Грамматикалық форма
жүктеу/скачать 1,98 Mb.
|
дыбыстық сөзжасам
Нұрлан Меруерт Эколог. 6-сем
Дауысты дыбыстардың сөзжасамдық қызметіОрындаған: Қалекесова АйкөркемЭ.В.Севортян зерттеулерінде жуан және жіңішке, ашық және қысаң дауысты дыбыстардың түбір морфема семантикасына аз да болса өзгеріс енгізетінін атап өткен. Б.Я.Владимиров пен Т.А.Бергатев сингормониялық параллельдердің сөз мағынасын дамытудағы рөлін мойындап, лексика семантикалық қызметінің болуының кейін пайда болған құбылыс деп таниды Ж.Аралбаев пен Б.Сағындықұлы түркі тілдерінде көне кезеңде жіңішке дауыстылар болмағанын дәлелдеген А,У,Ы дауысты дыбыстары Дауысты дыбыстар да сөз жасау үшін жіңішке варинаттарына жіктеліп дамыған Тарихи тіл дамуы барысында «а» фонемасы «е», «ә» ге; «у» дыбысы «ү», «ұ», «о», «ө» ге, «ы» дыбысы «ы» мен «і» ге жіктеліп дамыған. Дауысты дыбыстардың сөзжасамдық қасиеті дауыссыз дыбыстар тәрізді. Жаңа мағыналы туынды сөз жасауға үлес қосқан. Кемпір-сампыр, лапыру-лепіру, бабу қағу-бебеу қағу Мұндай сөзжасамдық моделбде жасалған туынды сөздер себепші негіздің мағынасына негізделіп, бір нысананың қимылы, қозғалысы, сипаты, қасиетін сипаттайды. Қал кел, қайт кет сөзжасамдық мағыналары әртүрлі қозғалу бағытын көрсету үшін жасалған А-Е сөзжасамдық қалыбы Араб тілінде Ә фонемасы жоқ Қазақ тілінде араб сөздері ауызша қалыпта кіріп, өзіндік арабтық тілдік қалпын сақтамай, кірген тілдің дыбыстық заңдылығына бағынған. Мысалы: муаалим емес мұғалім Қазақ тілінің төл сөздерінде таза ә дыбысы кездеседі Кейінгі тіл дамуында оңтүстік говорларда лә, ләр сияқты жалғаулар варианты қалыптасуы да тілдік факт Басқа түркі тілдерінде ә фонемасы бар А-Ә сөзжасамдық қалыбы А және Ы дыбысының сәйкесіп келуі бұл дыбыстардың генетикалық тектестігін танытады Тува тілінде: тырт, ындығы, ында, хырын Қазақ тілінде:тарт, андағы, анда, қарын Аллофондық сипатта көрінеді, мағыналық өзгеріс туғызбайды. Мысалы: қажырлы-қажарлы Жаңа мағыналы сөз де жасайды, жариялау-жырлау Сөзжасамдық процесті туғыза алатын қалып бар А-Ы сөзжасамдық қалыбы жүктеу/скачать 1,98 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|