сатья – қаншалықты қиын болса да, әрқашан шындықты айту. апариграха

Еске сала кетейік: XX ғасырда Махатма Ганди нақ осы зорлық- зомбылық көрсетпеу қағидасына (ахимсаға) сүйене отырып, үнді халқын бостандыққа жеткізді.

бұддашылықтың негізгі қағидалары:

Барлығы да – азап, күйзеліс (азаптанып дүниеге келу және азаппен өлу, ата-анадан, достардан, сүйіктіңнен айырылу, орындалмаған тілек- ниеттердің азабы және т.б.).

1. 
   
   Дұрыс ойлау. Егер адам: «Ол мені қорлады, ұрып-соқты, жеңді, тонады», – деп ойласа, онда оның мазасы кетіп, бойын кек кернейді.
   
2. 
   
   Дұрыс сөйлеу. Ауыздан шығатын сөз – шын және айнала- дағыларға жағымды болуға тиіс, балағат сөздер қоршаған ортаны лас- тайды.
   
3. 
   
   Дұрыс іс-әрекеттер, яғни шындық үшін ерлік жасауға дайын болу.
   
4. 
   
   Дұрыс өмір салты, демек, бейбіт, адал, таза өмір сүру.
   
5. 
   
   Дұрыс ниет-пиғыл, яғни жамандық жасамау.
   
6. 
   
   Дұрыс күш салу, яғни адамның өзін-өзі тәрбиелеуі және өз-өзін ұстауы.
   
7. 
   
   Дұрыс көңіл бөлу (түсіну), демек, сананың белсенді қырағы- лығы.
   
8. 
   
   Ойды дұрыс жинақтау, яғни медитацияның дұрыс әдістері. Бұддашылық сегізінші тармаққа ерекше назар аударады: меди-
   

тация адамды толық тыныштық жағдайына, яғни ол нирвананың (жұмақтың) «тынық тұңғиығына» батқан кезде, оған ешқандай «заң жүрмейтін» күйге жеткізетіндей болуға тиіс. Әлбетте, оны тақуа- монахтар ғана орындай алады Ал жай адамдар туралы айтсақ, олар үшін «панча Шила» («Бес Өсиет») қағидаларының ізімен жүру жеткілікті. Олар:

1. Адам өлтіруші болма.

   
   

2. Ұрлық істеуден тартын.

   
   

3. Теріс жолға түсуден сақтан.

   
   

4. Өтірік айтпа.

   
   

5. Елірткіш сусындардан бойыңды аулақ ұста.

   
   

Бұддашылықты зерттеушілер арасындағы беделділердің бірі Клайв Эррикер осыған орай: «Бұл жерде барлық осы санаттардың бір-бірімен тығыз байланыстылығын түсіну өте маңызды. Сегіздік жолды кейде адамдар сегіз басқыштан тұратын баспалдақпен теңестіреді де, адам басқыштан-басқышқа көтеріле отырып дамитындай әсер қалдырады. Бұл – жаңсақтық. Бұдда іс жүзінде бұл санаттардың әрқайсысын (ғылыми көзқарастардың әрқайсысын да) басқалармен бірлікте меңгергенде ғана жетістікке жетуге болатынын атап көрсет-кен», – деп жазды (Эррикер К. Буддизм. – М., 1986. – 97-бет).