Қазақстанның ең биік нүктесі: Тянь-Шань тауындағы – Хан-Тәңірі шыңы – 6995 м
Тянь-Шань сөзі қытай тілінен аударғанда қандай мағына береді: «Тәңір шыңы»
Қазақстанның ең төмен нүктесі: Маңғыстау түбегіндегі – Қарақия ойысы – -132м
Қазақстан жерінің басым бөлігін алып жатыр: жазықты жер бедері
Қазақстан жерінің нешесін биік таулар алып жатыр: 10%
Қазақстанның қай жерлерінде биік таулар орналасқан: оңтүстік-шығысы мен шығысында
Қазақстан таулары көтерілді: палеозойдың герцин тау түзілісі кезінде (Алтай, Жоңғар Алатауы, Сарыарқаның шығыс бөлігі, Мұғалжар)
Қазақстан аумағында жер қыртысының қозғалуы баяу болып, бірде-бір тау жүйесі көтерілмеді: мезозой эрасы кезінде
Қазақстанда альпілік тау түзілісі процесі жүріп, таулар екінші рет көтерілуге ұшырады: кайнозой эрасы кезінде (Алтай, Тянь-Шань, Жоңғар Алатауы, Тарбағатай)
Шығыс Еуропа платформасы пайда болды: бұрынғы теңіз түбінің көтерілуінен
ҚАЗАҚСТАН ЖЕРІНДЕГІ ҮСТІРТТЕР Қазақстан жеріндегі ірі үстірттер: Үстірт үстірті, Торғай үстірті, Бетпақдала, Жем үстірті
Қазақстанның оңтүстік батысында орналасқан: Үстірт
Үстірт үстіртінің ең биік нүктесі: Мұзбел жоны – 340 м
Үстірт биіктігі шектелген: 150 м болатын тік жарлармен
Торғай үстірті орналасқан: Сарыарқа өлкесі мен Мұғалжар тауының аралығында
Торғай үстірті жалғастырады: Батыс Сібір мен Тұран ойпатын
Бетпақдала үстірті орналасқан: Сарысу өзені мен Балқаш көлінің аралығында
Бетпақдала үстіртінің ең биік нүктесі: Желтау жотасы – 974 м
Жем үстірті орналасқан: Каспий маңы ойпаты мен Мұғалжар тау аралығында
Қазақстанға оңтүстік-шығыс бөлігі ғана кіретін Орал тауы мен Еділ өзені аралығындағы қырат: Жалпы Сырт қыраты
ҚАЗАҚСТАННЫҢ АЛАСА ТАУЛАРЫ Қазақстанның аласа таулары: Сарыарқа немесе Қазақтың ұсақ шоқысы, Маңғыстау таулары, Мұғалжар тауы
Сарыарқа немесе Қазақтың ұсақ шоқысы дегеніміз: Қазақстанның орталық бөлігін алып жатқан аласа таулы өлке
Сарыарқаның ең биік нүктесі: Қызыларай тауындағы Ақсораң – 1565 м
Маңғыстау таулары орналасқан: Маңғыстау түбегінде
Маңғыстау тауларының ең биік нүктесі: Бесшоқы – 556 м
Маңғыстау таулары тұрады: Ақтау және Қаратау жоталарынан
Мұғалжар тауы пайда болды: герцин тау түзілісі кезінде
Орал тауының Қазақстан жеріндегі жалғасы: Мұғалжар
Мұғалжар тауының ең биік нүктесі: Үлкен Боқтыбай тауы – 657 м
Қазақстан жеріндегі жаңа кайнозойлық құрылымдар: Балқаш, Алакөл, Зайсан тау аралық ірі қазаншұңқырлар
Қазақстан жеріндегі жас платформалар: Батыс Сібір, Тұран
ҚАЗАҚСТАН ЖЕРІНДЕГІ ЖАЗЫҚТАР Қазақстан жеріндегі жазықтар: Каспий маңы ойпаты, Тұран жазығы, Батыс Сібір жазығының оңтүстік бөлігі
Каспий маңы ойпаты орналасқан: теңіз деңгейінен -27 м
Каспий маңы ойпатында таралған: тұз күмбездері
Тұз күмбездерінен өндіріледі: ас тұзы, гипс т.б.
Аймақтағы құм төбелерді қалай атайды: Бэр төбешіктері
Қазақстанның оңтүстік-батысын алып жатыр: Тұран жазығы
Тұран жазығының Қазақстанға кіретін бөлігі: солтүстігі
Тұран ойпаты Торғай үстірті арқылы жалғасқан: Батыс Сібір жазығына
Тұран жазығын 2 бөлікке бөліп ағады: Сырдария
Батыс Сібір жазығы (Солтүстік Қазақ жазығы) орналасқан: еліміздің солтүстігінде
Батыс Сібір жазығының Қазақстанға кіретін бөлігі: оңтүстік
Батыс Сібір жазығы төмендейді: оңтүстіктен солтүстікке қарай
ГЕОХРОНОЛОГИЯЛЫҚ КЕСТЕ Жер қыртысының түзілгеннен бергі уақыты мен қазіргі уақытқа дейінгі дамуын көрсететін кесте: геохронологиялық кесте («Гео» - жер, «Хронология» - жыл санау)
Жердің даму тарихы неше геологиялық эраға бөлінеді: 5
Геологиялық эралар тұрады: дәуірлерден
Эралар (млн. жыл)
Дәуірлер
Тау түзілісі (қатпарлық)
Тіршіліктің дамуы
Қазақстандағы геологиялық өзгерістер
Кайнозой (66 млн жылға созылған, жасы 67млн жыл)
1. Төрттік немесе антропоген
2. Неоген
3. Палеоген
альпілік
Адамның пайда болуы
Алтай, Тарбағатай, Тянь-Шань, Жоңғар Алатауы екінші рет көтерілуге ұшырады.
Балқаш, Зайсан, Алакөл қазаншұңқырлары пайда болды
Мезозой (165 млн жылға созылған, жасы
230 млн жыл)
1. Бор
2. Юра
3. Триас
мезозой
Құстардың пайда
болуы. Алып бауырмен жорғалаушылардың
кең таралуы.
Тектоникалық қозғалыстар аз болып, бірде-бір тау жүйесі түзілген жоқ. Теңіз суы тек Батыс Қазақстанды басып жатты.
Палеозой (ертедегі тіршілік)
(330 млн жылға созылған, жасы
570 млн жыл)
Мезозойдағы тіршіліктің дамуы:Құстардың пайда болуы. Алып бауырымен жорғалаушылардың кең таралуы
Мезозойдың Қазақстандағы геологиялық өзгерістер:Тектоникалық қозғалыстар аз болып,бірде-бір тау жүйесі түзілген жоқ. Теңіз суы тек Қазақстанды басып жатыр
КАЙНОЗОЙ Кайнозойдағы(67) дәуірлер:1-Төрттік немесе антропоген, 2-Неоген, 3-Палеоген
Кайнозойдағы тау түзілісі:Альпілік
Кайнозойдағы тіршіліктің дамуы:Адамның пайда болуы
Кайнозойдың Қазақстандағы геологиялық өзгерістер:Алтай,Тарбағатай,Тянь-Шань, Жоңғар Алатауы екінші рет көтерілуге ұшырады. Балқаш, Зайсан, Алакөл қазаншұңқырлары пайда болды