнарлылығын жасау және жердi экономикалық, экологиялық және технологиялық тұрғыдан тиiмдi пайдалану; ауыл шаруашылыгы дақылдарының өсiп-дамуына колайлы жагдай жасап, оларды ен аз шыгын жумсап өсiруге уйрету.
Мазмұны
Дәрістер: Кiрiспе. Осімдік шаруашылыгы онімдерін ондіру технологиясы пәнінің мақсаты, кұрамы, зерттеу әдісі.Ауыл шаруашылыгы жӘне онын екшiлiктерi.Егiншiлiк туралы түсiнiк. Өсiм дiктердiң тiршiлiк факторлары. Жарық, жылу, су режимi. Ауыспалы егiс. Дақылдар ауысуының теориялық негіздері. Ауыспалы егiстер-нің схемалары.Топырақ өңдеу, оның мақсаттары. Топырақтың технологиялық қасиеттері. Оңдеу әдістері. Топырақ өңдеу жүйелерi және оларды жiктеу.Өсімдіктердің қоректенуі және олардың түрлері. Тынайтқыштар қолдану, олардың түрлері, қасиеттері.Өсімдік қорғау. Ауылшаруашылық дақылдарының зиянкестері мен ауырулары және олардан жуйелі қорғау шаралары. Өсімдік шаруашылығы. Тұқымның сорттық және егістік сапасы. А/ш дақылдарының өсіру технологиясы.Астық (күріш, жугері, қара бидай, тары, қарақұмық,арпа т.б) дақылдарының халықшаруашылығындағы маңызы, өкілдері, жалпы сипаттамасы, егіс көлемі, өнімділігі, өсірілетін аудандары, сорттары, өсіру технологиясы. .Күздік және жаздық бидайларының халықшаруашылығындағы маңызы, өкілдері, жалпы сипаттамасы, егіс көлемі, өнімділігі, өсірілетін аудандары, сорттары, өсіру технологиясы.Дәнді бүршақты дақылдардың өсіру технологиясы.Маңызы, егіс көлемі, өнімділігі, өсірілетін аудандары, сорттары, өсіру технологиясы.Техникалық дақылдарын өсіру технологиясы. Майлы дақылдар. Мақта, маңызы, өсіру технологиясы. Көкөніс дақылдарының халықшаруашылығындағы маңызы, өкілдері, жалпы сипаттамасы, егіс көлемі, өнімділігі, өсірілетін аудандары, сорттары, өсіру технологиясы. Жеміс- жидек және бахша дақылдарының халықшаруашылығындағы маңызы, өкілдері, жалпы сипаттамасы, егіс көлемі, өнімділігі, өсірілетін аудандары, сорттары, өсіру технологиясы.
Лабораториялық сабақтар: Тұқым үлгілерін сүрыптау үлгілері. 1000 түқымның массасын анықтау.Топырақтың ылғалдылығын анықтау. Бағдарланған өнімге тынайтқыш мөлшерін есептеу әдістемесі.Егін жинау алдындағы қолайлы сабақ жиілігіне себу мөлшерін есептеудің әдістемесі. Екпе дақылдардың операциялық өсіру технологиясын жасаудың әдістемесі. Биологиялық өнімділікті және оның құрылымын анықтау.Ауыспалы егіс жоспарын игеру және айналым кестесі Топырақтың арамшөп тұқымдарымен ластануын есепке алу Далалық, құрғақ далалы, суармалы аймақтар және тәлімді егіншілік үшін ауыспалы егіс нобайлары.Күздік астық дақылдарын өсірудің технологиялық картасын жасау. Астық (дәнді) дақылдары дәні бойынша ажырату,1-ші және 2-ші тобы. Дәнді дақылдардың тіршілік циклі.Маңызды бидай түрлері. Жүмсақ және қатты бидайларының айырмашылықтары.Қара бидай және арпа дақылдарының морфологиялық белгілері.Тары, күріш, қарақүмық дақылдарының морфологиялық белгілері. Асбуршақ өсімдігінің құрылыс ерекшеліктері. Асбуршакты сыныптау. Бүршақ дақылдарын өсірудің технологиялық картасын жасау. Тамыр жемісті (кант кызылшасы, сәбіз,турнепс т.б) дақылдарының құрылыс ерекшеліктері (түқым, егін көгі, жапырақтары бойынша анықтау.)Майлы дақылдардың жемістері мөн тұқымдарын ажырату, өсіп- жетілу кезеңцерін оқып уйрену.Эфир майлы дақылдардың сабактар, жапырақтар, гул шоғыры мен гүлдер қүрылысымен танысу.Талшыкты (макта) дақылының морфологиялық ерекшеліктері
Курстық жұмыстар тақырыбтары:"Казакстанда ауыспалы егістерді жобалау және игеру", «Ауыл шаруашылык дакылдарын осіру тсхнологиясы» такырыбтары бойынша курстык жүмыс орындалады. Онда студенттер нақтылы бір шаруашылыкта негізгі өсірілетін дақылдың өсіру технологиясын жасап, әр түрлі типтегі (егістік малазыктык, арнайы) ауыспалы сгістердін схемаларыи қурастырып, оларда арамшөптермен курсе шараларык топырак өндеу жүйсін карастырып, ауыспалы егістерді агротехникалык -экономилық түргыдан багалау керек. Коршаған ортаны ластағыштардан қорғау шаралары жасалады.
