ӨНЕРКӘСІПТЕ АЛКЕНДЕРДІ АЛУ

ӨНЕРКӘСІПТЕ АЛЫНУ ЖОЛДАРЫ

АЛКАНДАР КРЕКИНГІ

АЛКАН → АЛКАН + АЛКЕН

ҰЗЫН КӨМІРТЕК КІШІ КӨМІРТЕК

ТІЗБЕКТІ ТІЗБЕКТІ

МЫСАЛ:

t=400-700C

С10Н22 → C5H12 + C5H10

декан пентан пентен

АЛКАНДЫ ДЕГИДРЛЕУ

АЛКАНДЫ ДЕГИДРЛЕУ

АЛКАН → АЛКЕН + СУТЕК

МЫСАЛ:

Ni, t=500C

Н3С - СН3 → Н2С = СН2 + Н2

этан этен

(этилен)

ЗЕРТХАНАДА АЛУ ЖОЛДАРЫ

СПИРТТЕРДІҢ ДЕГИДРАТАЦИЯСЫ

СПИРТ → АЛКЕН + СУ

МЫСАЛ: t≥140C,

Н Н Н2SO4(конц.)

Н-С – С-Н → Н2С = СН2 + Н2О

Н ОН этен

(этилен)

ДЕГАЛОГЕНДЕУ

ДЕГАЛОГЕНДЕУ

МЫСАЛ:

t

Н2С – СН2 + Zn → Н2С = СН2 + ZnBr2

Br Br этен

1,2-дибромэтан (этилен)

ДЕГИДРОГАЛОГЕНДЕУ

ДЕГИДРОГАЛОГЕНДЕУ

спирттік

H H ерітінді

Н-С–С-Н+KOH→Н2С=СН2+KCl+H2O

Н Cl этен

хлорэтан (этилен)

Физикалық қаcиеттері

Алкандардың гомологтық қатарындағы жалпы заңдылықтар (сан өзгерісінің сапа өзгерісіне ауысуы) алкендердің қатарында да байқалады. Гомологтардың молекулалық масcаларының өсулеріне байланысты балкқу және қайнау температуралары мен тығыздықтары артады. Алкендердің алғашқы үш мүшесі (этен, пропен, бутен) газдар, пентеннен С5Н10 бастап сұйық, ал С18Н36-дан бастап қатты заттар.

Нормальді құрылымды алкендер тармақты изомерлерінен жоғарырақ температурада қайнайды. Цис- және транс- изомерлердің қайнау және балқу температураларында айырмашылықтар бар. Алкендер судан жеңіл, суда нашар, органикалық еріткіштерде жақсы ериді.

Алкендердің химиялық қасиеттері

• Қосылу реакциялары
• Қанықпаған көмірсутектерге қосылу реакциялары тән. Еселі — қанықпаған (қос) байланысы бойынша алкендер қосылу реакцияларына жеңіл түседі. Себебі σ-байланысқа қарағанда әлсіз π-байланысы оңай үзіліп, көміртек атомының босаған валенттіктеріне әрекеттесуші реагент молекуласының атомдары мен атом топтары қосылады.
• Реакция нәтижесіне көмірсутек молекуласындағы қос байланыстың біреуі — дара (σ-) байланыс қалып, алкандар немесе олардың туындылары түзіледі.

Гидрленуі (сутектің қосылуы). Алкендер сутекті қосып алып, сәйкес алкандарға айналады. Реакция металл катализаторлар Ni, Pt, Pd қатысында жүреді. Мысалы, пропенге сутек косылғанда, пропан түзіледі:

• Гидрленуі (сутектің қосылуы). Алкендер сутекті қосып алып, сәйкес алкандарға айналады. Реакция металл катализаторлар Ni, Pt, Pd қатысында жүреді. Мысалы, пропенге сутек косылғанда, пропан түзіледі:

Гидрлену: СН2 СН2+ Н2 СН3 СН3

• Сутек қосыла журетін реакцияларды гидрлену реакциясы деп атайды.
• Гидрлену реакциясын зерттеуде Д. В. Сокольскийдің еңбегі зор.


жүктеу/скачать 2,15 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: