Хх ғасырдағы қазақ әдебиеттану ғылымы Оқулық Ре по зи то ри й Ка рг у әож кбж
жүктеу/скачать 3,59 Mb. Pdf көрінісі
|
Okulik XX kazak adebiet
| ІІ БӨЛІМ.
Қазақ әдебиеттану ғылымының туу дәуірі 1900-1904 жж.) көрді. Олардың ішінде халық ауыз әдебиетінің үлгілері, қиссалар, әде- би жинақтар, әліппелер мен оқу құралдары, сол кезеңдегі ақын-жа зу- шылар шығармалары, т.б. бар. Клас- сикалық мұрадан Әбу Әли ибн Сина, Қожа Ахмет Яссауи, Шортанбай, Ш. Уәлиханов, Ы. Алтынсарин, А. Құ - нанбаев, Д. Бабатайұлы, М. Мөң ке- ұлы шығармалары кітап болып жарық көріп, рухани қазаынаға айналды. Орыс әдебиеттану ғылымының туу, қалыптасу жолын зерттеуші- лер ХVІ-ХVІІ ғасырдағы Ресейдегі әдеби-теориялық ой-сананың өсуі не, филологиялық білімнің көтері луі не, біріншіден, поэзия теориясы, яғ ни өлеңтану саласындағы зерттеу шілік жұмыстар әсер етті десе, екінші ден, «другим важным моментом, ускорив- шим этот процесс, явилось введе- ние книгопечатания. Надо отметить, что вообще введение в европейских странах книгопечатания повсемест- но оказало огромное, если не сказать решающее, влияние на развитие и распространение знаний, в том числе и научных» деп жазады [3, 23]. Бұл тұрғыдан келсек, жоғарыдағы қазақ ақын-жазушыларының шы- ғармаларының әртүрлі жинақтар бо- лып жарық көруі, қазақ әдебиетінің тарихының мәселелері сол кездің өзінде-ақ қолға алынғанын бай қа- тады. Ол өз тарапынан қалың оқыр- ман қауым мен қалыптасып келе жат қан қазақ интеллигенциясына ғы лыми-зерттеушілік ой-пікір мен сын шылдық-эстетикалық көзқарас қалып тастырғаны даусыз. «Айқап» журналы мен «Қазақ» газеті оқулықтар, өлең кітаптар, қа- зақ тілінің тазалығы, басылып шық- қан халық ауыз әдебиеті жинақта- ры туралы рецензия мен сыни ма- қа лаларды көп жариялау арқылы әдеби-тарихи ой-пікірді толықтыра түсті. Бұл тұрғыда айрықша көңіл аударатын бір мәселе – қазақ тілін- дегі оқулықтарға деген талап-тілек- тің күшеюі. А. В. Луначарскийдің «Таза әдеби шығармалардан құ- ралған хрестоматия ғана емес, тіл біліміне арналған оқулықтардың өзі сыншылдық-ғылымдық ой-пі- кірмен сабақтасып жатады» деген пікіріне сүйенсек, М. Нұрбаевтың «Қазақша әліппе», «Ғалия» медресесі шәкірттері шығарған «Әліппе яки төте оқу», Қ. Қожықовтың «Әліппе», М. Кәшімовтың «Ақыл кітабы» (1903), «Әдеп», «Үгіт» (1907), М. Мал- дыбаевтың «Қазақша ең жаңа әліп- пе» (1910), А. Байтұрсыновтың «Тіл құралы» (1915), «Оқу құралы» (1912, 1914, 1915), М. Дибердиевтің «Қа зақ балаларына қираәт кітабы» (1910), А. Аңдамасовтың «Қазақша оқу кі та- бы» (1912), Т. Жомартбаевтың «Ба- лаларға жеміс» (1912), С. Көбеевтің «Үлгілі бала» (1912) атты оқу құ- ралдарының шығуы мен қазақтар- ға арналған орыс тілін үйрену үшін букварьлар, оқулықтар, сөздіктердің Ре по зи то ри й Ка рГ У |