1 Күздік астық дақылдарының интенсивті өсіру технологиясы.
3. Дәнді бүршакты (ас буршак, май буршак, үрме буршақ) дақылдарының интенсивті өсіру технологиясы.
4.Тамыр жемісті (кант кызылшасы) дақылдарының интенсивті өсіру технологиясы.
5. Майлы (күнбағыс, қыша, май буршак, зығыр) дақылдарының интенсивті өсіру технологиясы.
6.Талшыкты (макта), техникалык (темекі) дақылдарының интенсивті өсіру технологиясы.
7. Мал азыктык шөптер (жоңышка, кызғылт беде, эспарцет, еркек шоп, судан шөбі), картоп және кокөніс дакылдарының интенсивті өсіру технологиясы.
8. Дәнді дақылдар танаптарының топырақ өңдеу жүйесін жасау.
9.Егістік, малазыктык, арнайы ауыспалы сгістердін схемаларын қурастыру
Оқу жұмысының нәтижелері/ қорытынды бақылау түрлері
Ауылшаруашылық өсімдік өсіру, өндіру технологиясын жасай білу, /емтихан.
7 семестр
Пәннің атауы
Субтропикалық және тропикалық дақылдарды өсіру технологиясы
Қысқартылған атауы
Оқу іс-шаралары /оқу пәндері-
нің курстары ( егер бар болса)
Дәрістер, зертханалық, ОСӨЖ, СӨЖ
Семестр:
Семестр 7
Оқытушының Т.А.Ә
Қылышбаева Г.Б.
Доцент /оқытушы:
а/ш.ғ.к., аға оқытушы
Жұмыс тілі
Казақша,орысша
Оқу жоспарымен сәйкестігі
таңдау компонент
Оқу түрі / академиялық сағаттардың саны
Дәріс-15, зертханалық–15, ОСӨЖ–45, СӨЖ–15.
Еңбек сыйымдылығы
Барлығы: -135 сағат
Кредиттер / сынақ бірліктері
3
Модуль аясында оқытуға қабылдау жағдайлары
Пререквизиттер -субтропикалық және тропикалық өсімдіктерінің әртүрлі тіршілік формалары бейімделу нәтижесін тануды;
-субтропикалық және тропикалық өсімдіктерінің тіршілік формасы мен эволюциялық даму кезеңдері мен қалыптасу заңдылықтарын тану;
-тропикалық және субтропикалық өсімдіктерінің вегетативтік және генеративтік мүшелерінің морфологиясы мен анатомиясын тану;
- субтропикалық және тропикалық өсімдіктерінің көбею түрлерін, олардың биологиялық мәнін, экологиялық және шаруашылық- экономикалық маңызын білу;
- жеміс түрлерінің маңызын білу;
-өсімдікке және оның жекелеген мүшелеріне морфологиялық талдау жасауды;
-микроскоппен жұмыс істеуді, анатомиялық зерттеу препарат дайындауды;
- субтропикалық және тропикалық өсімдіктердің негізгі жүйелілік топтарын білу;
-морфологиялық және анатомиялық талдау негізінде өсімдіктерді белгілі бір бөлімге, класқа, тұқымдасқа,туысқа, түрге жататынын анықтай алуды үйрену.
-Өсімдікті анықтайтын оқу құралдарын пайдалана алу қажет
- Белгілі климаттық аймақтарда әртүрлі экожұйлерде өсімдіктер жамылғысы өкілдерінің негізгі тұқымдастары мен туыстарының белгілерін айыру
қажет;
-Теориялық біліммен қаруланып және практикалық іскерлігін арттыра білуі.
Білім беру мақсаттары/ құзіреттілігі
Субтропикалық және тропикалық өсімдіктерінің биологиялық ерекшеліктерін,өсу,даму және жеміс салу заңдылықтарын, жеміс көшеттігін ұйымдастыру міндеттерін, жеміс бағын орналастыруды, күтіп-баптау, шырпу негіздерін және оларға қоршаған ортаның әсерін меңгеру;
- Субтропикалық және тропикалық өсімдіктерінің биологиялық және морфологиялық ерекшеліктері, Қазақстан Республикасының әр түрлі климаттық жағдайларында ашық және қорғалған топырақтарында субтропикалық және тропикалық өсімдіктерді өсіру мен өндірудің алдыңғы технологияларымен танысу.
1.1. Цитрусты тұқымдас өсімдіктері. Апельсин, лимон, лайым, мандарин, грейфрут, помпельмус, қышқыл апельсин. Цитрон, кинкан, понцирус жемісті өсімдіктерінің ботаникалық және өндірістік-биологиялық топтарға бөлінуі. Пайда болу орталықтары. Жемісті өсімдіктерге қысқаша сипаттама. Жемісті дақылдарының өсетін аймақтары. Жеміс өсімдіктерінің өсу дәуіріндегі өзгерістер және қолданылатын агротехникалық шаралар. Жеміс салу заңдылығы. Жеміс ағаштарының жеміс сала бастау мерзімдері. Жеміс өсімдіктерінің сыртқы орта факторларына әрекеті ( жарық, температура, су, топырақ, жер бедері т.б.)
Дақылдарды, түрлерді, сорттарды таңдау және орналастыру. Отырғызу мерзімдері және техникасы. Отырғызғаннан кейінгі күтіп-баптау. Өсімдіктерді қоректендіру және суару. Жемісті жинау мерзімін анықтау. Жинау және тасмалдау технологиясы. Шырпудың мақсаты мен маңызы. Шырпудың түрлері мен тәсілдері. Жас және жеміс салған жеміс ағашытарының шырпуға әрекеті. Шырпу мезгілі мен әдісі(технологиясы).Өмір кезеңдеріне қарай шырпу ерекшеліктері.Сорттарға байланысты шырпу ерекшеліктері.
1.3.Тропикалық әртүрлі жемістілер. Манго, Ананас, банан, Опунция, Авакода, нан ағашы, пассифлора, личи, тамаринд, т.б. өндірістік – биологиялық топ негіздері. Өсімдіктерінің морфологиялық және биологиялық сипаттамалары. Шығу тегі, ботаникалық және шаруашылық жіктелуі. Морфологиялық ерекшеліктері. Сыртқы қоршаған ортаға қатынасы (жылу, жарық, су, ауа-газ және қоректік түзімдер).
1.4.Тұқымды дақылдары. ( алмалы, алмұрт, айва, шетен (рябина), арония, ирга, хеномелес т.б.) Өсімдіктерінің морфологиялық және биологиялық сипаттамалары. Шығу тегі, ботаникалық және шаруашылық жіктелуі. Морфологиялық ерекшеліктері, өсірудің агротехнологиялық әдістері. Тұқымды өсімдіктерінің топырақ өңдеу сапсына қоятын талабы. Оларды түрлі аймақтарда қолдану ерекшеліктері. Тұқымды өсімдіктерінің көбею жолдары. Тұқым және оны себу. Тұқымның айырмашылығы. Себілетін тұқымның сорттық және тұқымның сапасы. Олардың биологиялық, агротехникалық және экономикалық артықшылықтары мен кемшіліктері. Тұқымды себер алдындағы тұқым дайындау жұмыстары.
1.5. Әртүрлі жемісті субтропикалық аймақтар өсімдіктері. Жүзім, анар, хурма, палма хурмасы, инжир, унаби, фейхоа, цератония, кизилдің биологиялық жалпы сипаттамасы, ерекшеліктері, олардың табиғаттағы қорғаудағы ролі, тіршілік формасы, маңызы. өсімдіктердің шығу тегі және эволюциясы. Өсіру, күту, баптау технологиясы.
1.6. Жанғақ жемістілер. Каштан, фисташка, миндаль, югланс жанғағы, кария, бразиль жанғағы, макадамия, фундук, кажу. Өсімдіктерінің морфологиялық және биологиялық сипаттамалары. Шығу тегі, ботаникалық және шаруашылық жіктелуі, таралуы, тіршілік формасы, маңызы. Морфологиялық ерекшеліктері, өсірудің агротехнологиялық әдістері. Тұқымды өсімдіктерінің топырақ өңдеу сапасына қоятын талабы. Оларды түрлі аймақтарда қолдану ерекшеліктері. Тұқымды өсімдіктерінің көбею жолдары. Тұқым және оны себу. Тұқымның айырмашылығы. Себілетін тұқымның сорттық және тұқымның сапасы. Тұқымды себер алдындағы тұқым дайындау жұмыстары.
1.7. Сергектендіруші өсімдіктер. Кофе, какао, кола, шай, аректі пальма, гуарана, ката т.б. биологиялық жалпы сипаттамасы, ерекшеліктері, олардың табиғаттағы қорғаудағы ролі, тіршілік формасы, өсімдіктердің шығу тегі және эволюциясы. Өсіру, күту, баптау технологиясы.
1.8. Майлы дақылдар. Май пальмасы, кокос пальмасы, маслина биологиялық
жалпы сипаттамасы, ерекшеліктері, олардың табиғаттағы қорғаудағы ролі, тіршілік формасы, өсімдіктердің шығу тегі және эволюциясы. Өсіру, күту, баптау технологиясы, маңызы.
1.9. Сүйекті (Розидты ) өсімдіктер. (Шабдалы, абрикос, шие, черешня, қара өрік, алша т.б.). морфологиялық – биологиялық ерекшеліктері.
(крыжовник) т.б. морфологиялық – биологиялық маңызы, ерекшеліктері, өсіру, күтіп- баптау, қойылатын агротехникалық талаптар.
2. Көк өніс өсімдіктерінің биологиялық, агротехникалық
негіздері
2.1. Алқа тұқымдастары. Қызанақ, көк өніс бұрышы, баклажан, физалис түрлері, биологиялық ерекшеліктеріне сипаттама, өсіру, өнім алу, Ерте мерзімде өнім алу ерекшеліктері. Аурулар мен зиянкестерден қорғаудың жолдары. Таралуы.
2.2. Орамжапырақтылар. Кочанды орамжапырақ, түсті орамжапырақ, Кольраби, кресс- салат, шалғам, тұрын немесе шомыр ( редька), шалқан ( репа) түрлеріне сипаттама, биологиялық ерекшеліктері, таралуы, тіршілік формасы, өсіру, өнім алу, Ерте мерзімде, жыл мерзімінде өнім алу ерекшеліктері. Аурулар мен зиянкестерден қорғаудың жолдары.
2.3. Асқабақ өсімдіктері. Асқабақ, қарбыз, қауын, қияр, мексикан қияры, момордика, лагенария, бенинказа түрлеріне жалпы сипаттама, биологиялық ерешеліктері, таралуы, тіршілік формасы, өсіру, өнім алу. Жалпы агротехникалық шаралар.
2.4. Пияз өсімдіктері.. Пияз түрлері, сарымсақ түрлеріне жалпы сипаттама, биологиялық ерешеліктері, таралуы, тіршілік формасы, өсіру, өнім алу. Жалпы агротехникалық шаралар.
2.5. Тамыржемістілер және жасыл дақылдар. Сабыз, ас қызылшасы, петрушка, сельдерей, спаржа, бамия, салат, амарант түрлеріне жалпы сипаттама, биологиялық ерешеліктері, таралуы, тіршілік формасы, өсіру, өнім алу. Жалпы агротехникалық шаралар.
3.Қорғалған топырақта тропикалық және субтропикалық өсімдіктердің шаруашылығы.
3.1. Жылдың барлық мезгілінде тропикалық және субтропикалық өсімдіктердің жемісті өнімімен халықты қамтамасыз ету. Қорғалған топырақтардың маңызы. Фермерлерге, кішігірім ұжымдарға, шаруа бірлестіктеріне арналған өндірістік негізі бар құрлыстар жасау. Қорғалған топырақтердың түрлері және олардың құрлыстары (жай жылытылған топырақтар, бужайлар, жылыжайлар, ботаникалық бақтар, оранжереяларда). Олардың жылу үнемдегіш қасиеті. Жылту тәсілдері. Тұқымды өсімдіктерді қорғалған топырақтарда өсіру технологиясы.
3.2. Субтропикалық және тропикалық өсімдіктер дақылдарын тұқымдарын шынықтыру. Себу мөлшері. Тұқымды топыраққа енгізу тереңділігі. Оның топырақ ылғалдылығына, жылулығына және құрамына байланыстылығы. Ашық және қорғалған топрақтағы тұқым себу әдістері. Тұқымды дақылдарын отырғызу мезгілдері (көктемгі, жазғы, күзгі, және қыс алдында).Олардың маңызы және әртүрлі климаттық аймақтарда қолданылуы. Тұқымды өсімдіктердің қоректену алаңы, орналастыру әдістері мен үлгілері. Қоректену алаңының және орналастыру үлгілерінің өсімдіктің биологиялық ерекшеліктеріне, сорттарына, өсіру әдістеріне вегатациялық өсу мерзімінің ұзақтығына, суару әдісіне, механикалық күтіп-баптау жұмыстарының жүргізілуіне және өнімді жинау тәсілдеріне тікелей байланыстылығы,
3.3. Субтропикалық және тропикалық өсімдіктер шаруашылығындағы көшеттік әдіс. Көшет өсірудің индустралды технологиясының ерекшеліктері. Көшет өсіруге арналған құрлыстарды қолдану. Құмыралы әдіспен көшет өсіру(топырақ қоспасы, механикаландыруы). Қоректену алаңы және көшет жасы. Көшет өсіру кезіндегі қоректендіру мерзімі. Көшетті отырғызуға дайындау. Шынықтыру. Таңдау. Көшет сапасын анықтайтын көрсеткіштер. Әр шаршы метр жерден алынатын көшет шығымы, оны арттырудың жолдары. Шаруашылыққа қажетті көшет санын анықтау. Аурулар мен зиянкестерге және арамшөптерге қарсы күрес ұйымдастыру. Суару мерзімі, әдісі және мөлшері, оған қойылатын агортехникалық талаптар. Өнімді жинау. Өнім жинау мерзімдерін, сапасын және мөлшерін анықтау. Өнімді жинау жұмыстарын ұйымдастыру.
Зертханалық сабақтардың тақырыптары
1. Цитрусты тұқымдас өсімдіктерін өндірістік-биологиялық және морфологиялық топтарға жіктеу. Арнайы ыдыстарға отырғызу.
Жерүсті бөлігінің құрылымы. Вегетативтік және генеративтік мүшелеріне биологиялық талдау жасау. Өсіру, күту, баптау технологиясы.
2. Тропикалық әртүрлі жемістілер. Манго, Ананас, банан, Опунция, көшеттігінің жалпы құрылымын анықтау. Өсіру, күту, баптау технологиясы.
3. Тұқымды дақылдары. ( алмалы, алмұрт, айва, шетен (рябина), арония, ирга, хеномелес т.б.) Өсімдіктерінің морфологиялық және биологиялық талдау жасау. Өсіру, күту, баптау технологиясы.
4. Әртүрлі жемісті субтропикалық аймақтар өсімдіктері жүзім, анар, хурма, пальма хурмасы, инжир, унаби, фейхоа, цератония, кизилдің биологиялық талдау, тұқымын егу, агротехникалық бақылау жасау. Өсіру, күту, баптау технологиясы.
5. Жанғақ жемістілер. Каштан, фисташка, миндаль, югланс жанғағы, кария, бразиль жанғағы, макадамия, фундук, кажу. Өсімдіктерінің морфологиялық және биологиялық талдау жасау, жемістерінен коллекция дайындау.ботаникалық жіктеу. Өсіру, күту, баптау технологиясы.
6. Сергектендіруші өсімдіктер. Кофе, какао, кола, шай, аректі пальма, гуарана, ката т.б. биологиялық ерекшеліктеріне талдау жасау, Өсіру, күту, баптау технологиясы.
7. Майлы дақылдар. Май пальмасы, кокос пальмасы, маслина биологиялық ерекшеліктеріне талдау жасау, Өсіру, күту, баптау технологиясы.
8. Сүйекті (Розидты ) өсімдіктер. (Шабдалы, абрикос, шие, черешня, қара өрік, алша т.б.). морфологиялық – биологиялық ерекшеліктеріне талдау жасау, Өсіру, күту, баптау технологиясы.
