Пәнді оқыту жөніндегі әдістемелік нұсқаулар

Стилистикалық қателердің логикалық, грамматикалық, лексикалық қателерден ерекшелігін анықтау. «Стилистикалық қате» және «стилистикалық дәлсіздік» ұғымдарының мәнін түсіну.

Мектеп оқушыларының жазба жұмыстарындағы стилистикалық қателер мен дәлсіздіктерді талдауға арналған жаттығу жұмыстарын жүргізу.

Газеттердегі мақалалардың мәтіндерін стилистикалық өңдеу жұмыстары. Мәтіндердің стилистикалық тональділігін анықтау, өңдеу.

1. 
   Жаңа лингвистикалық терминдердің анықтамасын жазып, мағыналарын терең түсіндіру.
   
2. 
   Басты-басты ұғымдар туралы конспектілер жазу.
   
3. 
   Көркем әдебиеттен тілдік ерекшеліктерге мысалдар келтіру.
   

1. Стилистиканың негізгі ұғым-категориялары.

2. Тілдің стилистикалық құрылымы.

Әдістемелік нұсқау:

семинар – диспут. Белсенді өрбіген әңгімені ұйымдастыру, яғни дәріс материалдарына, студенттердің өзіндік жұмысына негізделуі тиіс. Жаппай сұрауды қолдану.

Әдебиет : 1,2,3,4,5,6,7,8,9
Тақырыбы: 3. Тілдік құралдардың стильдік қызметі

Мақсаты:

Семинарлық сабақтың мазмұны:

1.Тілдік құралдардың (дыбыстардың, сөздердің, грамматикалық тұлғалар мен құрылымдардың) стилистикалық мағынасы мен бояуын анықтау жұмыстары.

2. Тілдің стилистикалық бояуға ие және бейтарап құралдарын ажыратып, олардың мәтіндегі рөлін айқындау.

3. Стилистикалық синонимдермен /лексика-фразеологиялық, морфологиялық, синтаксистік/ жұмыс.

4. Сөздіктермен жұмыс. Синонимдер сөздігіндегі мақалаларды талдау. Сөздіктердегі стилистикалық белгілерді сын көзбен қарап тексеру, олардағы қайшылықтарды, толық еместікті анықтау.

5. Тілдік құралдарға стилистикалық паспортизация жасаудың өлшемдерін анықтау.

1. 
   Ауызша баяндау. Әдебиеттер тізімінде берілген шығармалармен толығырақ танысу.
   
2. 
   Ғалымдар зерттеулерінен өзіне керекті, маңызды жерлерін конспекті жазу
   

Стилистикалық мағына, оның табиғаты.

Стилистикалық парадигматика мен синтагматика.

Әдістемелік нұсқау:

1. 
   Ауызша сұрақ, жауап, кәсіби сөздерді топтастыру
   

1. Стилистикалық норма, оның әдеби норманың басқа түрлерінен ерекшеліктері.

2. Норманы белгілеудегі объективті, субъективті сипаттар.

3. Стилистикалық норманың тарихи категория екендігі және стилистикалық синонимдер.

Карточкалар түрінде

1. Ауызекі сөйлеу стилінің тілдік құралдарына сипаттама.

2. Адамдардың үнтаспаға жазылып алынған өзара сөйлесуін, сондай-ақ көркем шығармалардағы диалогтарды талдау.

3. Адамдардың өзара сөйлесуінен мәтін құрау жұмыстары.

Публицистикалық мәтіндерді стилистикалық талдау.

Публицистикалық стильдің лексика-фразеологиялық, грамматикалық құралдарын ажырату.

Публицистикалық стиль, оның өзіндік тілдік-стильдік ерекшеліктері.

1. Ресим-іс қағаздары стилінің лексика-фразеологиялық және грамматикалық құралдарын анықтау.

2. Іс қағаздары мәтініндегі стилистикалық қателерді табу.

3. Ресми құжаттарды /арыз, өмірбаян, резюме, мінездеме т.б/ студеттердің өздеріне жаздырып, олардағы стилистикалық қателерді талдау.

1. Ғылыми мәтіндерді стилистикалық талдау.

2. Ғылыми стильдің лексика-фразеологиялық, грамматикалық құралдарын анықтау.

Әдістемелік нұсқау: Сабақтың мазмұны бойынша берілген сұрақтарға дайындалу және мерзімді баспасөзден мысалдар келтіре отырып баяндау. Ашық ойлар минуты сабағы.

Әдебиет : 1,2,3,4,7,6
Тақырыбы: 10. Фонетикалық стилистика. Дыбыстау стилдері.

Мақсаты:

Семинарлық сабақтың мазмұны:

Дыбыстардың стильдік қызметтері.

Акцентологиялық варианттар, олардың стилистикалық сапалары.

Интонацияның стилистикалық мүмкіндіктері.

1. Басқа тілдік қабаттарға қарағанда лексика-фразеологиялық деңгейдің стилистикалық мүмкіндігі.

2. Диалектизмдерді, жаргон сөздер мен арготизмдерді стилистикалық мақсатта қолдану.

3. Тарихи, көнерген, жаңа сөздердің стилистикалық мүмкіндіктері.

4. Тілдің бейнелегіш-мәнерлегіш құралдары.

5. Троп пен айшықтау, олардың өзіндік ерекшеліктері.

Сөзжасамның стилистикалық құралдары.

Сөзжасамдық тәсілдердің стилистикасы.

Сөз тудырушы жұрнақтардың стилистикалық сипаттамасы.

Сөз таптарының стилистикасы.

Әдістемелік нұсқау: Ауызша баяндау, студенттер әдебиеттермен жұмыстана отырып, ғылыми зерттеулерге толық сипаттамалар беру қажет.

Әдебиет : 1,2,3
Тақырыбы: 13. Жай сөйлем синтаксисінің стилистикасы

Мақсаты:

Семинарлық сабақтың мазмұны:

Сөз тіркестері және олардың түрлерінің стилистикалық сапалары.

Жай сөйлем стилистикасы.

Бір құрамды және толымсыз сөйлемдердің стилистикасы.

Сөздердің орын тәртібі мен күрделенген сөйлемдердің стилистикалық қолданысы

Әдістемелік нұсқау: Осы мәселелер талданған ғылыми еңбектерді оқып, конспекті жасау.

Әдебиет : 1,2,3,4,7,6
Тақырыбы: 14. Құрмалас сөйлемдердің стилистикасы.

Мақсаты:

Семинарлық сабақтың мазмұны:

Синтаксистік синонимдер мен параллель құрылымдардың стилистикалық мүмкіндіктері.

Күрделі синтаксистік тұтастық, сөйлемаралық байланыстардың стилистикалық мүмкіндіктері.

Әдістемелік нұсқау: Ғылыми еңбектерін оқып, үйрену.

Әдебиет : 1,2,3,7
Тақырыбы: 15. Семестрлік қайталау

Мақсаты:.

Семинарлық сабақтың мазмұны:

Тест сұрақтарына жауап беру.

Осы курс бойынша аптасына 1 СОӨЖ қарастырылған. Бұл жұмыс кеңестік және бақылау

функцияларын атқарады. СОӨЖ кезінде студенттер оқытушыға өзіндік жұмысты орындау барысында пайда болған қиыншылықтар және сұрақтар бойынша жолығуларына болады. Бұндай мәселелер болмаған жағдайда, СӨОЖ-ге берілген уақыт өткен материалдар бойынша есеп беруіне және өзіндік жұмыстарды орындап тапсыруына пайдаланылады.

ОжСӨЖ

Тақырып 1. Стилистика, тіл мәдениеті, сөз мәдениеті, әдеби тіл теориясы ұқсастықтары мен айырмашылықтары.

ОжСӨЖ мақсаты:

Сабақ өткізу түрі: Сұрақ-жауап, салыстыру

Тапсырмалар және сұрақтар:

1. Сөйлеудің тиімділік теориясы.

2. Тіл мәдениетінің негізгі салалары.

3. Орфографиялық норма, орфоэпиялық норма.

4. Грамматикалық норма.

Әдістемелік нұсқаулық:

• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

1. Дәлдік, тазалық, мәнерлілік, дұрыстық, қисындылық, логикалық, сөздің байлығы.

2. Тіл мәдениеті және әдеби тіл мәселесі.

3. Тіл мәдениетін қоғамдық, әлеуметтік-саяси тұрғыдан тану.

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту.
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

1. 
   Тақырып бойынша баяндама әзірлеу
   
2. 
   Салыстырмалы карточкалар дайындау
   
3. 
   Тест сұрақтарын әзірлеу
   

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

Зерттеу нысаны мен қарастыратын мәселелері (Сұрақ-жауап).

Тіл мәдениеті туралы пікірлер (А.Байтұрсынұлы, М.Балақаев, Р.Сыздық, М.Серғалиев, Н.Уәлиев т.б.).

Әдістемелік нұсқаулық:

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

Көркем шығармадағы поэтикалық сөз қолданыстары.

Проза, поэзия, драмалық шығармалардың жанрлық ерекшеліктері.

Дара стиль.

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және пысықтау.
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

1. 
   Дәріс материалдарының сұрақтары бойынша кесте құрастыру.
   
2. 
   Интернет сайттарынан қосымша материалдар жинақтау.
   
3. 
   Карточкалар жасау
   

• 
  Өткен материалды тереңірек зерделеу (зерттеу) және дамыту,
  
• 
  Қажетті материалдарды өз бетінше іздеуге, сұлбалар мен кестелерді құруға, материалдарды жүйелендіруге дағдыны қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

Публицистикалық стильдік шағын стиль түрлері мен жанрлары.

Ауызша және жазбаша түрлері.

Көсемсөз стилі.

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  
• 
  Белгілі бір студенттер орындаған тапсырмаларды түсіндіру; Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

Варианттылық, оның тіл нормаларына тигізетін әсері.

Қазақ тілінің стилистикалық құралдары.

Әдістемелік нұсқаулық:

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

Ғылыми стильдің шағын стиль түрлері және жанрлары

Қазақ фразеологиясының жалпы мәтіндегі қызметтеріне бақылау жұмыстары

Әдістемелік нұсқаулық:

Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту.

• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

Акцентологиялық варианттар, олардың стилистикалық сапалары.

Интонацияның стилистикалық мүмкіндіктері.

Ғылыми мәтіндердегі сөз таптарының прагматикалық қызметі

• 
  Өткен материалды тереңірек зерделеу (зерттеу) және дамыту,
  
• 
  Қажетті материалдарды өз бетінше іздеуге, сұлбалар мен кестелерді құруға, материалдарды жүйелендіруге дағдыны қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  

Диалектизмдерді, жаргон сөздер мен арготизмдерді стилистикалық мақсатта қолдану.

Тарихи, көнерген, жаңа сөздердің стилистикалық мүмкіндіктері.

Әдістемелік нұсқаулық:

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу
  
• 
  Студенттер орындаған тапсырмаларды талқылау, ұсыныстар мен нұсқаулықтарды енгізу.
  

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

Ғылыми прозадағы сөз таптарының функциясы.

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту,
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

Сөздердің орын тәртібі мен күрделенген сөйлемдердің стилистикалық қолданысы

• 
  Өткен материалды тереңірек зерделеу (зерттеу) және дамыту,
  
• 
  Қажетті материалдарды өз бетінше іздеуге, сұлбалар мен кестелерді құруға, материалдарды жүйелендіруге дағдыны қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

Күрделі синтаксистік тұтастық, сөйлемаралық байланыстардың стилистикалық мүмкіндіктері.

Жарнама тілі, тілге енген жаңа сөздер, жаңаша тіркестер.

Әдістемелік нұсқаулық:

• 
  Өткен материалды тереңірек оқу және нығайту.
  
• 
  Материалды жүйелеу, реферат, баяндама әзірлеуге қажетті ақпараттарды өз алдына іздеу дағдысын қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

Тест сұрақтарына жауап беру.

• 
  Өткен материалды тереңірек зерделеу (зерттеу) және дамыту.
  
• 
  Қажетті материалдарды өз бетінше іздеуге, сұлбалар мен кестелерді құруға, материалдарды жүйелендіруге дағдыны қалыптастыру;
  
• 
  Сабаққа жүйелі дайындалуды, тапсырманы орындауда жауапкершілікке тәрбиелеу.
  

1. Қазақ жастарының тіл мәдениеті

2. Қазақ тіліндегі қосымшалардың стильдік қызметі.

3. Қайталау және оның түрлі стильдердегі көрінісі мен қызметі.

4. Шешендік мәтіндердегі көркем сөз бейнесі және оның жасалу жолдары.

5. Өзге стиль элементтерінің көркем мәтінде жұмсалу ерекшелігі.

6. Қазіргі қазақ теледидарының тілдік-стильдік және жанрлық ерекшелігі.

7. Көркем сөз және көркем бейне.

8. Мемлекеттік тілдің қолданысы.

9. Мәдениеттілік деген не?.

1. 
   Студенттердің өзіндік жұмыстарына арналған материалдар:
   

1. Тіл мәдениетінің ғылым және пән ретінде калыптасуы, мақсаты мен міндеттері.

2. Тіл мәдениетін зерттеудің екі бағыты

3. Тіл мәдениетінің ерекшелігін айқындайтын басты қағидалары

4. Қазақ әдеби тілінің стильдері, түрлері мен қолданылатын орындары.

5. Стиль- стилистиканың негізгі ұғымы. «Стиль» терминінің әртүрлі түсініктері.

6. Функционалдық-стильдік және эмоционалдық-экспрессивтік бояулар.

7. Тілдің стилистикалық бейтарап құралдары

8. Тілдің (мәтіннІң) стилистикалық тұрқын қалыптастырудағы олардың рөлі.

9. Стилистикалық мағына, оның табиғаты.

10. Пішін мен мазмұндық жақтар

11. Қазақ әдеби тілінің стильдері.

12. Тілдік құралдардың стилистикалық сипаттамасы

13. Көп мағыналы сөздердің стильдік бояулары.

14. Синоним, омоним, антоним сөздердің стильдік ерекшеліктері.

15. Метафора, метонимия, синекдоха.

16. Фразеологизмдердің стилистикалық қызметі.

17. Сөйлеу стилі: ауызекі сөйлеу және ауызша әдеби тілде сөйлеу стилі.

18. Сөйлеудің құрылысы: ықшам, монолог, диалог түрінде келетіндігі, дауыс екпіні, интонация.

19. Ауызекі сөйлеу стилінің тілдік құралдары.

20. Мәдениет термині туралы.

21. Тіл мәдениетін және стилистиканы қоғамдық, әлеуметтік-саяси тұрғыдан тану.

22. Тіл мәдениеті және стилистиканың әдеби тілге қатысы.

23. Әдеби тілдің жазба стилі