Халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция материалдары

«Білім беру, дене мәдениеті, туризм және спорттағы инновация». Алматы, 24 сәуір 2020 
299 
шараларымен айналысатын жарыстар, топтар құру салауатты өмір салтын қалыптастыруға және әртүрлі 
жастағы топтарда мүгедектіктің алдын алуға ықпал етеді. 
Британдық Достастық елдерінде, атап айтқанда Біріккен Корольдікте, БДМ және 
бейімдік
 спортпен 
айналысатын негізгі ұйым Англияның мүгедектер спортының федерациясы – EFDS [1]. 
Демеушілік қаражаттың есебінен әрекет ететін ұйымның міндеттері: 
– спортпен шұғылдануға және дене шынықтырумен айналысуға мүмкіндігі шектеулі адамдарды тарту 
үшін стратегиялық басшылық пен тікелей қолдауды қамтамасыз ету; 
–  Англиядағы  спорт  және  дене  белсенділігі  саласындағы  мүгедектер  үшін  беделді  көзі  ретінде 
танылуға қол жеткізу; 
– мүмкіндігі шектеулі адамдар мен спортқа қатысты айғақтарды зерттеудің орталық ресурсы болуы; 
– мүмкіндігі шектеулі адамдар үшін қолжетімді спорттық инфрақұрылымды, өнімдер мен қызметтерді 
жақсартуға  әкелетін  мықты  және  тиімді  өзара  әрекеттестік  пен  серіктестік  процестері  NGBs  (National 
Governing Bodies), CSPs (спорт пен дене шынықтыруға қатысуды арттыру үшін жергілікті органдардың 
ынтымақтастық желісі) бірге жүзеге асырылады; NDSOs (National Disability Sport Organisations және басқа 
серіктестер; 
–  мүмкіндігі  шектеулі  адамдармен  бірлесіп  жұмыс  жасау  және  олардың  спортпен  және  дене 
шынықтырумен белсенді айналысу үшін тиімді алаң құру; 
– арнайы іс-шаралар бағдарламасын қолдана отырып, мүгедектердің спортқа және дене шынықтыруға 
қатысуы үшін жаттығулар өткізеді; 
–  кешенді  қызметтердің  жоғары  сапасын  қамтамасыз  ету  үшін  денсаулық  сақтау  және  фитнес 
салаларына ықпал ету және қолдау көрсету; 
– мүгедек жастардың спортқа және дене шынықтыруға белсенді қатысуын қолдау бойынша нақты 
бағдарламалар мен іс-шараларды насихаттау және дамыту; 
–  мүгедектердің  спорт  және  дене  шынықтыру  саласындағы  қатысуын  қолдау  үшін  айтарлықтай 
қосымша табыс пен қаржыландыру мүмкіндіктерін құру. 
Британ  Паралимпиадалық  Ассоциациясы  –  демеушілік  қайырымдылық  негізінде  жұмыс  істейтін 
қоғамдық ұйым [2]. Басты міндеті – жарыстарды ұйымдастыру және жазғы және қысқы спорт түрлерінен 
паралимпиадалық құрамаларды қалыптастыру. Ұлттық паралимпиадалық құраманың сәтті қалыптасуында 
осы ұйымның сіңірген еңбегі атап өтілді. Лондондық паралимпиаданың үш жеңімпазы жергілікті деңгейде 
біліктілік жарыстарының белсенді өтуіне байланысты жауапты уақытқа дейін аз уақыт ішінде анықталуы 
мүмкін. 
Ұлыбританиядағы  жергілікті  басқару  деңгейінде  БДМ  бағдарламаларын  жүзеге  асыру  муни-
ципалитеттердің  (округтердің)  бақылауында  жүзеге  асырылады,  бұл  ретте  процесті  қамтамасыз  етудің 
негізгі  қаржылық  жүктемесі  демеушілердің  мойнына  түседі,  ал  заңды  түрде  медициналық  бақылауды 
әдетте осы аймаққа қызмет ететін отбасылық дәрігерлер ерікті негізде жүзеге асырады. 
Еуропа Одағы аумағында БДМ саласындағы барлық іс-шараларды лицензияланған мамандар жүзеге 
асырады. Сонымен қатар, дәрігерлер, медбикелер және массажшылар үшін БДМ саласында қосымша білім 
алу мүмкіндігі құпталады және мүмкіндік беріледі. 
