Физиология (гректің physis – табиғат, logos – ілім)
Медиаторлардың негізгі топтары
жүктеу/скачать 0,71 Mb.
|
физиология
- Бұл бет үшін навигация:
- 49. Химиялық синапстағы қозудың таралу механизмі.
| 48. Медиаторлардың негізгі топтары.
Қозу не тежелу пайда болуына қарай түйіспелер коздырушы және тежеуші түйіспелер болып бөлінеді.Осығын сәйкес медиаторлар тобы да бар.Мысалы тежеуші түйістелерде тежелу медиаторы бөлініп шығады. Ол көбінесе постсинапстық мембрананың К катионына өтімділігін күшейтеді. ккатионының түйіспе саңылауына шығуына байланысты постсинапстық мембрана гиперполяризацияланады да, постсинапстық тежелу потенциалы пайда болады. Бірыңғай салалы еттердегі ет-жүйкелік түйіспелерде көбінесе адреналин, кейде ацетилхолин тежеуші медиатор ролін атқарады. Орталық жүйке жүйесінде және ет-жүйкелік түйіспелерде қозудың өтуіне көбінесе ацетилхолин қатысады. Осы кезде көптеген медиаторлардың орталық жүйке жүйесінде қозу және тежелу үрдістерінің түзілуіне қатысатыны анықталды.Қоздырушы медиаторлар қатарына ацетилхолин, адреналин, норадренатин, АҮФқышқылы, серотонин, ал тежеуші медиаторларға гаммааминмай қышқылы (ГАМҚ), глицин, п - заты, энкефалин, самотостатин т. б. жатады. Аталған медиаторлардың көбі екі түрлі әсер етеді. Бір орталықта ол қоздырушы медиатор ретінде болса, екінші орталықта, керісінше тежеуші болуы мүмкін. Өйткені гаммааминмай қышқылы көптеген түйіспелерде тежеуші медиатор рөлін атқарады.Глицин жұлында тежеуші медиатор болып саналады. Дейлдің пікірі бойынша, белгілі бір нейронның түйіспелерінде медиатордың бір түрі бөлінеді. Постсинапстық мембранада арнайы медиаторға сезімтал белок молекуласы – қабылдағыш орналасқан, ол әрекеттесетін медиа- тордың атына сәйкес аталады. Қабылдағыштар ғана емес түйіспелердің аты да медиатордың атына байланысты аталады: холинергиялық, адренергиялық, серотонинергиялық, пуринергиялық. 49. Химиялық синапстағы қозудың таралу механизмі. Синапстар арқылы қозу өтудің екі механизмін айырады: электрлік және химиялық. Ең көп тарағаны химиялық синапстар, содан соң –электрлік синапстар, ең азы – аралас синапстар. Электрлік механизмді синапстар қарапайым нерв жүйесі бар жануарларда басым болады. Синапстың қай механизм арқылы қозу өткізетіндігі көп жағдайда синапстық саңлаудың диаметрі айқындайды. Химиялық синапстарда оның шамасы 10-20 нм –дей. Пресинапстық тоқ саңылауға жеткенде ондағы төменгі кедергіге байланысты жайылып, күші кемиді де, субсинапстық мембранаға оның небәрі0,0001 бөлігі өтеді. Ал бұл мембраналоық потенциалдың қозу тууға жететіндей өзгерісін өрбіте алмайды. Сол себептен де химиялық синапста қозудың берілуі химиялық заттардың (медиаторлардың) қатысуымен жүзеге асады. Химиялық синапстарда қозудың өтуі медиатордың қатысуымен жүреді. Олар 2 түрлі болады: – қоздырушы: ацетилхолин, адреналин, серотонин, дофамин — тежеуші: гамма-аминомасляная кислота (ГАМК), глицин, гистамин, р- аланин Химиялық синапстардың физиологиялық қасиеттері: • Медиатордың қатысуымен жүреді. • Қозу бір бағытта өтеді. • Тез қажу (медиатор санының азаюы) • Лабильділігі төмен 100-125 имп/сек. • Қозудың жинақталуы • Синапстық кідіріс (0,2-0,5 м/с). Фармакологиялық және биологиялық заттарға сезімталдық. • Температура өзгерісіне сезімталдық. жүктеу/скачать 0,71 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|