Государственного педагогического



бет27/29
Дата20.06.2018
өлшемі2,35 Mb.
#44004
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   29
(3-сурет. 1-бетке 6-абзацтан кейін)



КӨЛЕМІ

Материал түрі мен есебі

Алюминий

Алтын

Мыс

Никель

Қалайы

Қорғасын

Күміс

Тығыздығы,

103 кг/м3



2,7

19,3

8,9

8,9

7,3

11,4

10,5

Меншіктіжылу сыйымдылығы,

кДж/кг*К


0,92

0,13

0,38

0,5

0,25

0,13

0,25

Балқу темпера

сы, 0С



660

1064

1083

1455

232

327

960

Балқудың мен

шікті жылуы,

кДж/кг


380

66,6

175

-

58

25

87

Мықтылық шамасы,гПа

0,25

-

0,24

-

0,027

0,016

0,14

Меншікті кедергі,10-3

Ом*м


2,8

-

1,7

7,3

12,0

21,0

1,6

Кедергінің мен

шікті коэффи

циенті,*10-3 0С-1


4,2

-

4,3

6,5

4,9

3,7

4,1

Юнг модулі,

*1010 Па



7

-

12

-

-

1,7

-

(1-касте. 15-абзацтан кейін)


Пайдаланған әдебиеттер тізімі:

  1. Березин А.С., Мочалкина О.Р. Технология и конструирование интегральных микросхем.Учебное пособие для высших учебных заведений. Москва.1992.

  2. Бондарь Б.Г. Основы микроэлектроники. К.: Вища шк. Головное изд-во, 1987.-309с.

  3. Горошков Б.И Радио-электронные устройства:Справочник. М.: Радио и связь, 1984.- 400с., ил.-(Массовая библиотека; Вып. 1076)

  4. Титце У., Шенк К. Полупроводниковая схематика. Пер. с нем.-М.:Мир, 1983.-с.,ил.

  5. Якубовский С.В., Бараканов Н.А., Ниссельсон Л.И. Аналоговые и цифровые интегральные микросхемы.Справочное пособие. Под ред. С.В.Якубовского.-2- е изд., перераб. и доп.- М.: Радио и связь, 1985.-432 с., ил.(Проектирование РЭА на интегральных микросхемах).


Аннотация. В данной работе рассматриваются сбособы улучшения принципов работы интегральной микросхемы.

Annotation. In the given work it was considered magnetic properties of subjects, and effective ways of reception of magnetic force

616.9

Қ77
ИППОТЕРАПИЯ – ЖЫЛҚЫНЫҢ ЕМДІК ҚАСИЕТІН ҚОЛДАНУ.
Құрбанбаева Ш.Т., Шолпанқұлова Г.

Тараз мемлекеттік педагогикалық институты, Тараз қ.
Қасиетті түлік жылқының қазақ халқы үшін орны өте ерекше. Жылқы қазақтың ұлттық сана-сезім, рухани болмыс, тұрмыс-салт, әдет-ғұрып, мәдениет пен өнерінің тұтас бір айырылмас бөлігіне айналып кеткен. Қазақ баласы жылқы түлігін төресіндей көретіні сондай қазақ жылқы мінезді деп, өзінің мінез-құлық, бітім-болмыс, жан дүниесінің айқындаушысына айналдырып алған. Жылқы түлігінің емдік қасиеті бар екенін бірі білсе, бірі біле бермейді. Жылқы - балама медицинаның зоотерапия саласындағы бірден-бір «ақ халатты» абзал жануар. Мың да бір ауруға ем сүтін айтпағанның өзінде, жылқы үстіндегі серуен - әлемнің көптеген елдерінде балалардың церебалды салдығы (ДЦП) ауруына ең тиімді емдік тәсіл ретінде қолданылады.

Жылқымен емдеу әдісінің Францияда 1970 жылдары «иппотерапия» деген атау алып, ресмиленгені болмаса, баланы салт мінгізіп, оны шынықтыру, сауықтыру - ата дәстүрдің бір бөлшегі. Елімізде БЦС (Балалардың церебральды сал ауры)диагнозымен тіркелген балалар саны күрт өсіп кетті. Қолда бар жыл басындағы мәліметке сүйенсек, сал балалардың саны республикада 10 мыңның үстінде, ал жалпы мүмкіндігі шектелген балаң ұрпақ - 45 мыңға жуық. Оларды жылқының емдік күшімен сауықтыру шарасы 2000 жылдардан бастап тәжірибеге аса бастады. БЦС-ға шалдыққан балаларды аптасы 2-3 мәрте қала сыртына шығарып, салт атпен серуендеу-сауықтыру шарасы қолданыла бастады. Сөйтіп, ем қабылдағандарды жылына 4 рет бақылау нәтижесінде, емдеу шарасына оң баға берілді. Ескере кету керек, бақылауда - қан анализі, кардиограмма, электроэнцефалограмма, бұлшықет электромиографиясы кіретін барлық анализдер тобы анықталған-ды. Бұл тағы бір мәрте иппотерапияның БЦС сырқаттарын емдеуде тиімді тәсілдердің бірі екенін дәлелдеп берді. Жылқыға салт міну арқылы науқас екі жақты ем алады. Біріншіден, жылқы малының дене қызуы адамдікінен 1,5-2 градусқа жоғары. Әлемдік тәжірибеде жылыту массаждарын жасағанда, дәл осы температурадағы қызуды қолданатынын ескерсек, аттың табиғи жылылығы - табиғи, қоспасыз ем болып табылады. Оның үстіне, атпен баяу серуендегенде, адам денесіне минутына 100 шайқау импульсі беріледі. Ол - массаж, ат үстінде отырған адамның барлық бұлшықеті жұмыс жасайды. Тепе-теңдікті сақтау үшін салт мінген адам бойын жинауға, өзінің әрбір дене қимылын игеруге жаттығады. Жылқының әрбір адым алшақтығы адамдікімен бірдей, бұл арқылы БЦС – ке шалдыққан бала өзінің адымын да есептеп үйренеді. Ал БЦС-ға шалдыққан балаға ең керегі де осы - жаттығу. Бұл тұрғыдан жылқы - табиғи тренажер.

Бұл жылқының емдік қасиетінің физикалық қыры болса, екіншісі - эмоционалдық сипатта. Оны көпжақты түсіндіруге болады. Мәселен, бала жаны жануарды жақсы көреді, онымен сөйлеседі, сырласады, салт ат жүргенде көңілі көтеріледі. Екіншіден, ат үстінде, биікте жүрген бала әлемге жоғарыдан қарайды, сол арқылы оны өз-өзіне деген сенімдігі артады. Ал дәрігерлердің айтуынша, сенім мен көтеріңкі көңіл күй - нәтижелі ем алудың ең басты шарты болып табылады. Жылқының екі емдік қасиеті бірлескенде бір БЦС ғана емес, көптеген сырқатқа шипа. Олардың қатарында - тірек-қимыл аппараттарының, сөйлеу жүйесінің бұзылуы, психиканың баяу дамуы, Даун синдромы, аутизм, остеохондроз, простатит, склероз, артроз, құяң, омыртқаның 1-2 деңгейде майысуы, жүрек-қантамыр аурулары, тіпті девианттық әрекеттерді де жатқызуға болады.

Тибет медицинасында жылқыны түсінде көру де - шипа болып есептеледі екен. Түсінде адам құлындары ортасында жүрген жылқыны көрсе - ауруынан тез айығатынының белгісі десе, атты салт мініп жүрсе - ұзақ ғұмыр кешеді деп болжаған. І дүниежүзілік соғыс кезінде ағылшын дәрігерлерінің жаралыларды салт мінгізіп, жарақатын жазып - емдегендері жөнінде де деректер мол. Алайда оңалту шаралары үздіксіз жүргізілуі қажет. Бір уақыт ем алып, кейін үзіп тастау - дұрыс емес. Сол үшін орталықтың өзінде иппотерапияны жүргізетін жағдай жасалуы қажет.



Иппотерапиядағы курсында жасалынатын жаттығулар.

Иппотерапияда қолданылатын жаттығулар жылпы 3 түрге бөлінеді.



  1. Босаңсытуға арналған жаттығулар

  2. Созылуға арналған жаттығулар

  3. Нығайтуға арналған жаттығулар

Бұл жаттығуларды бір орында тұрған атта, қозғалып бара жатқан сәтінде, тіпті қатты желіп бара жатқан кезінде де жасауға болады. Жаңадан иппотерапия курстарына қатысып жүрген балаларға міндетті түрде бұл жаттығуларды жасау қажет.

  • Денені алдыға – артқа, солға – оңға қарай бүгу;

  • Тыныс алу жаттығулары;

  • Тақымды қосымша жүкпен немесе бос күйінде шайқау;

  • «Қайшы», «Диірмен» жаттығулары;

  • Жабық көзбен жасалынатын жаттығулар;

  • Тепе – теңдікті сақтауға арналған жаттығулар жасай өте маңызды.

Иппотерапия курсы кезінде қолданылатын бастапқы жағдайлар жаттығулар кезінде бірнеше бағытты байланыстыра отырып жұмыс жасайға мүмкіндік береді. Иппотерапия кезінде бірнеше бастапқы жағдайлар қолданылады. Олар:

Атони – астатикалық форма – бұлшықеттердің күшін арттыруға, қарсы атактикалық жаттығулар жасауға бағытталған. Мұндай жаттығуларды жасар алдында пациенттің қозғалыс мүмкіндіктеріне көңіл бөлген жөн.



  1. - Бір жазықтықта тұрып жаттығу қозғалыстарын қайталау;

  • Жазықтықты ауыстыру арқылы жаттығу қозғалыстарын жасау;

  • Активті және пассивті жаттығу қозғалыстарын қайталау.

  1. Сұқ саусақпен және алақан көмегімен жасалынатын жоғары дәлдікті талап ететін жаттығулар.

  • Бет және дене бөлімдерін қол арқылы көрсету;

  • Қозғалмайтын нысананы көздеу;

  • Қозғалмалы нысананы көздеу;

  • Әр түрлі диаметрдегі доптарды әр түрлі қашықтыққа лақтыру (ат бір орында тұрады немесе ақырын адымдап жүреді);

  • Нысанаға лақтыру (бұл жаттығуда да доп қолданылады).

Гиперкинетикалық форма – бұл формадағы жаттығулар пациенттердің денсаулық жағдайына байланысты жеке таңдалынып алынады. Кейде жаттығу кезінде әр түрлі салмақтағы жүктер қолданылады.

  • Дәлділікті арттыруға арналған жаттығулар;

  • Баллистикалық жаттығулар;

  • Координацияны арттыруға арналған жаттығулар;

  • Тыныс алу жаттығулары;

  • Тақымды шайқауға арналған жаттығулар;

  • Қатты гимнастикалық снарядтармен жасалынатын жаттығулар(бір орында тұрған, жүру кезіндегі және желіс кезіндегі қозғалыстармен жасалынады);

  • Екі қолмен допты немесе гимнастикалық таяқты ұстау;

  • Екі қолмен заттарды ұстау және әр түрлі амплитудада тақымды шайқау арқылы жасалынатын жаттығулар;

  • Қозғалыс амплитудасын өзгерту арқылы тақымды шайқау арқылы жасалынатын жаттығулар.

Балалардың церебральды сал ауруының әр түрлі деңгейлерінде жасалынатын жаттығулар.

Спастикалық гемиплегия – жоғары тонустылықты төмендетуге, бұлшықеттердің күшін арттыруға, қимыл – қозғалыстың маңызды дағдыларын қалыптастыруға бағытталған жаттығулар жиынтығы.



  1. - Пассивті қозғалыстар (алғашқы массаж)

  • Бұлшықеттердегі минималды кернеуліктер – пациентті ат үстіне отырғызғаннан бастап әр түрлі жаттығуларды жасап, отыру бағытын өзгете отырып, жүру жылдамдығын арттыра отырып жасалынады.

  1. Қимыл – қозғалыстарды қайталау, кедергілерден өту арқылы , әр түрлі жазықтықта, бағыттарды таңдай отырып жаттығуларды жасау.

  2. - Қолды тік ұстап, алдыға – артқа қарай бағыттау

  • Қолжы ауыстыра отырып жоғары көтеру;

  • Бір уақытта қолды айналдыра отырып, алдыға – артқа қарай қозғалту.

Қазіргі таңда Қазақстанның көптеген аймақтарында иппотерапия орталықтары ашылып, жұмыс жүргізуде. Оның бірі Тараз қаласындағы «Мамыр» саябағындағы ашылған иппотерапиялық орталық. Қазір орталықта 41 бала аптасына екі рет иппотерапиялық курстан өтіп, денсаулықтарын түзетуде. 41 баланың барлығында БЦС – тің түрлі дәрежесі анықталған. Саябақтағы иппотерапиялық орталыққа балаларды арнайы инва – таксилермен әкеледі. Иппотерапиялық курс жүргізу барысында балалармен арнайы мамандар жұмыс жасайды. Олар: невропатологтар, тренерлер, психологтар. Мамандардың пікірінше орталыққа келіп, иппотерапиялық курстарды қабылдағаннан кейін балалардың денсаулықтары айтарлықтай жақсарған. Саябаққа келіп жылқыларды көрген сәтте және жаттығу кезінде балалардың көңіл – күйлері көтеріліп қалады.

Жылқыға салт міну балаларда өзіне деген сенімділікті оятап, өзін қоғамның толыққанды мүшесі ретінде сезінуге үйретеді. Жылқының үстінде отырып және осындай күшті жануарды басқару пациентке көптеген жағымды эмоциялар беріп, көңіл – күйін жақсартады. Жылқыға салт міну пациенттің ерік – жігерін арттырып, оны сыртқы ортамен жақындастырып, алдына қойған бірегей мақсаттарға жетуге көмектеседі. Жылқыға салт міну және иппотерапия тәжірибе жүзінде көптеген жылдар бойы қолданыла отырып, өзінің бірегейлілігі мен нәтижелілігін дәлелдеп отыр.

Қазақстан Республикасының Президентінің 2014 жылғы жолдауында айтқанындай «Мүмкіндігі шектеулі азаматтарымызға көбірек көңіл бөлу керек. Олар үшін Қазақстан кедергісіз аймаққа айналуы тиіс. Оларға көмек көрсету – бұл өзіміздің және қоғам алдындағы парызымыз. Бүкіл әлем осымен айналысады»! Сондықтанда мүмкіндігі шектеулі балалардың денсаулығын жақсарту үшін қолда бар мүмкіндіктің барлығын пайдалана білуіміз керек.
Әдебиеттер тізімі:


  1. Ингрид Штраус. «Иппотерапия. Нейрофизиологическое лечение с пременением верховой езды», Москва: «Знание», 2003. 15 – 25 стр.

  2. Корзюков Ю. А. «Полезные свойства животных», Алматы, 2003 ж.12стр

  3. Агафонычев, В. Анималотерапия. Усы, лапы, хвост – наше лекарство // В. Агафонычев. – СПб.: Наука и техника, 2006.

  4. Атмаджан, А. Умственная патология, страдающий индивид и лошадь // А. Атмаджан. – Париж, 1992.


Аннотация. Иппотерапия - это форма лечебной физической культуры, где в качестве инструмента реабилитации выступает лошадь. Лечебная верховая езда в миро- вой реабилитационной практике рассматривается как многофункциональный метод, оказывающий позитивное воздействие на психо-физиологический статус человека. Выделяют три основных критерия эффективности иппотерапии как восстановительного метода лечения: 1. Медицинский - укрепление мышц пациента, улучшение координации движений и пространственной ориентации, стабилизируется деятельность сердечно-сосудистой и дыхательной систем. 2. Психологический - снижение стрессорного уровня, улучшаются память, внимание и мышление.3. Социальный - совершенствуются коммуникативные навыки, изменяются поведенческие стереотипы, особое место занимает социализация людей с ограниченными возможностями.

Annotation. Hippotherapy is a form of therapeutic physical culture where the horse is an instrument of rehabilitation. There are three main criteria of hyppotherapy efficacy: 1. Therapeutic ; 2. Psychologic; 3. Social. The criteria are described in details in the article.

УДК574.3:631.95
ОЦЕНКА ЭКОЛОГИЧЕСКОГО СОСТОЯНИЯ БАССЕЙНА РЕКИ ТАЛАС
Сабыралиева Б.Н.

М.Х.Дулати атындағы Тараз мемлекеттік университеті, Тараз қ.
Наибольшее распространение в гидрологии получила асимметричная биномиальная кривая Пирсона ІІІ типа, введенная в практику гидрологических расчетов с 1930 г. Как показали многочисленные исследования, эта кривая хорошо согласуется с натурными данными (т.е. соответствует распределению характеристик речного стока), хотя и не лишена некоторых недостатков [1]. Кривая Пирсона ІІІ типа несимметрична и имеет только положительную асимметрию.

Теоретическая кривая обеспеченности определяется тремя параметрами:



  1. средним арифметическим ряда

  2. коэффициентом вариации, или изменчивости Сυ

  3. коэффициентом асимметрии Сs.

При наличии ряда наблюдений, например над расходами воды за n лет (Q1, Q2, Q3…. Qn), среднее арифметическое ряда, т.е. средний расход
, (1)
где ΣQi – сумма всех расходов (членов), входящих в данный ряд, м3/сек, n – число наблюденных расходов, т.е. число членов ряда.

Коэффициент изменчивости Сυ



,(2)

где К – модульный коэффициент, равный отношению каждого ряда (расхода) к среднему значению его, т.е.

К1= Q1/ Qср, К2= Q2/ Qср, ……., Кn= Qn/ Qср.

Коэффициент Сυ характеризует степень изменчивости ряда, степень отклонения от среднего значения ряда, т.е. изменчивости стока за период наблюдений в том или ином пункте реки.

Для построения теоретической кривой обеспеченности (по трем параметрам - Qср, Сs, Сυ) вначале подсчитывают модульные коэффициенты; вследствие того, что отклонения кривой от середины пропорциональны Сυ, значения Фр, полученные по таблице Фостера-Рыбкина, умножаем на Сυ и к произведению ФрСυ прибавляем единицу, так как оно является отклонением от среднего значения ряда К=1, т.е.

Кр= ФСυ + 1, (3)

а ординаты кривой, т.е. расходы разной обеспеченности

Qр = Qср Кр., (4)


Таблица1. Средние годовые расходы воды различной обеспеченности р.Талас – с. Покровка (1927-1975 гг)

Pтеор

Фр

Кр

Qp

0,1

3,217466

1,921833

49,10163

1

2,391226

1,685108

43,05345

5

1,66624

1,477393

37,74646

10

1,288747

1,369237

34,98316

20

0,841253

1,241027

31,70745

30

0,511253

1,146479

29,29181

40

0,242507

1,06948

27,32455

50

-0,01875

0,994629

25,41215

60

-0,26875

0,923002

23,58212

70

-0,52749

0,848868

21,68806

75

-0,67875

0,805533

20,58087

80

-0,85

0,756467

19,32727

90

-1,27125

0,635775

16,24364

95

-1,61376

0,537643

13,73645

97

-1,84627

0,471028

12,03447

99

-2,25877

0,352841

9,014872


Рис.1. Средние годовые расходы воды различной обеспеченности р.Талас – с.Покровка


Массивные антропогенные воздействия, связанные с интенсивным использованием водных ресурсов, сбросами неочищенных хозяйственно-бытовых стоков городов, сельских населенных пунктов, горнодобывающих и перерабатывающих предприятий, ухудшили экологическую обстановку практически на всех водных объектах бассейна.

Для сельскохозяйственного водоснабжения характерно рассредоточенное размещение потребителей, преимущественно безвозвратный забор воды из источников и сравнительно небольшие объемы водопотребления.



В целом по бассейну обеспеченность населения водопроводной водой достигает 66,3 %.

Качество поливной воды зависит не только от общей минерализации и содержания аниона хлора, но и во многом предопределяется отношением ионов хлора к сульфатам (Cl-/SO42-). От этого зависят темпы накопления солей в почвогрунтах, размеры оросительных или промывных норм и условия их применения [2] (таблица 2).

Высокое содержание катионов натрия в минерализованной воде при использовании её на орошение вызывает осолонцевание почвы, что негативно сказывается на развитие сельскохозяйственных культур. Для оценки влияния качества воды на осолонцевание почвы разработаны различные методы.

Распространенной формулой для определения пределов использования минерализованных вод на орошение по ирригационному коэффициенту является зависимость, разработанная И.Н. Антиповым-Каратаевым и Г.М. Кадером [3-5]:

; (5)

где: С - минерализация воды, г/л;

Ca, Mg, Na - содержание катионов в воде, мг-экв.

При К>1 осолонцевания почвы не происходит, К<1 вода считается непригодной для орошения.

Изучение изменения минерализации водных ресурсов бассейна р. Талас показывает, что она увеличивается по течению реки от 0,4 – 0,5 г/л до 1,3 г/л.

Таблица 2. Ионный состав воды в бассейне р. Талас,

Место отбора

Время отбора

Анионы

Катионы

Сумма солей

рН


CO32

HCO3-

Cl-

SO42-

Ca2+

Mg2+

Na+







г. Тараз

весна

отс.

0,256

4,2


0,014

0,4


0,109

2,4


0,052

2,6


0,037

3,0


0,032

1,4


0,508

7,0

лето

отс.

0,207

3,4


0,015

0,4


0,077

1,6


0,052

2,6


0,024

2,0


0,018

0,8


0,393

7,6

осень

отс.

0,244

4,0


0,014

0,4


0,097

2,0


0,064

3,2


0,036

3,0


0,005

0,2


0,460

8,2

Гидроузел

весна

0,006

0,2


0,226

3,7


0,014

0,4


0,072

1,5


0,052

2,6


0,027

2,2


0,023

1,0


0,420

8,0

лето

отс.

0,220

3,6


0,014

0,4


0,106

2,2


0,052

2,6


0,034

2,8


0,018

0,8


0,444

6,9

осень

отс.

0,244

4,0


0,021

0,6


0,086

1,8


0,058

2,8


0,042

3,4


0,005

0,2


0,456

7,8

Улгили


весна

отс.

0,232

3,8


0,014

0,4


0,103

2,2


0,056

2,8


0,029

2,4


0,027

1,2


0,465

7,8

лето

отс.

0,232

3,8


0,021

0,6


0,115

2,4


0,060

3,0


0,039

3,2


0,014

0,6


0,481

7,4

Ойык

весна

0,012

0,4


0,220

3,6


0,043

1,2


0,173

3,6


0,056

2,8


0,034

2,8


0,074

3,2


0,612

8,1

лето

0,012

0,4


0,207

3,4


0,128

3,6


0,586

12,2


0,096

4,8


0,088

7,2


0,175

7,6


1,292

8,2

осень

отс.

0,220

3,6


0,057

1,6


0,269

5,6


0,052

2,6


0,066

5,4


0,064

2,8


0,728

8,2

В бассейне реки Талас содержание анионов в воде в убывающем порядке располагаются в следующей последовательности: гидрокарбонаты, затем сульфаты и хлориды, в районе Ойыка – сульфаты, потом гидрокарбонаты и хлориды; содержание катионов соответственно – кальций, магний, натрий и натрий, магний, кальций. Отсюда тип засоления - гидрокарбонатно-сульфатно-хлоридный, кальциево-магниево-натриевый в начале бассейна реки Талас и сульфатно-гидрокарбонатно-хлоридный, натриево-магниево-кальциевый - в районе Ойыка.



Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   21   22   23   24   25   26   27   28   29




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет