Ғылым және технология факультеті "жаратылыстану ғылымдары" кафедрасы
жүктеу/скачать 36,75 Kb.
|
Баяндама СРСП 3 Утебаев
- Бұл бет үшін навигация:
- "ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ" КАФЕДРАСЫ 6В01506 "ГЕОГРАФИЯ" МАМАНДЫҒЫ БАЯНДАМА Пәні
- Тобы
|
ҚАЗАҚСТАН РЕСПУБЛИКАСЫ БІЛІМ ЖӘНЕ ҒЫЛЫМ МИНИСТРЛІГІ "Ш.ЕСЕНОВ АТЫНДАҒЫ КАСПИЙ МЕМЛЕКЕТТІК ТЕХНОЛОГИЯЛАР ЖӘНЕ ИНЖИНИРИНГ УНИВЕРСИТЕТІ" ҒЫЛЫМ ЖӘНЕ ТЕХНОЛОГИЯ ФАКУЛЬТЕТІ "ЖАРАТЫЛЫСТАНУ ҒЫЛЫМДАРЫ" КАФЕДРАСЫ 6В01506 "ГЕОГРАФИЯ" МАМАНДЫҒЫ БАЯНДАМА Пәні: Жас ерекшелік психологиясы Тақырыбы: Бала психикасының біркелкі дамымау себептері. Сенсорлық кемшіліктері бар балалар. Тобы: География-22-1 Дайындаған: Утебаев Бахтияр АҚТАУ 2023ж. Мазмұны: Кіріспе............................................................................................................................3-6 Негізгі бөлім.................................................................................................................................7 Ерте жастағы баланың психикасының біркелкі дамымауы туралы........................................................................................................7 Ерте жастағы баланың психикалық, эмоционалдық сипаты................7 Сенсорлық кемшілігі бар балалар туралы..............................................8 Сенсорлық кемшілігі бар балаларды жалпы білім беру үрдісіне қосу.............................................................................................................8 Қорытынды....................................................................................................................11 Пайдаланылған әдебиеттер..........................................................................................12 Кіріспе Ерте жастағы баланың психикасының біркелкі дамымауы әртүрлі функциялардын жетілуі эртүрлі уақытта жүретіндігімен түсіндіріледі, олардың әрқайсысыны сензитивті кезендері бар. Жалпы, ерте жас баланың эмоционалды саласын, қабылдаудын барлық түрлерін (сенсорлық перцептивті белсенділік), еріксіз есте сақтау мен сөйлеуді дамыту үшін сензитивті кезен. Бұл процестердің қалыптасуы ересек адаммен белсенді қарым-қатынаста қарым-катынас пен пәндік іс-әрекет аясында жүреді. Ерте жаста баланын жеке басының дамуына, оның ойлауы мен сойлеуіне негіз қаланады. Ерте балалық шақтың тағы бір ерекшелігі денсаулық жағдайының нейропсихикалық саланың және баланың физикалық дамуының өзара байланысы мен езара тәуелділігі. Баланың денсаулығының жай-күйіндегі теріс немесе он озгерістер онын нейропсихикалық саласының жағдайына тікелей әсер етеді. Ерте жаста корикаған ортаға бағытталған реакциялардың жоғары деңгейі айқын көрінеді. Сенсорлық қажеттіліктер жоғары мотор белсенділігін тудырады, ал мотор сферасының жағдайы көбінесе баланың коршаған әлемді білудегі мүмкіндіктерін анықтайды. Сенсорлық эмоционалды депривацияда баланың даму қарқыны едәуір баяулайтыны белгілі. Ерте жастағы бала эмоционалдылықтың жоғарылығымен сипатталады. Позитивті эмоциялардын ерте калыптасуы баланың жеке басының толық