Ф-об-007/020 Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі

Негізгі әдеебиеттер:

1. 
   Акишев К.А., Байпаков К.М. Вопросы археологии Казахстана. - Алма-Ата: Наука, 1978.
   
2. 
   Байпаков К.М., Таймагамбетов Ж.К., Жумаганбетов Т. Археология Казахстана: Учебное пособие для студентов исторических факультетов вузов РК. - Алматы: Республиканский издательский кабинет, 1993. - 362 с.
   
3. 
   Елеуов М. Шу мен Талас өңірлері ортағасырлық қалаларының зерттелу тарихы: жоғарғы оқу орны студенттеріне арналған оқу қүралы. - Астана: Л.Н.Гумилев атындағы Еуразия университеті, 2001. - 108 бет.
   
4. 
   Ақышев К.А. Ертедегі ескерткіштер елесі. - Алматы: Қазақстан, 1976.
   
5. 
   Акишев К.А., Байпаков К.М., Ерзакович Л.Б. Позднесредневековый Отрар. -Алма-Ата: Наука, 1981.
   
6. 
   Акишев К.А., Байпаков К.М., Ерзакович Л.Б. Отрар в ХІІІ-ХУ веках. -Алма-Ата: Наука, 1987. 0_І)
   
7. 
   Археологическая карта Казахстана. - Алма-Ата: Наука, 1960. (8)
   
8. 
   Археологические памятники Таласской долины. - Фрунзе: Киргизгосиздат, 1963.-264 с.
   
9. 
   Ахинжанов С.М. Кипчаки в истории средневекового Казахстана. - Алма-Ата:Наука, 1989.-239 с.
   
10. 
    Байпаков К.М. Средневековая культура Южного Казахстана и Семиречья (VI- начало XIII в.). - Алма-Ата: Наука, 1986. - 256 с.
    
11. 
    Байпаков К.М. По следам городов Казахстана. - Алма-Ата: Наука, 1990. - 208 с.
    
12. 
    Байпаков К.М. Средневековые города Казахстана на Великом Шелковом пути. - Алма-Ата: Ғылым, 1998. - 216 с.
    
13. 
    Байпаков К.М., Байбосынов К. Ұлы Жібек жолы және Тараз. - Тараз, 2000. - 62 6.
    
14. 
    Байпаков К.М., Подушкин А.Н. Памятники земледельческо скотоводческой культуры Южного Казахстана: (1 тысяачимлетие н.э.). - Алма-Ата: Наука, 1989.
    
15. 
    Бернштам А.Н. Памятники старины Таласской долины. - Алма-Ата: Издательство Каз ФАН СССР, 1941.
    
16. 
    Древности Чардары / Максимова А.Г., Мерщиев М.С., Вайнберг Б.И., Левина Л.М. - Алма-Ата: Наука, 1968. - 264 с.
    
17. 
    Елеуов М. Шу мен Талас өңірлерінің ортағасырлық қалалары (VI- XIII ғ. басы). - Алматы: Қазақ университеті, 1998. -210 6.
    
18. 
    Жолдасбаев С.Ж. Жетісу тарихы. ХУІ-ХҮШ ғғ. (тарихи және палео- этнологиялық зерттеу). - Алматы: Қазақ университеті, 1996. - 300 б.
    
19. 
    Кожемяко П.Н. Раннесредневековые города и поселения Чуйской долины. - Фрунзе: Киргизгосиздат, 1959.
    
20. 
    Лавров В.А. Градостроительная култура Средней Азии. - Москва: Гос.
    издательство архитектуры и градострительства, 1950. - 177 с.
    
21. 
    Левина Л.И. Керамика нижней и средней Сырдарьи в 1 тысячалетии н.э. // Труды Хорезмской археолого-этнографической экспедиции. - Москва:
    Наука, 1971.-252 с.
    
22. 
    Маргулан А.Х. Из истории городов и строительного искусства древнего Казахстана. - Алма-Ата: Издателство АН КазССР, 1960. - 122 с.
    
23. 
    Мүхтар Қожа. Отырардың қысқаша тарихы. - Түркістан: Мирас, 1998. - 64 бет.
    
24. 
    Подушкин А.Н. Арысская культура Южного Казахстана IV в. до н.э. - VI в. н.э. - Туркестан: Издателский центр МКТУ им. Х.А.Яссави, 2000. - 202 с.
    
25. 
    Сенигова Т.Н. Средневековый Тараз.- Алматы: Наука, 1972. - 219 с.
    
26. 
    Смагулов Е., Григорьев Ф., Итенов А. Очерки по истории и археологии средневекового Туркестана. - Алматы: Ғылым, 1999. - 232 с.
    
27. 
    Смаилов Ж.Е. Памятники археологии Западной Сары-Арки (средневековые городища и поселения). - Балхаш: Жезказганский университет, 1996. - 63 с.
    

1. 
   Қосымша әдебиетер:
   

1. 
   Байпаков К.М., Елеуов М. Ортағасырлық Сауран. Средневековый Сауран. -Түркістан: Қ.А.Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университетінің Түран баспасы, 2004. - 50 бет.
   
2. 
   Байпаков К.М., Елеуов М. Средневековые города Казахстана на Великом Шелковом пути. - Туркестан: Мұра, 1997.
   
3. 
   Байпаков К.М., Ерзакович Л.Б. Древние города Казахстана. - Алма-Ата: Наука, 1971.-212 с.
   
4. 
   Байтанаев Б.А. Древний Испиджаб. Средневековые города Южного Казахстана на Великом Шелковом пути. - Шымкент - Алматы: Южно- Казахстанский государственный университет им. М.О.Ауезова, 2003. -136 с. 9.)
   
5. 
   Взаимодействие кочевых и оседлых культур на Великом Шелковом пути: (Тезисы докладов международного семинара ЮНЕСКО, Алма-Ата, 15-16 июля 1991 г.). - Алма-Ата: Ғылым, 1991. - 120 с.
   
6. 
   Зікірия Жандарбек. Түркістан қысқаша тарихы. - Түркістан, 2000. - 44 бет.
   
7. 
   История материальной культуры Казахстана. - Алма-Ата: Издательство КазГУ, 1980.
   
8. 
   Кәрібай Б. Түркістан және қазақ хандығы. - Алматы: Ғылым, 1999. - 64 б.
   
9. 
   Қазақстан Республикасының тарихи және мәдени ескерткіштер жиынтығы. Жамбыл облысы. - Алматы: РМК «ММЕ ҒЗЖИ», 2002. - Т.2. - 364 б., карталар, илл.
   
10. 
    Материалы по истории казахских ханств ХУ-ХҮШ веков (извлечения из персидских и тюркских сочинений / Составили: С.К.Ибрагимов, Н.Н.Мингулов, К.А.Пищулина, В.П.Юдин. - Алма-Ата: Наука, 1969. - 652 с.
    
11. 
    Материалы по истории киргизов и Киргизии. Выпуск 1. - Москва, 1973..
    
12. 
    Материалы по истории туркмен и Туркмении. Т.1. - Москва-Ленинград, 1939.
    
13. 
    Мүхтар Қожаев. Отырардағы керамика өндірісі. - Түркістан: Мүра, 1996. - 159 бет.
    
14. 
    Қожа М. Иасы-Түркістан тарихы (Ежелгі заманнан XVIII ғасырға дейін). - Алматы: ҚАЗақпарат, 2000. - 44 бет.
    
15. 
    Оңтүстік Қазақстан облысының археологиялық картасы. Түлкібас ауданы. 1-том. - Түркістан: А.Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті, 2004. - 244 б., карталар, илл.
    
16. 
    Ортағасырлық Сауран. Средневековый Сауран. Альбом / Алғы сөзін жазып, қүрастырған М.Елеуов. - Түркістан: А.Ясауи атындағы халықаралық қазақ-түрік университеті, 2004. -35 бет.
    
17. 
    Проблемы археологических исследований позднесредневековых городов Казахстана. Научно-аналитический обзор / Автор научно-аналитического обзора К.М.Байпаков. - Алма-Ата: Наука, 1990. - 68 с.
    
18. 
    Свод памятников истории и культуры Казахстана. Южно-Казахстанская область. Т.1. - Алматы: Гл.ред. «Қазақ энциклопедиясы», 1994. - 368 с.
    
19. 
    Смағүлов Е., Тұяқбаев М. Түркістанның ортағасырлық тарихы. - Түркістан: Мирас, 1998.-52 6.
    
20. 
    городища и поселения). - Балхаш: Жезказганский университет, 1996. – 63с.
    
21. 
    Средневековая городская культура Казахстана и Средней Азии: Материалы Всесоюзного совещания / Под. ред. Б.А.Тулепбаева. - Алма-Ата: Наука, 1983.-231 с.
    
22. 
    Средневековые города Южного Казахстана. - Алма-Ата: Изд. КазГУ, 1986.
    
23. 
    Түяқбаев М. Түркістан сырлары. - Алматы, 2000. - 96 бет.
    
24. 
    Шалекенов У.Х. Құм басқан қала.
    
25. 
    Агеева Е.И., Пацевич Г. Из истории оседлых поселений и городов Южного Казахстана // Труды ИИАЭ АН КазССР. - 1958. - Т.5. - С.33-215.
    
26. 
    Агеева Е.И. Памятники средневековья (раскопки на городище Баба-Ата). Цитадель. Оборонительные сооружения и рабады. Некрополь. Общий обзор находок // Археологические исследования на северных склонах Каратау // Труды Института истории, археологии и этнографии АН КазССР. - 1962. - Т.14.-С.117-153, 166-215.
    
27. 
    Акишев К.А., Байпаков К.М., Ерзакович Л.Б. Новое в средневековой археологии Южного Казахстана // Культура древних скотоводов и земледельцев Казахстана. - Алма-Ата: Наука, 1969. - С.5-42.
    
28. 
    Алдабергенов Н.О. Раскопки шахристана на городище Актобе //
    Средневековые города Южного Казахстана. - Алма-Ата: Изд. КазГУ, 1986. - С.40 - 53.
    
29. 
    Байпаков К.М. О локализации средневековых городов Южного Казахстана // Археологические исследования в Отраре. - Алма-Ата: Наука, 1977. - С.81- 82.
    
30. 
    Бернштам А.Н. Проблемы древней истории и этногенеза Южного Казахстана // Известия АН КазССР. Серия археологическая. Выпуск 2. -1950.- С.59-99.
    
31. 
    Волин С.Л. Сведения арабских и персидских источников ІХ-ХУІ вв. о
    долине реки Таласи смежных районов // Труды ИИАЭ АН КазССР. - 1960. -
    Т.8. -С.72-90.
    
32. 
    Елеуов М. Этапы развития крепостной стены шахристана городища Актобе
    // История материальной культуры Казахстана. - Алма-Ата: Изд. КазГУ,
    1980.-С.48-57.
    
33. 
    Елеуов М. Ортағасырлық Қарашық 1 қаласының цитаделіндегі кесік // Отан
    тарихы. - 4/2003. - С.7-11.
    
34. 
    Ерзакович Л.Б. О позднесредневековом городище Сузак // Известия АН
    Каз.ССР. Серия общественных наук, 1960. - Выпуск 3. - С.81-91.
    
35. 
    Ерзакович Л.Б. Караванные пути юга Казахстана в XIII-XVIII вв. // Извес^ия
    АН КазССР. Серия общественных наук. - 1969. - №2.
    
36. 
    Маргулан А.Х. Оседлые поселения ҮІІІ-ХШ вв. на северных склонах
    Каратау // Известия АН КазССР. Серия археологическая. - 1948. - Выпуск 1.-С.109-115.
    
37. 
    Маргулан А.Х. Древние караванные пути через долину Бетпак-Дала.
    
38. 
    Маргулан А.Х. Остатки оседлых поселений в Центральном Казахстане //
    Археологические памятники Казахстана. - Алма-Ата: Наука, 1978. - С.3-37.
    
39. 
    Мерщиев М.С. К вопросу о стратиграфии нижних слоев Тараза // Новое в археологии Казахстана. - Алма-Ата: Наука, 1968. - С.37-50.
    

40. 
    Такибаева С.С., Шалекенов У.Х., Кулахметова С.У., Шулгаубаева Г.И.
    Анализ керамического материала Актобе // История материальной культуры Казахстана. - Алма-Ата: Изд. КазГУ, 1980. - С.71-80.
    
41. 
    Шалекенов У.Х., Оразбаев А.М. Некоторые данные о водопроводной системе средневекового города Актобе // История материальной культуры
    Казахстана. - Алма-Ата: Изд. КазГУ, 1980. - С.24-38.
    

1-апта

Кіріспе

Жоспар:

2. Ежелгі қалалар және археология.

1. Қазақстанда алғашқы елді мекендер мен қалалар қола ғасыры кезінде-ақ пайда бола бастаған, олар Орталық, Шығыс Қазақстанда кезеседі, ал ерте темір ғасырында отырықшылыққа негізделген қалалар Сырдария өзенінің төменгі ағысында, Арал маңында, әсіресе, Сырдария мен Әмудария өзендерінің аралығындағы ескі өзектердің, шардың ондаған салаларының жағасында пайда болған, кезінде грек, Рим қалалары мен қатар өмір сүрді.

Ортағасыр кезінде Қазақстанды алып жатқан Түрік кейінен Батыс түрік қағанаты мен басқа қағанаттар кезінде қазақ жерінде жүздеген елді мекендер мен ондаған ірі қалалар дүниеге келіп, өркендеп, дамыды. Олар әсіресе, ортағасырлық керуен жолдарының бойында, оларға жақын жерде, Ұлы Жібек жолының бойында қарқынды дамып жатты.

Ортағасырлар кезінде елді мекендер мен қалалар ежелгі елді мекендердің орнында, оған іргелес жерлерде, табиғат жағдайы отырықшылыққа ыңғайлы, қорғанысқа тиімді өзен-көлдердің, өзендердің жағасында қалыптасып, гүлденіп жатты, олардың қалыптасу жолдары, жобасы жер жағдайына, елді мекен мен қалалардың атқарған қызметіне байланысты болды.

Ортағасырлар кезінде (IV-V бастап) Сырдария өзенінің жағалауында, Қаратаудың күнгей беткейіндегі отау алды жағындағы классикалық үлгідегі үш бөлікті қалалар (цитадель, шахристан, рабад),Талас пен Шу өзендерінің тау алды жақтарында ұзын қорғанды қалалар, ал Іле өңірі, Орталық, Батыс Қазақстан мен Үстіртте төрткүл үлгісіндегі елді мекендер мен қалалар кең таралды. Сонымен қатар елді мекендер мен қалалардың орналасқан жер жағдайының бедеріне қарай көп бұрышты, алаңды төбе, әртүрлі үлгідегі төбелер түрлері де қатар қалыптасып жатты.

2. «Қазақстанның ортағасыр археологиясы» пәнін оқытудың басты мақсаты студенттерді қазақ жерінде қалыптасып, өркендеген ортағасырлық елді мекендер мен қалалардың қалыптасу заңдылықтары мен таныстыру, олардың қалыптасу жолдарын көрсету жәнеде Ежелгі қалалар және археология тарихын оқып білу болып табылады..

.Пәнді оқу барысында Қазақстанның әртүрлі тарихи-географиялық аудадарында пайда болып, дамыған, өркендеп өскен қалаларға тән ерекшеліктерін анықтауға зер салынады. Ортағасырлық елді мекендер мен қалалардың қалалық, аймақтық, қала аралық қорғаныс жерлерінің қалыптасу, даму тарихы, олардың жекелеген қорғаныс элементтерінің қалыптасуы, қалалардың ішкі құрылымындағы өзгерістерге шолу жасалады.

Пәнді оқыту барысында Қазақстанның ортағасырлық елді мекендер мен қалаларының өсіп-өркендеуіне Ұлы Жібек жолы мен Қазақстанның ортағасырлық керуен жолдарының алатын орны көрсетіледі.
Бақылау сұрақтары

1. 
   Қазақстанның ежелгі қалалары.
   
2. 
   Археология пәні нені зерттейді
   
3. 
   Архология-гуманитарлық жас ғалым
   
4. 
   Қазақстанның ежелгі және орта ғасырлар тарихының жаңа парақтары
   
5. 
   1991 жылғы архологиялық орталық археология институты болып құрылуы
   
6. 
   Қазақстанның ежелгі қалалары туралы алғаш жазылған кітап
   

№2 Сабақтың тақырыбы: Қазақстанның орта ғасырлық қалалардың

1. Қазақстанның орта ғасырлық қалалары мен елді мекендері туралы алғашқы зерттеулер.

2. 1936-1945 жылдар аралығындағы археологиялық зерттеулердің барысы

3. Қазақстанның орта ғасырлық қалалары мен елді мекендері туралы алғашқы зерттеулер

4. 2004 жылғы Республикалық стратиграфиялық « Мәдени мұра» бағдарламасы

А. И.П. Рычков,Е.К.Мейендорф, Ш Уәлиханов

В. П.И. Пашино мен В.М.Флоринеий

С. К.М.Байпаков,Т.В.Савельева

А. К.М.Байпаков

В. А.Н. Бернштам

С. Т.В.Савальева

А. 2-ге

С. 3-ке
4. Қазақстанның орта ғасырлық археологиялық зерттеулер қай кезде жүргізілген жоқ

А. 1936-1945ж

В. 1946-1945ж

С. 1917 мен 1935ж
5. ХХ ғ 90жылы 1917ж аралығында зерттеу жұмысын кім жүргізген

А. А.Н.Бернштам

В. К.М.Байпаков

С. В.В.Бартольд

А. Оңт.Қазақстан,Талас, Шу, Іле өңірлерін зерттеген.

В. Жетісу,Талас.

С. Іле, Шу.

А. И.П. Рычков, Е.К. Мейендорф

В. В.М. Флоринеий мен П.И. Пашино

С. Т.В. Савельева, К.М. Байпаков

1-апта

№3 Сабақтың тақырыбы: Қазақстанның орта ғасырлық қалалардың зерттеу тарихы.

1.Қазақстан қалаларының пайда болуы

2.Орта ғасырлар кезінде елді мекендермен қалалардың тарихы.