ІІ Модуль. Дауыс ырғағы (Интонация)

1. 
   Адам сөйлеп тұрғанда, айтылған пікірдің тыңдаушыға түсінікті болу үшін, мәнерлеп оқу үшін дауыс ырғағы мен кідірістің маңызы зор екендігі: дауыс ырғағы арқылы сөйлемдегі сөздердің жеке айтымай, бір ғана мағыналық топқа жинақ талып, үздіксіз ұласа айтыла тындығы.Кідіріс арқылы жеке мағыналы сөздер немесе мағына жағынан жинақталып ұласқан сөз таптарының басқа сөздерден бөлініп үздік-үздік жіктеліп айтылатындығы.
   
2. 
   Ауа толқыны арқылы топталған фонетикалық бөліктер: сөйлеудің кідірістік, буындық жіктері(фраза, такт немесе ситамалар).Паузадан кейінгі күшті бас буын,паузаның алдындағы күшті соңғы буын. Дауыс ырғағының грамматика- лық мағыналарды білдірудегі суперсегменттік қызметі. Дауыс ырғағының түрлері: сөз тіркестері, біріңғай мүше лер, айқындауыш мүшелер: төл сөз бен автор сөздері сияқты түрлі категориялардың немесе хабарлы,сұраулы, лепті, бұйрықты сөйлемдер- дің әртүрлі (біркелкі, тұтас, санамалы, көтеріңкі, бәсең, кідірісті с.с.т.б.) дауыс ырғақ тары.
   
3. 
   ОСӨЖ сабағының тақырыбы:
   

ерекшеліктері.

4. 
   СӨЖ тақырыбы: Дауыс ырғағының
   

Екпін, оның басты түрлері: ой екпіні және инверсия, көңіл-күй екпіні (эмфазалық екпін), сөз екпіні (словесное ударе ние) және олардың бір-бірінен айырмасы.Сөз екпіні оның түрлері: үнді (тоникалық, музыкалық), лебізді (динамикалық,экспираторлық.Лебізді екпіннің күшті,бәсең лебізді болып бөлінетіні: тіркес екпіні (фразалық неме-се комплексті); көмекші (квантитатив) екпін.

2.Қазақтың төл сөздері мен халықаралық сөздердегі негізгі және кванта тив сөз екпіндері. Лебізді сөз екпінінің тиянақты, тиянақсыз тұрақты, тұрақсыз түрлері. Қазақ тіліндегі сөздердің екпіні көбінесе тиянақты (соңғы буынға түсетіні). көбінесе тұрақты (омоним тұлғалы сөздерден басқалары) болып келетіні. Екпінді сөздердегі сөз екпінінің атқаратын лексика- граммтикалық қызметтері. Қазақ тілі сөздерінің екпінді қабылдамайтын элементтері

3. ОСӨЖ сабағының тақырыбы:

Дауыссыздардың халықаралық сөздердегі

таңбалануы.

4. СӨЖ тақырыбы: Кідірістің дауыс ырғағымен байланысы

Дыбыс өзгерістерінің басты түрлері: игерулі (комбинаторлық). Шектік (позициялық), игерусіз (спонтанды). Игерулі өзгерістердегі бір дыбыстың екінші дыбысқа тигізетін іргелес, алшақ, ілгерін ді,кейінді, тоғыспалы ықпалдар. Дыбыстардың игерулі өзгерістердің сөз ішінде қолданылатын орында ры. Игерулі өзгерістер дің қазақ тілінде жиі кездеспейтін түрлері:1) ассимиляция оның түрлері; дауыстылардың ассимляциясы немесе үндесуі, езулі немесе таңдай (платаль- ды) аттракция мен ерінді (лабиальды) аттракциялар.

2. Дауыссыздардың қиюласуы. Ассимляция мен сингорманизм ортақ жатары мен айырмашылы ғы 2) аккомодация дауысының

( дауыссызға немесе дауыссыздың дауыстыға әсері); метатеза (сөз ішіндегі дыбыстардың орнын ауысты рып айтылуы),4) диссимля ция (ұқсатпай өзгерту расподобление); 5) орынба сар дыбыспен алмастыру;

6) айтуда дауыссыздарды үнемдеу, түсіріп тастау. Бұлардың кездесетін орындары.

Шектік (позициялық) өзгеріс тер, олардың игерілуі өзгеріс- терден айырмасы. Шектік өзгерістердің басты түрлері: үстеліп айтылатын сыналық дыбыстар протеза, эпентеза, (эпитеза); дауыстының әлсі- реуі (редукция), оның сандық, сапалық,элизиялық, гаплолгия лық түрлері: ұяң дауыссыздар дың сөз соңында кідірістің алдында тұрып қатаңдануы.

3. 
   ОСӨЖ сабағының тақырыбы: Қазақ
   

4. СӨЖ тақырыбы: Екпіннің түрлері.

1. 
   Игерусіз (спонтандық) өзгерістер.
   
2. 
   Игерусіз өзгерістер дің өзіндік ерекшеліктері (олардың игерулі өзгерістерден айырмасы, тарихи дәстүрмен байланыс тылығы
   
3. 
   ОСӨЖ сабағының тақырыбы: Ашық
   

4. 
   СӨЖ тақырыбы: Дыбыстардың бір-
   

Графика (жазу) Қазіргі алфавиттің құрамы. Қазақ алфавитіндегі әріптер мен фонемалардың арақатынасы.

2. Орфография (емле). Қазақ орфографиясы туралы қысқа ша мәлімет: араб әліппесі, латын әліппесі тұсындағы емле, қазіргі емле. Қазіргі кезеңдегі орфографияның негізгі (морфологиялық, фонетикалық, тарихи, дәстүрлі) принциптері; ол принциптерден ауытқитын кейбір жағдайларда әріптер дің, түбір тұлғалардың жазы луы; күрделі сөз түрлерінің (біріктіріп ,бөлек , сызықша арқылы жазылатын) жазылуы; халықаралық сөздердің жазылуы, қосымшалардың түрлері (алты,төрт,үш,екі вариантты және варианты жоқ) олардың емле ережесіне қатысы. Орфоэпия. Орфоэпия туралы қысқаша мәлімет. Орфография мен орфоэпия мәселелерінің ара қатынасы Фонетикалық транскрипция. Қазақ орфографиясының нормалары.

3. ОСӨЖ сабағының тақырыбы: Дауыс

ырғағының маңызы

4.СӨЖ тақырыбы: Дауысты дыбыстың көрші дауыссызға әсері