қалыптасуының,коммуникативті және танымдық белсенділіктің кепілі болып табылады. Психомоторлык және сейлеу дамуының тежелу перинаталды және ерте постнатальды кезендерде дамып келе жатқан миға әсер ететін артүрлі қолайсыз факторларды тудыруы мүмкін. Ерте жаста дифференциалды диагноз қою қиын. Бұзылулардың артурлі локализациясында ұксас белгілер байқалуы мүмкін (мысалы, есту қабілеті нашар, ақыл-есі кем, аясы бар балада сөйлеудің дамымауы). Дамудың баяу қарқыны бір немесе бірнеше функцияға катысты болуы мүмкін, әртүрлі неврологиялық бұзылулармен біріктірілуі немесе біріктірілмеуі мүмкін. Орталық жүйке жүйесінің органикалық зақымдануының әртүрлі формалары мен әр түрлі ауырлығына байланысты әртүрлі құрылымдардың жетілу мерзімі ар түрлі дәрежеде кешіктіріледі, яғни белгілі бір функцияларды дамыту үшін сензитит кезендер уакытша шашыранкы болады. Ерте және мектепке дейінгі жастағы баланың психомоторлық даму деңгейін бағалау өте мұқият жүргізілуі керек. Жалпы са моториканын, сенсорлык-перцептивті белсенділіктің, сойлеудің, эмоционалды дамуды және коммуникативті мінез-құлықтың даму ерекшеліктерін ескеру кажет. Өмірдің екінші жылындағы балалардың психомоторлық және сөйлеу дамуының психологиялық-педагогикалық сипаттамасы және тежелу корсеткіштері. Психикалык дамуының тежелуі үш жастан ерте емес балада диагноз қойылуы мүмкін. Сондыктан, әдетте, осы жас кезеңінде біз психомоторлық және сойлеу дамуының жалпы тежелісі туралы, психикалық функциялардың артта калуының ауырлығы туралы айтамыз. Орталық жүйке жүйесінің ерте органикалық зақымдануының салдары бар балаларда жүйке жүйесінің жетілмегендігіне байланысты өмірдің екінші жылында мотор мен жалпы психикалык функциялардың жетілуінің дисфункциясы байқалады. Біз мұндай тежелістін кейбір көріністерін тізімдейміз - қозғалыс функцияларын дамытуда тежеліс бар: бала сау балаларға қарағанда 1-3 айдан кейін жүре бастайды «ебедейсіз» деп аталатын қозғалыстар, мағынасыз тербелістер; козғалыс дағдыларының қалыптасуына кедергі келтіреді; - танымдық белсенділіктің жеткіліксіздігі, болжамды зерттеу реакциясының төмендеуі, - бала тақырыпқа ұзақ уақыт назар аудара алмайтын кезде зейін аударудың кемшіліктері, - ересектерге еліктеудің болмауы немесе жеткіліксізді - алгашкы создердің пайда болуының кешігуі, өзіне аударылған сөзді түсінбеушілік, -өз есіміне реакцияның кешігуі, - объектілермен кандай да бір стереотиппен, әлсіздігімен ерекшеленеді, бала карабайыр, максатсыз манипуляциялар деңгейінде ұзак уакытка созылады, - ұқыптылық пен өзін-өзі күту дағдыларын игерудегі қиындықтар. Бұл белгілердің болуы балада интеллектуалды және эмоционалды бұзылулардын ықтималдығын және психикалық дамуының тежелуін көрсетеді. Өмірдін үшінші жылындағы балалардың психомоторлық жане сойлеу дамуының психологиялық-педагогикалық сипаттамасы және кешігу көрсетклитері. Баланын дамуындағы үш жастағы артта калудың белгілері: - сейлеу тілінің жалпы дамымауы, - куту дағдыларының дамымауы; - танымдық белсенділіктің төмендеуі, - танымдық процестердің кемшіліктері (кабылдау, есте сақтау, зейін); - пэндік-практикалық қызметтің дамымауы, - мінез-құлықтың жас ерекшеліктері. Бұл жас кезенінде баланың психикалық дамуының тежелуі психомоторлық және сойлеу функцияларының дамымауында көрінуі мүмкін. Бұл баланың сенсорлық- перцептивті, зияткерлік, ойын белсенділігінің дамуына теріс әсер етеді. Сөйлеудің дамымауы ересектермен және құрдастарымен қарым-қатынасты қиындатады, қоршаған әлем туралы идеялардың қалыптасуына әсер етеді. Қазірдің өзінде осы жаста сіз белгілі бір ПДТ формасының белгілерін көре аласыз. Мысалы, орталық жүйке жүйесінің ерте органикалық зақымдануының салдары бар балаларда - психомоторлык функциялардың артта калуы, ұсақ моториканың кемшіліктері, қозғалыстардың кеңістіктік ұйымдастырылуы, мотор жады, үйлестіру кабілеттері айқын корінеді, - фразалық сейлеуді қалыптастырудағы кідіріс, кеп сатылы нұскаулықтарды, сездердін грамматикалық формаларын түсінудегі қиындықтар, шектеулі лексика, сезді слогдық құрылымының айқын кемшіліктері және дыбыс толықтығы, сөйлеудің фонемалық жағының бұзылуы - зейін аудару қасиеттерінің жеткіліксіздігі нашар жұмыс істеу, аландаушылық зейін аудару және ауысу кабілеті төмендейді, - қолайсыз психогендік және соматогендік факторлардың әсерінің салдары танымдық іс-әрекеттің индикативті негізінің дамымауында көрінеді - танымдық белсенділіктің төмендеуі, - ересектермен және құрдастарымен карым-катынас процесінде тапсырмаларды орындау кезінде жағымсыз эмоционалды реакцияларды калыптастыру. - шаршағыштық, әлсіздік Жоғарыда аталған ерекшеліктерді ескере отырып, мұндай балалармен түзету- педагогикалық жұмыстың негізгі міндеттерін аныктауға болады: карапайым моториканы калыптастыру), 1. Қозғалыс функцияларын жетілдіру (жалпы және ұсақ моториканы дамыту, 2. Сенсорлық тәрбие (оптикалық-кеңістіктік және есту функцияларын, сенсорлық- перцептивтік кызметті жетілдіру), 3. Ерте жастағы жетеки кызмет ретінде пәндік іс-әрекетті қалыптастыру және дамыту. Көру және моториканы үйлестіруді жаксарту гана емес, балаларды ойлау қабілетін дамыта отырып, тактикалық ойындар мен күнделікті өмірде көрнекі мәселелерді шешуге ынталандыру кажет 4. Кұрдастарымен эмоционалды және ситуациялык-іскерлік карым-катынас дағдыларын қалыптастыру. Дизартрияны түзету бойынша жұмыста Е.Ф. Архипова 3 кезенді айқындайтын кешенді тәсілді ұсынады. Бұл кешенді тәсіл үш блокты қамтиды: бірінші блок медициналық, екінші блок психологиялык-педагогикалық және үшінші блок логопедиялық жұмыс [2]. Л.В. Лопатина, Н.В. Серебрякованың дизартрияның жойылған формасы бар балалардағы фонетикалық бұзылуларды жеңу әдістемесінде қол қимылдары мен артикуляциялық қозғалыстардың кинестетикалық негізін қалыптастыруға баса назар аударылады [3] Т.Б. Филичеваның дизартриясы бар балалармен жүргізілетін логопедиялық жұмысы сөйлеу кемістігінің құрылымын білуге негізделген [4]. Оның пікірінше, жүйелі және кеп жағдайда ұзақ жаттығулар кезінде артикуляциялық аппараттың моторикасын біртінде келтіру, артикуляциялық қозғалыстарды дамыту, артикуляцияның қозғалмалы мүшелерін белгілі бір қарқынмен бір қозғалыстан екіншісіне еркін ауыстыру қабілетін калыптастыру, фонемалық қабылдаудын толық дамуы жүзеге асырылады. Сондай-ак, ол логопедиялық жұмысты кіші мектепке дейінгі жаста бастау керек деп санайды. Дизартриясы бар балалардың айтылуын түзетудің бастапқы міндеті сараланған айтылымға қол жеткізу. Бет бұлшықеттерінің иннервациясын қоздыру, бет әлпеті мен артикуляциялык аппараттың қозғалғыштығын жену үшін ол бүкіл бет бұлшыкеттерін укалауды, сонымен катар ерінді жүйелі уқалауды, жұмсақ таңдайды укалауды ұсынады Келесі кадам артикуляциялық аппараттың белсенді гимнастикасын анықтайды. Ол төменгі үшін, еріннің қимылын дамыту, тілдің қозғалғыштығын дамыту үшін жаттығуларды ұсынады. Осы жаттығулармен катар сейлеу тынысы мен дауысты дамытуға кеңіл белу керек. Әрбір жана дыбысты өндеу үшін оның артикуляциялық ерекшеліктерін зерттеу керек. Жүйелі жаттығулар арқылы кажетті артикуляциялық қалыпқа жақындай түседі. Артикуляциялық моторикамен және дыбыстарды шығарумен катар, фонемалык кабылдауды дамыту үшін жүйелі жұмыс жүргізуді ұсынады. Сөйлеудің айтылу жағ дамыту бойынша қарқынды жұмыстың және дыбыстардың фонемалық қабылдауын тәрбиелеу бойынша жұмыстың нәтижесінде дизартриясы бар балаларда жазудың толық ассимиляциясына фонемалық дайындық жасалады. Тузету шараларының кешенінде мотор функцияларын дамытуға ерекше рол беріледіейткені бірқатар авторлардың пікірінше, мотордын дамуын ерте ынталандыру және козғалыс бұзылыстарын түзету орталық жүйке жүйесінің ерте органикалық зақымдануы бар балаларда сойлеудің жалпы дамымауының алдын алуға комектеседі. Ән айту және музыкалык сүйемелдеумен ойындар улкен маңызға ие. Сондықтан логопедиялық түзету максатында жузеге асырылатын музыкалық-қозғалыс, сейлеу-мотор, музыкалық-сейлеу тапсырмалары мен жаттығулар жүйесі болып табылатын логопедияның маңызды бөлімі логопедиялық ырғақ болып табылады. Логопедиялық ырғақ сөйлеу қабілеті бұзылған баланың жеке басын кайта тәрбиелеуге, оның әлеуметтік бейімделуіне ыкпал етеді [Волкова, 2003]. Логопедтің ата-аналармен және педагогтармен консультативтік-әдістемелік жұмысы балаға дұрыс көзқарас калыптастыруға және логопедиялық жұмыстан тыс баланың өзіндік жұмысын ұйымдастыруға, сөйлеудің ауыр бұзылыстарының мәні мен себептері және оларды әдістері, сөйлеу сабақтарының бағыты, түзету және педагогикалық процесте ата-аналар мен мұғалімдердін рөлі туралы әңгімелер циклін өткпуге бағытталған Қызметтің жалпы теориясына сүйене отырып [5] және оның сырткы процестер мен сырткы арекеттерден ішкі ақыл ой әрекеттерінің пайда болуы туралы ережелері, барлық педагогтардың назарын логопед танымдық маңызы бар пәндік-практикалық және ойын іс-әрекетінің кең түлету мүмкіндіктеріне бағыттайды. Тузету же педагогикалық жұмыс негізінен ұжымда жүзеге асырылады, бірақ жеке тасіл мен дидактиканың басқа да негізгі принциптерін (жүйелілік пен дәйектілікті, саналы белсенділікті, көрнекілікті, беріктікті және т. б.) жүзеге асыру туралы ұмытпау керек. жүктеу/скачать 36,75 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|