Халықаралық ғылыми-практикалық конференция материалдары


Hasen  ismi Sovyet döneminde  Rusça olarak  Касен  ( Kasen



Pdf көрінісі
бет158/165
Дата14.12.2021
өлшемі4,15 Mb.
#126269
1   ...   154   155   156   157   158   159   160   161   ...   165
Hasen
 ismi Sovyet döneminde 
Rusça olarak 
Касен
 (
Kasen
); yeni Latin alfabesi ile millî özelliğini tamamen kaybederek, 
daha “batılı” olan 
Kassen
 şeklinde kaydedilmektedir. Buna benzer binlerce örnek mevcuttur. 
Böylece “şekil ve anlam” bütünlüğü büyük bir tahribata uğrayarak Kazak dilinin fonetik 
yapısı  temelde  etkilenmektedir.  Sovyet  döneminde  Kazak  dili  zaten  belli  bir  tahribata 
uğramıştı. Bu durum, incelenmesi gereken ayrı ve önemli bir araştırma alanıdır.
Sonuç  olarak,  Kazakistan’da  1992  yılından  itibaren  hazırlıkları  süren  alfabe  değişim 
projelerinde  öncelikle  metodolojik  kriterlerin  belirlenmesi  gerekir.  Bu  problemi  Kiril 
veya  Latin  alfabesi  seçimi  olarak  yaklaşılmaması  büyük  önem  taşır.  Dünya  alfabeler 
tarihinin bir bütünlük içerisinde incelenip, alfabe değişimi ve gelişimi nedenleri üzerinde 
durarak  daha  önceki  tecrübelerin  artıları  ve  eksileri  muhakkak  stratejik  araştırma  olarak 
değerlendirilmelidir. Dünya alfabelerinin karşılaştırmalı incelenmesi, dallanarak ortaya çıkan 
yeni alfabelerin köklerini gösterir. Yenilenmiş yüzlerce alfabe yeni adıyla hususî özellikleri 
ile  yaşamaya  devam  etmektedir.  Çağdaş  alfabelerin  arasındaki  görünmeyen  bağların  her 
araştırmacıyı ortak kaynağı aramaya sevk etmesi beklenir. Gösteren ve gösterilen arasında 
her zaman fonetik uyum olmayan dilleri (Rus, İngiliz, Fransız, Alman vs.) hatırlamak yerinde 
olur. Bir yazı sistemini alırken sadece ses özellikleri değil, kelime hazinesi, yapı ve anlam, 
cümle  normları  da  etkilenmektedir.  Kiril  alfabesinin  uygulanması  bunu  kanıtlamaktadır. 


306
Alfabe, bir dilin varlığında önemli yer tutar, bir bütünlük oluşturur, dil ile özdeşleşir, şekil 
ve anlamın bütünlüğünü sağlar. Alfabe yayılımı ve gelişimi halkların tarihî, millî-kültürel ve 
diller arası iletişimini yansıtır. “Alfabe karışımı”siyaseti neticesinde harflerin değişimiyle 
yeni alfabeler ortaya çıkar. Grafik işaretlerin asimilasyonu, basitleştirilmesi veya karmaşık 
haline  getirilmesi  ile  yeni  harfler  üretilmeye  başlamasıyla  farlılıklar  görülür.  Latin 
temelli  yeni  Kazak  alfabesi  çalışmalarında  tüm  seçenekler  incelenmelidir.  Bugüne  kadar 
uluslararası konferanslarda, sosyal medyada Kazak bilim dünyası tarafından sunulan alfabe 
projelerinde  görülen  ortak  husus:  Latin  alfabesi  menşeli  yeni  Kazak  alfabe  örneklerinde 
tanınabilirlik ve millîlik özelliğinin olmaması; 1929 yılında kabul gören Latin alfabesinin 
tarihî şartlarının ve yüzeysel hazırlığın sorgulanmaması, yeni alfabe oluşturmasından ziyade, 
hazır bir alfabe seçimi üzerinde odaklanılmasıdır. Rus fonetik sisteminin ağırlıklı olduğu 
tüm “millî” alfabelerde Rus alfabesindeki 33 harf +birkaç özel harf ilave edildiği için harf 
sayısı kesinlikle 33 harften az olması mümkün değildi. Dolayısıyla Sovyet döneminde çok 
sayıda  yapay  alfabeler  üretilmişti:  araştırma  konumuz  olanmevcut  Kazak  alfabesinde  42 
harf vardır. Buradan yola çıkarak, öncelikle Kazak Kiril alfabesinde kullanılmayan harfler 
kaldırılabilir,  çoğu  harfler  muhafaza  edilebilir,  ihtiyaç  duyulan  yeni  harfler  için  diakritik 
işaretler  kullanılabilir.  Kısmî  değişim  uygulamasında  alfabetik  bütünlüğün  korunması 
önemlidir. Çağdaş Kazak Kiril alfabesi dâhil, muhtelif yazı sistemlerinden yararlanılmalıdır. 
Yeni alfabe oluşturma sürecinde yazı sistemlerinin kaynağı, gelişimi ve yayılma mekanizması 
göz önünde bulundurulmalıdır. Yeni Kazak alfabe hazırlığında belli bir alfabe tercihinden 
ziyade,alfabetik bütünlüğü sağlayarak ve millî özelliği koruyarak mevcut alfabenin reformu 
yapılmalıdır. 


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   154   155   156   157   158   159   160   161   ...   165




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет