Ф. Р. Жандаулетова, Ж. С. Абдимуратов экология және тұРАҚты даму



Pdf көрінісі
бет8/45
Дата07.03.2023
өлшемі1,22 Mb.
#171433
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   45
Байланысты:
ЭжТД китап 9

 
– 
 
азық, территория және орта үшін күрес. Бірдей 
түрлер осы факторлар үшін күресте бірге тіршілік ете алмайды, бір уақыт 
аралығында бір конкурент екіншісін ығыстырып шығады (Гаузе заңы); 
-
мутуализм
(симбиоз) – бір түр екіншісі арқылы ғана дамиды, 
тіршілік етеді, мысалы ара мен гүлдер; 
-
комменсализм
 
– 
 
бірінің тіршілігі екіншісіне пана және азық 
болады; мысалы акула мен оның үнемі қасында болатын күтуші балықтар;
-
аменсализм
 
– бірінің екінші түрге еш пайдасыз, зиян алып келуі; 
мысалы ағаш көлеңкесіндегі өсімдіктің нашар өсуі; 
-
паразитизм
 
– біреу арқылы тіршілік ету; 
-
жыртқыштық
– ең кең тараған түр. Бірақ мұнсыз биосферада 
тіршілік гармониясы да болмас еді. 
Биоценоз
(биота) – бұл өсімдіктердің (фитоценоз), жануарлардың 
(зооценоз) және микроағзалардың (микробоценоз) ұйымдасқан популяциялар 
тобы, олар өзара байланыса отырып бірдей жағдайдағы ортада тіршілік етеді. 
Биотоп 
– бұл биоценоздың өмір сүру ортасы. Биоценоз биотоппен бірігіп 
биологиялық макрожүйе құрайды – ол 
биогеоценоз

Әрбір биогеоценозды 
экожүйе
 
деуге болады, ал әрбір экожүйені
биогеоценоз деуге бола бермейді. Себебі биогеоценоз – бұл экожүйенің бір 
бөлігі ғана.
Экожүйе
 
– бұл бір-бірімен белгілі бір заңдылықтармен тығыз 
байланыста тіршілік етуші әртүрлі ағзалардың жиынтығы мен тіршілік 
ортасының жағдайы. Терминді 1935 жылы ағылшын экологы Тексли енгізген. 
Ең үлкен экожүйе – Жер биосферасы, ары қарай кішірейе береді: құрлық, 
мұхит, тундра, тайга, орман, көл, көлшік және тағы басқалар (1- сурет). 
Кез келген экожүйеде азық табу үшін әртүрлі өз ара қарым қатынастар 
орын алған. Оның құрамды бөліктері: фитоценоз – 
продуценттер


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   4   5   6   7   8   9   10   11   ...   45




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет