4. Оқытылатын пәнге байланысты құзыретіліктер мен оқу нәтижелері:
Дублин дескрипторы бойынша қалыптасатын құзыретіліктер
Оқыту нәтижелері
Тілдік коммункацияны ғылыми турғыда жүйелеп, заңдылықтарды негізге алу. Білім мен түсінгенін қолдану; "Қазақ тілі орыс мектептерінде","Қазақ-ағылшын тілдері", мамандықтары бойынша теориялық білімді сапалы меңгертуге негіз болады.
Тіл мен әдебиетті оқытуда инновациялық технологияларды қолдана білу.
5.Пәннің күнтізбелік-тақырыптық жоспары
№
Апта
Пәннің тақырыбы және оның жоспары
лек
прак
ОСӨЖ
СӨЖ
1
2
3
4
5
6
7
І модуль. Дыбыс туралы жалпы түсінік
1
І
Лекция сабағының тақырыбы: Тіл дыбыстарын жасаудағы қозғалтқыш күш, оның ырғағы; ауаның жолы, қарқыны, күші, созылыңқы. Жаңғырық жасайтын (резонаторлық) қуыс орындар (көмей қуысы, тамақ, ауыз қуысы). Ауаның түрлері: үнге айналған (фонациялық) ауа, тон, обертон, тембр. Дыбыстардың физикалық, анатомия – физиологиялық аспектілермен байланысы.
Дыбыстардың артикуляция – акустикалық жақтан құралатын өзіндік қасиеттері, табиғаты. Артикуляциялық дағды. Артикуляциялық дағдының бір тілде сөйлейтін адамдардың сөздерін дұрыс, не бұзып айтуы на тигізетін әсері; орфографиямен қатынасы
ОСӨЖ сабағының тақырыбы: Сөйлеу
мүшелерінің қызметтеріне сипаттама.
СӨЖ тақырыбы: Дыбыстардың артикуляция, акустикалық жақтан құралатын өзіндік қасиеттері, табиғаты
2
ІІ
Дыбыс және фонема олардың ортақ
жақтары мен айырмасы. Фонеманың
өзіндік қасиеті; фонеманың түрлері
(аллофондар); аллофондардың вариант,
варияциялық ерекшеліктері.
Әріп алфавит. Әріптің нақтылы
фонемалары таңбалау кезінде негізделе
тін принциптері.
3. ОСӨЖ сабағының тақырыбы: Дауысты
дыбыстарды жасауға қатысатын сөйлеу
мүшелері.
4. СӨЖ тақырыбы: Сөйлеу мүшелерінің
қызметтеріне сипаттама
3
ІІІ
Дыбыс жасауға қатысатын сөйлеу мүшелері (артикуляциялық мүшелер); олардың актив, пассив түрлері және атқаратын қызметтері. Қазақ тілі дыбыстарының құрамы мен түрлері.
Дауысты дыбыстардың жасалуы; олардың әртүрлі артикуляция-акустикалық тұрғыдан топтастырылуы: а) жасалу орнына (тілдің қатысына) қарай жіңішке (тіл алды), жуан (тіл арты) болып бөлінетін түрлері: қазақтың төл сөздеріндегі дауытылардың тіл алды-жіңішке, тіл арты –жуан болып бөлінуінің жаңа мағыналы сөз жасаудағы негізгі қызметі.ә)жасалу жолына (жақтың қатысына) қарай ашық,қысаң болып бөлінуі; жасалу тәсіліне (ерін мен езу дің қатысына) қарай еріндік, езулік болып бөлінуі. Акустикасына қарай дауыстылардың айқын, көтеріңкі және бәсең, көмескі әрі аралық дыбыстар болып естілу ерекшеліктері, в) үннің ішкі сапасына қарай қазақ тілінің төл дауыстыларының жалаң және дифтонг болып бөлінетін түрлері.
ОСӨЖ сабағының тақырыбы: Жақтың
қатысына қарай дауысты дыбыстардың
жіктелуі.
4. СӨЖ тақырыбы: Дауыссыз дыбыстарды
жасауға қатысатын мүшелер
5
Ү
Дифтонг дауыстылардың өзіндік ерекше сапалық белгілері. Кейбір дифтонг дауыстылар: сөз басында «о,ө,е» дыбыстарының сапада айтылуы: «у,и» дауыстылары ның (дифтонгоид сапада айтылуы) да кей жағдайда дифтонгоидқа айналуы.
Орыс тілінен енген сөздердегі дауыстылар. Олардың ерекшекліктері. Қазақтың төл сөздеріндегі және халықаралық сөздердің жасалуындағы «я,ю,е,(е)» әріптерінің қызметі. Дауыстылардың сөз ішінде қолданылатын орындары (сөз ішінде орын талғамайтын және талғампаз дауыстылар).
ОСӨЖ сабағының тақырыбы: Тілдің
қатысына қарай дауыстылардың
жіктелуі.
4. СӨЖ тақырыбы:
6
ҮІ
Дауыссыз фонемалардың құрамы: қазақтың төл сөздеріндегі және халықаралық сөздерден қосылған дауыссыздар. Қазақ тілі мен халықаралық сөздерге ортақ дауыссыздар (к,т,с,л, т.б.). Дауыссыз дыбыстардың жасалуы. Дауыссыздардың әртүрлі тұрғыда топтастырылуы.
Дауыссыздар: Жасалу орнына қарай: 1) тіл тобы,2) ерін тобы болып бөлінетіндігі. Актив, пассив сөйлеу мүшелерінің бір-бірімен қарым-қатынасына байланысты 1) тіл тобына жататын дауыссыздар өз ішінен:тіл-тіс, тіл алды,қатты таңдай,тіл ұшы-үстіңгі тіс, тіл арты-астыңғы тіс, тіл ортасы-орта таңдай, тіл арты-артқы таңдай сияқты тағы басқа түрге бөлінетіндігі.2) ерін тобына жататын дауыссыздар өз ішінен ерін мен ерін, ерін мен тіс болып түрленетіндігі.
3.ОСӨЖ сабағының тақырыбы: Еріннің
қатысына қарай дауысты дыбыстардың
жіктелуі.
4. СӨЖ тақырыбы: Тілдің қатысына қарай
дауыстылардың жіктелуі.
7
ҮІІ
1. Жасалу тәсіліне қарай:
а) қабысыңқылар тобындағы дауыссыздар өз ішінен үзілме лі-шұғыл, бүйір,үзілмелі-сүзілмелі, діріл айналымы
5 түрге бөлінетіндігі.ә) жуа- сыңқылар тобындағы дауыс- сыздар жасалу тәсілі әрдайым сүзілмелі болатындығы
б) жуысыңқы сүзілмелі дауыссыздардың акустикасы шулы, ызың сыбысты болып естілетіндігі.
2. ОСӨЖ сабағының тақырыбы: Орын талғайтын және талғамайтын дауыстылар.
3. СӨЖ тақырыбы: Дауыссыз дыбыстардың табиғаты.
8
ҮІІІ
1. Дауыссыздар үн мен салдырдың қатысына қарай:
а) үнділер тобына ә) үнсіздер тобына бөлінетіндігі, үнділер тобындағылар жасалу жолына қарай ауыз, мұрын жолды болатындығы, акустикасына қарай ашық үнді,міңгір үнді болатыны. Үнсіздер тобындағылар үн мен салдырдың қатысына қарай қатаң, ұяң болып бөлінетіндігі.
4. СӨЖ тақырыбы: Қосарлы дауыссыздар, олардың емлесі
9
ІХ
1. Дауыссыздардың айтылуы:а) қатаң-ұяң болып және ә) тіл ұшының қызметіне байланысты жуан-жіңішке болып сыңар түзуі, б) қазақтың төл сөзіндегі дауыссыз дыбыстардың бірде жуан, бірде жіңішке айтылуының фонетикалық мәнінің жоқтығы(тек аллофон болтыны); халықаралық сөздердегі дауыссыздардың жуан-жіңішке айтылуы жаңа ұғымды сөз жасайтындығы (фонетикалық қызмет атқаратындығы).
2.Халықаралық сөздердің жазылуына жуан, жіңішке дауыссыздардың таңбалану тәсілі. Дауыссыздар сөз ішінде қолданылуы (сөз шегін дыбыстар тіркесін талғмайтын және талғампаз дауыссыздар
3. ОСӨЖ сабағының тақырыбы: Дауыссыз
дыбыстар.
4. СӨЖ тақырыбы: Қазақ тіліндегі буынның ерекшелігі
10
Х
Буын (Силлабизм).Буын, оның дауысты дыбыс- тың буын ішінде алып тұрған орнына қарай бөлінетін буын құрайтын дауыстының акустикасына (жуан, жіңішке көтеріңкі, бәсең, айқын, күң гірт т.б.) қарай бөлінетін түрлері. Қазақтың төл сөздері- нің буын жөніндегі ерекшелік тері. Сөздерді буынға бөлудің жолдары және қажеттілігі. Сөз ішіндегі дыбыстардың орналасуына қарай буынның бөлінетін түрлері.
Сөздердің буын жігі мен морфемалық жігі; бұларды ажырата білудің практикалық маңызы. Буынның бір түрінің екінші түріне ауысуы (буын жылысуы,буын ығысуы т.б.) оның себептері. Буын жігінің ауызекі тілде бөлінуі мен жазуда бөлінуінің кейде сәйкес келетіні, кейде сәйкес келмейтіні, оның себептері.