Ф. Р. Жандаулетова, Ж. С. Абдимуратов экология және тұРАҚты даму
жүктеу/скачать 1,22 Mb. Pdf көрінісі
|
ЭжТД китап 9
|
ақаба сулар - бұл өндірістік және өндірістік емес ғимараттардың санитарлы желілерінен және душ қондырғыларынан шығатын сулар. Атмосфералық ақаба сулар - жаңбыр және қар сулары. Атмосфералық жауын-шашын құрамында 100 мг/л қоспалар бар. Ақаба сулардан техникалық су даярлау немесе табиғи су көздеріне тазартылған суларды тастаумен қамтамасыз етуде суды дайындаудың техника-экономикалық бағалау әдістері үлкен рөл атқарады. Ақаба сулардың құрамы таза суларды өндірісте, тұрмыста қандай мақсатта пайдаланылғанына байланысты болып келеді. Суды пайдаланудың тұйық жүйесі экономикалық жағынан тиімді болып келеді. Бірақ, қазіргі өндірісті қалдықсыз өндіріске ауыстыру, оның үстіне су пайдаланудың жабық жүйесін қолдану ұзақ уақытты талап етеді. Сондықтан тазартылған төгінді сулардың бір бөлігін табиғи су көздеріне тастап отырады. Бұндай жағдайда тазартылған төгінді сулардағы зиянды заттар концентрациясы нормативтерін сақтау керек. Оттек қатысуымен органикалық заттар тотығу процесіне бейім болады. Бұл процестiң жылдамдығы ағынды сұйықта және су көзіндегі оттектiң бар болуына тәуелдi. Органикалық затты минерализациялау ағынды сұйықты тазартудың соңғы процесі болып табылады. Органикалық заттардың тотығуы оттек әсерімен және минерализатор микроорганизмдерінің бірігу әсерінен болады. Сондықтан осындай организмдердің тіршілік әрекетіне қолайлы жағдай жасау, төгінді суларды тазалаудың негізгі мақсаты деп санауға болады. Органикалық заттарды аэробты бактериялардың қатысуымен минерализациялауды аэробты деп атайды. Органикалық заттарды анаэробты бактериялардың (оттек жетіспеушілігінде өмір сүретін және дамитын) белсенді қатысуымен минерализациялауды анаэробты деп атау қабылданған. Оттек мөлшерінің жетіспеушілігінен тотығу процесі баяу жүреді. Сондықтан ақаба сулардың құрамы таза суларды өндірісте, тұрмыста қандай 59 мақсатта пайдаланылғанына байланысты болып келеді. Судағы органикалық заттардың тотығуы үшін қажет оттектің мөлшерін су көзіне жарамды тұрақты мөлшерін анықтау керек. Оттектің соңғы шығындалуы ауа арқылы толтырылып отырады. Тотығу процесі бір-бірінен кейін кезектесіп жүретін екі фазадан тұрады. Бірінші фаза нәтижесінде көмірқышқылы мен су пайда болатын негізінен көміртек пен сутек тотығады, ал екінші фазада азот тотығады. Соңғы фаза нитрификациялану деп аталады. Қазіргі кезде көптеген өзендер мен су көздері төгінді сулармен ластанған және де олардың өзіндік тазалану қабілеті шектеулі болып отыр. Қоғамдық су айдындарына өнеркәсiптiк ақаба суларды ағызу шарттары қазiргi нормалар және ережелермен қатал реттелген. Бұл шарттар жеке алғанда су көздерінің дәрежелерiне, су көлемінің өзгеруіне, ақаба сумен араласуына, еріген оттекке, улы заттардың рұқсат етілуіне және т.б. байланысты анықталған. Бұдан басқа, судың дәмі, иісі және түсі де ескеріледі. Ақаба су тасталынғаннан кейінгі су айдынындағы су құрамындағы тасынды заттардың көлемі 0,25 мг/л - 0,75 мг/л-ден аспау керек, бұл бірінші және екінші категориядағы су көздеріне арналған. Судағы тіршілік ететін организмдерге қолайлы жағдай жасау және су көздерінің өзіндік тазалану қабілетін жақсарту үшін, төгінді су тасталынғаннан кейінгі судағы оттектің мөлшері 4 мг/л кем болмауы керек. Құрамында ауру тудырғыш заттар бар ақаба суларды бірінші категориялы су көздеріне тастауға рұқсат етілмейді, ал басқа категориядағы су көздеріне алдын ала түссіздендірілгеннен және залалсыздандырылғаннан кейін тастауға рұқсат етіледі. Егер су көздерінің өздігінен тазару қабілетін есепке алса, онда тазалау құрылымдарын үнемді және нақты етіп жобалауға болады. Сондықтан жобалау барысында гидрогеологиялық, гидрометриялық мәліметтерге және де оттек балансына көңіл бөлу керек. Ақаба суларды су көздеріне тастамастан алдын ондағы тасынды заттарға, оттекті тұтынуына, улы заттардың концентрациясына байланысты анықтайды. жүктеу/скачать 1,22 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|