Екінші жауап – осы уақытқа қарай басымдық алып келе жатқан балама үрдіс: марксизмге бастапқыдан-ақ дұрыс емес немесе уақыт
өте келе дұрыс болмаған қағидалар негіз болғанына, ал оларды іске асыру үшін жасалған әрекеттердің кейіннен социализмнің әртүрлі өзгерістеріне әкеліп соқтырғанына сендіреді.
Марксизмнің осы тектес «тұжырымдамалық» кемшіліктеріне көбінесе: Маркс пен Энгельстің нарықтық шаруашылықты, капита- лизмнің өздігінен даму қабілетін жете бағаламағандығы; олардың таптық көзқарасты даралағаны; жалпыадамдық құндылықтарды, де- мократияны, гуманизмді, қоғам дамуының эволюциялық жолдарын жеткіліксіз бағалағандығы және, тиісінше, күрестің революциялық, әсіресе озбырлық әдістерін асыра бағалағандығы жатқызылады.
Кейбір авторлар олардың қоғамға деген көзқарастарының бос қиялдығын сөгеді және олардың ойынша, Ленин ғана алғаш рет әскери коммунизмнен жаңа экономикалық саясатқа (ЖЭС) өту барысында нарықтық шаруашылыққа, қоғамдық өмірдің демократиялық формала- рына нигилистік, яғни дәлелсіз жоққа шығаратын көзқараспен қарауға мәжбүр болған.
Осы, бір қарағанда, мүлдем кереғар үрдістердің негізінде біздің сана- мызда қалыптасып қалған: «Маркстің теориясында келешек қоғамның егжей-тегжейлі зерттеліп әзірленген тұтас тұжырымдамасы бар» болғаны туралы мифке құрылған көзқарас жатқанын дәлелдеуге бола- ды. Ол кезде үш маңызды нәрсе, әйтеуір, «ұмытылып қалады».
Біріншіден, социализмнің бізде болған тұжырымдамасының негізгі бөлігін құрған тіпті де марксизмнің негізін салушылар емес, демек, Маркс те, Энгельс те оның түбегейлі жасалуы үшін жауапкершілік көтермейді.
Марксистік теорияның мазмұнына деген осындай қасаң қағидалы көзқарас себептерінің ішінен марксизмнің пайда болуы мен дамуының тарихи түйінінің жеткілікті дәрежеде есепке алынбағанын атап көрсетуге болады. Кейбір жұмыстардың авторлары Маркс пен Энгельстің әртүрлі тарихи кезеңдерге жататын еңбектерінен алып, ондағы ойлардың қандай жағдайларда туғанын, кімдерге бағытталғанын, кейіннен әлдебір авторлардың қандай түзетулер жасағанын ескерместен, жапа-тармағай дәйексөздер қолданып жата- ды. Бүгінгі таңда біздің өте-мөте қазіргі заманғы шындықтарымыз бен көзқарастарымыз XIX ғасырдың нақты шындықтарымен астасып (кескінделіп) жатады, дегенмен ғылымда бұл тәсіл қашанда тыйым салынған болып саналады.
Достарыңызбен бөлісу: |
