ХІХ
-
ХХ ғғ. дейінгі философиялық ойдың даму тарихы
Батыс философиясы үшін ХІХ
-
ғасырдың соңы мен XX
-
ғасыр дәуірдің өзіндік санасы айқын көрініс тапқан және
тарих пен мәдениет дамуының логикасы бұрынғыдан
өзгеше түсіндірілген неше түрлі бағыттарға толы ерекше
кезең болды. ХІХ
-
ғасырдың соңынан бастап Батыс
философиясында философияның жаңа, классикалық
емес типі қалыптаса бастады және ол XX
-
ғасырда
қарқынды дамыды. Оның құрамына неотомизм,
тстенциализм, позитивизм, постмодернизм,
структурализм және тағы басқа бағыттар кіреді. Оларға
белгілі бір деңгейде тұтастық тән деуі болады, бірақ
айқын білінетін ерекшеліктері де бар.
XX-
ғасыр философиясының қалыптасуы шарттары
туралы айтсақ:
1.
XX-
ғасырда
Еуропа басынан кешкен тарихи
-
әлеуметтік өзгерістер әсіресе бірінші және екінші
дүние жүзілік соғыстар қоғам мүшелерінің бойында
үрей мен қорқыныш,
адамзат пен жеке адамның
болашағына деген сенімсіздік туғызды;
2.
Қоғам дамыған сайын оның өміріндегі қарама
-
қайшылықтар күшейе түсіп,
адамзат пен
өркениеттің алдында шешімі қиын, жаңа діни
ұлттық, этникалық
мәселелер пайда болды, оларды
шешуге дәрменсіз қоғамды дағдарыс жайлады;
3.
Бұл қоғамдық дағдарыс жеке адамның жаттануы
мен өгейсінуін ту
-
ғызды,
себебі қоғам тұлғаның ішкі
дүниесі мен оны мазалаған мәселелер туралы бас
ауыртпады;
4.
Бұрынғы философиялық жүйе XX
-
ғасыр адамын
толғантқан сұрақ
-
тарға жауап беруге қабілетсіз еді,
«Жалпы адам дегеніміз не?»
деген сұрақ
-
пен
шектелмей, «Мен кіммін?» сауалын қоятын
философиялық бағыттарға қажеттілік туды.
Осындай бағыттардың бірі –
психоанализ
-
ХІХ ғасырдың
соңында
психиатрия
шеңберінде истерияны,
невроздарды «катарсис», өзін
-
өзі
тазарту методы ретінде
пайда болып, кейінірек австриялық
неуропатолог
Зигмунд Фрейд
(1856-
1939) адамның
жанының тылсым байланыстары
мен негіздерін
зерттеуге бағытталған психологиялық доктринаға
айналдырған ілім. З.Фрейд адам психикасы өзінің сипаты
бойынша «саналыдан
»
ғана емес, «бейсаналыдан
» және
«саналының алдындагыдан
» да тұратын
компоненттерден құрылған белгісіз конгломерат
екендігі туралы қорытындыға келді.
Фрейд бейсаналыны
факт, адам рухының саласы және адам қызметінің
ажырамас бөлігі ретінде түсінді.