Ұлыбританияның үкіметтік мәдениет, БАҚ және спорт департаменті (https://www.gov.uk): көптеген 
жобаларды бақылайды. Олар келесілерге бағытталған: 
–  Ұлыбританияның  спорт  элитасының  спорттық  көрсеткіштерін  қолдау  және  жақсарту  (үздік 
спортшыларға өздерінің әлеуеттерін арттыруға көмектеседі, бұл оларға Ұлыбританияда бәсекеге түсуге 
және есірткі мен допингтен арылған спорт шеберлігін қолдауға мүмкіндік береді); 
–  2012  жылғы  Олимпиадалық  және  Паралимпиадалық  ойындардың  ұзақ  мерзімді  мұрасын  құру      
(2012 ж. Лондондағы ойындар көптеген жылдар бойы бүкіл елге пайда әкеледі); 
– спортпен шұғылданатын адамдардың санының өсуі (адамдарға ерте жастан спортпен шұғылдануға 
көмектесу және өмір бойы белсенділіктерін жалғастыруға ынталандыру). 
Департаменттің  негізгі  қызметі:  «Спорт  адамдардың  денсаулығын  жақсартады,  сонымен  қатар 
олардың  өмірлерін  де  байыта  алады.  Нысандарға  қаражат  салу  және  ересектер  мен  балалар  арасында 
бұқаралық спортқа қатысуды ынталандыру үлкен пайда әкеледі». 
Бағдарламалардың  бірі  осы  саладағы  дене  шынықтыру  және  спорттық  тәжірибені  ұйымдастырумен 
байланысты  –  мектеп  деңгейінен  бастап,  әртүрлі  бағыныстағы  өзін-өзі  басқару  органдарымен  байланыс 
орнатуға  бағытталған.  Бағдарлама  мәдениет  пен  спорттың  саясатқа  әсерін  тікелей  қамтамасыз  ету  үшін 
жасалынған  және  әлеуметтік-экономикалық  деректерді,  фактілерді  (мәдениет  және  спорт  саласындағы) 
жинауды,  содан  кейін  талдау  мен  өңдеуді  қамтиды.  Нәтижесінде  жалпыға  қол  жетімді  сайтта  халықтың 
спорттық  және  сауықтыру  шараларына  қатысуы  туралы  үнемі  жаңартылып  отыратын  мәліметтер 

«Білім беру, дене мәдениеті, туризм және спорттағы инновация». Алматы, 24 сәуір 2020 
300 
жинақталған.  Осылайша,  мемлекеттік  бағдарламалардың  тиімділігіне  интерактивті  бақылау  жүзеге 
асырылады. 
БДМ-ның «Мүмкіндік жобасы», «Барлық балалар үшін белсенділік», «Параспорт», «Мектеп жарыс-
тары» (Sainsburys School Games),  «Спорттық мүмкіндік» (Sporting  Chance programme) бағдарламаларын 
жүзеге асыруға Білім департаменті (Department for Education), әртүрлі деңгейдегі мемлекеттік мектептер 
деңгейінде қаржыландырудың негізгі көзі ретінде қатысады және сонымен қатар қадағалау органы болып 
табылады. 
YOUTH  SPORT  TRUST  жасөспірімдер  спорттық  тәуелсіз  қайырымдылық  ұйымының  мақсатты 
қызметі жастар өмірін спорт арқылы өзгертуге арналған. 1994 жылы негізі қаланған ол жоғары сапалы дене 
тәрбиесі  мен  спорт  мүмкіндігін  беру  арқылы  барлық  жастарға  өмірде  өз  әлеуетін  іске  асыруда  көмек 
көрсету міндетін орындайды. 
Үкіметтік, муниципалды органдармен, мектептермен, жоғары және орта оқу орындарымен бірлесіп 
жүзеге  асырылатын  көптеген  бағдарламалар  «Мүмкіндік»  (Ability)  жобасын  қамтиды.  Жобаның  ең 
маңызды  мақсаты  мүмкіндігі  шектеулі  жас  оқушылардың  жарыс  спорт  түрлеріне  қатысуға  мүмкіндігі 
болып  табылады.  «Мүмкіндік»  жобасын  жүргізетін  Англиядағы  әрбір  іріктелген  50  мектептің  мектеп 
ойындары  мен  желісі  арқылы  жас  мүгедектерді  мектепке  тарту  өмір  сапасын  жақсарта  алады  және 
мүмкіндігі шектеулі оқушылар үшін физикалық белсенділікті қолдануды кеңейте алады. 
Жоба  мектеп  ойындарының  (жарыстардың)  бөлігі  ретінде  саналады,  сонымен  қатар  келесілерді 
қамтиды: 
–  қабылдаушы  мектептерге  арналған  жергілікті  кеңестер  мен  ойын  ұйымдастырушыларының 
ұсынымдарымен қамтамасыз ету үшін дайындыққа тапсырыс беру; 
–  мүмкіндігі  шектеулі  жастар  үшін  жергілікті  жерлерде  неғұрлым  бәсекеге  қабілетті  мүмкіндіктер 
жасау және енгізу; 
– мектептің спорт клубының қызметін дамыту. 
Мектептердің  инклюзивтік  спорттық  қызметін  іске  қосу  үшін  қызметті  қалай  бейімдеу  туралы 
кеңестер мен ұсыныстардың форматтарын қоса алғанда, ұлттық басқарушы спорт органдарымен қатар, 
сондай-ақ мектеп ойындарының веб-сайтында қолжетімді арнайы форматтарда жұмыс істеу ұсынылады. 
Мектептер осы форматтарды қоса алғанда мектепішілік және ішкі жарыстарда (1 және 2 деңгейлер), оның 
ішінде 3-ші деңгейдегі (округ) жарыстар шеңберіндегі мүгедектер үшін іс-шараларды пайдалана алады. 
Үздік оқушылар Sainsbury`s мектеп ойындарының финалында бәсекелесе алады. 
Оқушыларға  байыпты  немесе  елеулі  көмек  көрсету  үшін  YOUTH  SPORT  TRUST  сайтынан  тегін 
жүктеп, пайдалануға болады. Бейне және жүктелетін құжаттарды пайдаланудың арқасында ресурс БДМ 
форматтары  мәселелері  бойынша  практиктер  қызметінің  үш  бағыты  бойынша  мүмкіндіктер  мен 
баптаулардың жоғары спектріне ие. 
БДМ  бағдарламаларын  жүзеге  асыру  осыған  ұқсас  схема  бойынша  Австралияда,  Канадада, 
Ирландияда қалыптасқан [3]. 
Австралияда  мүгедектерге  арналған  ғимараттар  немесе  мүгедектерге  арналған  ұлттық  спорт 
ұйымдары  мүмкіндігі  шектеулі  жандарға  түрлі  қызметтер  мен  мүмкіндіктер  ұсынады.  Бұл  мекемелер 
сауықтыру шараларына қатысуды жеңілдетеді/қамтамасыз етеді, мүгедек спортшылардың мүмкіндіктерін 
жоғары деңгейде жүзеге асырады, соның ішінде элиталық жарыстарға қатысады. 
Олардың  қызметін  үкіметтің  Австралиялық  спорт  комиссиясы  (ASC)  қадағалайды  және  бірлесіп 
қаржыландырады,  оны  Комиссарлар  кеңесі  басқарады,  ол  ASC  жұмысына  басшылық  жасау  үшін  кең 
тәжірибе жинайды.  Кеңес құрамына әрқайсысы кең, нақты және жоғары білімді бұрынғы спортшылар, 
іскер  адамдар  және  журналистер  кіреді 
(http://www.ausport.gov.au). 
Паралимпиадалық  спорттық 
жаттығуларға ұйымдастырушылық, ғылыми және қаржылық қолдауды AIS (Australian Institute of Sport) 
мемлекеттік  ұйымы  ұсынады,  ол  1975  жылы  еуропалық  спорттық  ғылыми-зерттеу  институттарының 
тәжірибесіне негізделген және ол өзінің жоғары тиімділігін көрсетті. 
Австралия паралимпиадалық комитеті (http://www.paralympic.org.au) серіктестермен бірге физикалық, 
көру және ақыл-ой кемістігі бар адамдарға  «Қатыс» (Get involved) жалпыұлттық белсенділік күндеріне 
қатысу арқылы кең мүмкіндіктер ұсынады. Əдетте, олар паралимпиадалық спорттың бірқатар түрлеріне 
және, әдетте, белгілі бір параметрлердегі спорт түрлеріне (мысалы, атыс спорты) ұлттық федерациямен 
бірге,  мемлекеттік  спорт  ұйымдарының  немесе  жеке  клубтардың  қатысуымен  ұйымдастырылады.  Бұл 
күндері, әдетте, барлық мүмкіндігі шектеулі адамдарға паралимпиадалық ойындардың күнтізбесіне енетін 
спорттың әр түрінен қатысуға мүмкіндік беретін барлық адамдар қатыса алады. Сайтта алдын ала жіктеу 
категориясын және спорт нәтижелерін бағалау деңгейін өз бетінше анықтауға, сонымен қатар бұқаралық 
қатысуды қамтамасыз ететін дайындық шараларына интерактивті көмек көрсетуге мүмкіндігі бар. 

«Білім беру, дене мәдениеті, туризм және спорттағы инновация». Алматы, 24 сәуір 2020 
301 
Australian Athletes with a Disability Limited ұйымы 2003 жылы Австралия спорт комиссиясымен (ASC) 
қатынастарды үйлестіру үшін «Қолшатыр» құрып, мүгедектігі бар спорттық ұйымдарға өз мүшелерінің 
мүдделерін білдіру үшін  құрылды. Бұл  «Қолшатыр»  ұйымы келесі ұйымдардың бірігуінің нәтижесінде 
пайда болды: 
– Австралияда мүгедектер арасындағы спорттық іс-шаралар ұйымы (ASOD), 1981 жылы құрылған; 
– Австралияда сал ауруына шалдыққан балалардың спорт және демалыс федерациясы (CPASRF), 1989 
жылы құрылған; 
– Австралияда мүгедек спорт түрлері (WSA), 1950 жылы құрылған. 
Австралия  спортшылары  DisabilityLimited  өз  атауын  2013  жылы  өзгертті  және  қазір  ол 
DisabilitySportsAustralia  деп  аталады  (DSA)  [4].  Бұл  ұйым  Австралиядағы  физикалық  мүмкіндіктері 
шектеулі спортшыларды ұсынатын ең жоғары ұлттық орган. Бұл өзгеріс бүкіл Австралиядағы адамдарды, 
қарапайым адамдардан бастап элиталық паралимпиадаларға дейін 10 негізгі түрге кез келген мүмкіндігі 
шектеулі адамдарды тарту бойынша өмірлік жұмыс нәтижесінде қол жеткізілген эволюцияны көрсетеді. 
DSA өз мүшелеріне ұлттық деңгейлерден бастап бағдарламалар мен әзірлемелер үшін ресурстарды беруді 
және  қаржыландыруды  жалғастыруда.  Бұл  жұмыс  тек  спортшыларға  арналған  бағдарламаларды 
қаржыландыруды  ғана  емес,  сонымен  қатар  жаттықтырушылар  мен  шенеуніктерді  оқытуды  және 
аккредиттеуді, жасөспірімдер, клубтар, жеке еріктілер мен аймақтық пайдаланушыларды қамтиды [5]. 
Ұйымның ұраны – мемлекеттік және басқа да спорттық және ойын-сауық ұйымдары үшін мүмкіндігі 
шектеулі жандардың мүдделерін білдіретін ең жоғары ұлттық орган. Міндеті – «Спорт пен демалыс барлық 
мүмкіндіктерге  арналған»  деген  ұранның  аясында  қолданушыларға  көмектесу,  біз  мүмкіндігі  шектеулі 
жандарға спортқа қатысу және қоғамдастықпен өзара әрекеттесуге көмектесу. 
Негізгі міндеттері: 
– Əріптес ұйымдар (мысалы, ASC, APC және NSOs) және мүше мемлекеттер мен аумақтар (мысалы, 
Wheelchair  Sports  NSW,  Sporting  Wheelies  and  Disabled  Association  және  т.б.)  арасындағы  бірыңғай 
байланыс нүктесін қамтамасыз ететін Ұлттық үйлестіру органының рөлін орындау; 
–  ұлттық  деңгейде  спортшылардың  дамуы  үшін  мүмкіндіктер  ұсынады  және  жергілікті  деңгейден 
республикалық деңгейге дейінгі жолдарды қолдайды; 
–  Ұлттық  лиганың  мүгедектер  арбасына  арналған  регби  және  баскетбол  әкімшілігі,  сондай-ақ 
мүгедектерге арналған көп ұлттық чемпионаттар. 

жүктеу/скачать 6,54 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: