оқушыларға көмірсутектер туындысы – спирттер туралы білімді қалыптвстыру спирттер қасиетіне функционалдық топтардың әсерін түсіндіру құрылысы,қорытынды жасай білуспирттердің физикалық қасиетіне сутектік байланыстың әсерін түсіндіре білу,спирттердің изомериясы мен номенклатурасын түсіндіру,атомдағы молекулалардың өзара әсерін түсіндіре білу білім және дағдыларын қалыптастыру.
талдау,жүйелеу дағдыларын қалыптастыра отырып дамыту,есте сақтау қабілеттерін дамыту,сөздік қорын молайту.
сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.
Сабақ типі:
Жаңа сабақ. беру
Сабақ өткізілу түрі:
Мұғалімнің ауызша түсіндіруі, кітаппен өз бетінше жұмыс істеу,жаттығулар орындау 11-Б-2 көрсету .
Құралдар мен реактивтер:
интерактивті тақта, 11-Б-2
Ұйымдастыру
кезеңі:
(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.)
-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;
-оқушыларды психологиялық дайындау.
Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.
1-2
Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:
Сабақтың білімділік мақсаты:
-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;
-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;
-кеткен кемшіліктерді жою.
Айналым бойынша берілген тапсырманы тексеру.
5-7
Оқушыларды білімді ,саналы және белсенді түрде меңгеруге дайындау кезеңі:
1.Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен біріге отырып сабақ мақсатын айқындау.
Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.
Білімді жаңғырту.
(Актуализация )
Білімділік міндеттері: .
-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.
-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;
- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.
2.Оқыту проблемалары:
Спирттер.Жіктелуі.Біратомды спирттер.
1.Білімді жаңғырту:
11-Б-2 көрсету:
3-4
Жаңа сабақты түсіндіру кезеңдері:
Білімділік міндеттері:
Берілген материалды оқушылардың қабылдауын есте сақтауын қамтамасыз ету;
- оқушылардың білімді қабылдауына,алған білімнен қорытынды
шығаруға,жүйелеуге қажетті түрлі әдіс –тәсілдерді үйрету;
оқушылардың білімді қайта жаңғырту әдістерін қабылдауы;берілген оқу материалын өз бетінше ұғынуға ,түсініктерді ,заңдарды, анықтамаларды философиялық тұрғыдан түсінуге көмек жасау.
1.Мұғалімнің аызша түсіндіруі
**** Біз екі элемент- көміртек пен сутектен тұратын органикалық қосылыстарды оқып үйрендік. Құрамына оттек атомдары кіретін қосылыстар белгілі.Бұлар оттекті органикалық қосылыстар. Осы қосылыстардан бірінші спирттерді қарастырамыз.
4 ғасырда адамдар құрамында этил спирті бар сусындар дайындай білген.Жеміс –жидек шырындарын ашытып вино жасаған, бірақ адамдар олардан бас айналдырып естен тандыратын компоненті бөлуді көп кейін үйренді.16ғасырда Алхимиктер виноны қыздырығанда ұшқыш зат буы түзілетінін ,суытқанда дәмі ащы, түссіз сұйықтық түзілетін ашты.Орта ғасырда винодан алынатын спирт «өмір суы» деген атпен күшті дәрілік зат есебінде қолданылды.
Алғаш рет 15 ғасырда «алкоголь» сөзін неміс ғалымы, врач Парацельс этил спиртіне қолданды . Тек 18 ғасырда Лавуазье этил спиртінің құрамына көміртек ,сутек, оттек кіретінін анықтады,ал молекулалық формуласын 1883жылы С2Н6О дәлелдеген Берцелиус. 1834 жылы Жан Батист Дюма и Эжен Пелиго ағаш ұнтақтарын қыздырып, екінші спиртті анықтады.Сондықтан ол ағаштан алынған деп аталады.
А). Құрамында -ОН функционалды гидроксил тобы бар органикалық қосылыстар спирттер мен фенолдар деп аталады.Бірақ фенол молекуласындағы гидроксил тобы тікелей бензол сақинасымен байланысқандықтан оның қасиеттері де өзгеше
Б). Егер көмірсутек атомындағы сутек атомдарының біреуінің немесе бірнешеуінің орнын гидроксил тобымен алмастырсақ ,онда спирттер деп аталатын қосылыстар алынады.
В). СПИРТТЕР: БІР АТОМДЫ ЖӘНЕ КӨП АТОМДЫ:
СН3-СН2-СН2-ОН СН2-ОН
1
СН –ОН
1
СН2-ОН
СПИРТТЕР: ҚАНЫҚҚАН ЖӘНЕ ҚАНЫҚПАҒАН,АРОМАТТЫ
СН3-СН-СН3 СН2=СН-СН2-ОН СН2-ОН
1
ОН
СПИРТТЕР: БІРІНШІЛІК,ЕКІНШІЛІК, ҮШІНШІЛІК
ОН
1
*СН3-СН2-СН2- СН2-ОН * СН3-СН-СН2-СН3 * СН3-С-СН3
1 1
ОН СН3
Г). БІРАТОМДЫ СПИРТТЕРДІҢ ҚҰРЫЛЫСЫ
Этил спиртінің құрылысы.
Н Н Н Н
Н—С—О—С—Н Н—С—С—О—Н
Н Н Н Н
а б
Д). Номенклатура: халықаралық номенклатура бойынша көмірсутек атауына «-ол» жұрнағын жалғау арқылы спирт атауы жасалады.Ең ұзын таңдап алып гидроксил тобы жақын жатқан жақтан бастап нөмірлейміз.
1. - оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;
-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;
- кеткен кемшілікті жою жұмыстары;
Спирттердің құрамы мынадай екі гомолгы мен изомерінің формуласынқұрастыр:С5Н12О, С4Н10О, С6Н14О (3нұсқаға )
20-22
Білімді қорытындылау және жүйелеу:
-тапсырмаларды оқушылар өз бетінше орындайтындай дәрежеге жеткізу;
-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау;
1.Фронталды сұрақтар қою:
Қандай қосылыстарды оттекті қосылыстар деп аталады?
Қандай қосылыстарды фенолдар және спирттер дейді?
Қандай спирттер біратомды,көпатомды,екіатомды, үшатомды деп аталады?
Спирттердің изомериясы неге негізделген?
Дәптерге жазу.
2-3;
6-7
Білімді тексеру және өз бетінше тексеру кезеңі:
-оқушылардың өтілген материалды қаншалықты дұрыс меңгергенін анықтау;
Оқушылардыңіс-әрекеті мен біліміндегі олқылықтарды анықтау.Кеткен олқылықтардың себебін анықтау.
-оқушылардың өзін –өзі бағалау қабілеттерін дамытуға жағдай жасау.
Жаттығуды тексеру .
3-4
Үй тапсырмасын беру кезеңі:
Білімділік міндеттері:
-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету
1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар.
163 бет тап №1-7
1-2
Сабақ қорытындысын шығару кезеңі.
- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою.
1-2
Жаңа ұғымдар
Спирттер, фенолдар.
1-2
Химия Сыныбы – 11 күні 10.01.15 ж
Тақырыбы
.Спирттердің химиялық қасиеттері.
уақыты
Білімділік мақсаты: дамытушылық: тәрбиелік:
оқушыларға спирттердің қасиеттері туралы білімді қалыптастыру;
спирттер қасиетіне функционалдық топтардың әсерін түсіндіру құрылысы,қорытынды жасай білуспирттердің физикалық қасиетіне сутектік байланыстың әсерін түсіндіре білу,спирттердің изомериясы мен номенклатурасын түсіндіру,атомдағы молекулалардың өзара әсерін түсіндіре білу білім және дағдыларын қалыптастыру.
талдау,жүйелеу дағдыларын қалыптастыра отырып дамыту,есте сақтау қабілеттерін дамыту,сөздік қорын молайту
сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.
Сабақ типі:
Жаңа сабақ. беру
Сабақ өткізілу түрі:
Мұғалімнің ауызша түсіндіруі, кітаппен өз бетінше жұмыс істеу,жаттығулар орындау 11-Б-2 көрсету .
Құралдар мен реактивтер:
интерактивті тақта, этанол, мыс оксиді , пробиркалар, спирт шамы.
Ұйымдастыру
кезеңі:
(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.)
-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;
-оқушыларды психологиялық дайындау.
Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.
1-2
Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:
Сабақтың білімділік мақсаты:
-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;
-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;
-кеткен кемшіліктерді жою.
Айналым бойынша берілген тапсырманы тексеру.
5-7
Оқушыларды білімді ,саналы және белсенді түрде меңгеруге дайындау кезеңі:
1.Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен біріге отырып сабақ мақсатын айқындау.
Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.Білімді жаңғырту. (Актуализация )
Білімділік міндеттері: .
-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.
-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;
- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.
2.Оқыту проблемалары:
Спирттердің қасиеттері.
1.Білімді жаңғырту:
3-4
Жаңа сабақты түсіндіру кезеңдері:
Білімділік міндеттері:
Берілген материалды оқушылардың қабылдауын есте сақтауын қамтамасыз ету;
- оқушылардың білімді қабылдауына,алған білімнен қорытынды
шығаруға,жүйелеуге қажетті түрлі әдіс –тәсілдерді үйрету;
оқушылардың білімді қайта жаңғырту әдістерін қабылдауы;берілген оқу материалын өз бетінше ұғынуға ,түсініктерді ,заңдарды, анықтамаларды философиялық тұрғыдан түсінуге көмек жасау.
1.Мұғалімнің ауызша түсіндіруі
Спирттер ,олардың қолданылуы.Химиялық қасиеттері. Спирттер басқа органикалық заттар сияқты көміртек пен сутектен тұратындықтан,жанғанда жылу бөледі,мысалы:
С2Н5ОН+3О2-СО2+3Н2О+1374 кДж
Бірақ олардың әрқайссысы әртүрлі жанады. 1мл әртүрлі спиртті фарфор ыдысқа құйып жандырайық. Гомолгтық қатардың алғашқы мүшелері тез тұтанып, ашық көк жалынмен жанады, ал молекулалық массасы үлкен мүшелері жарқырап жанып, ыдыста күйе қалады. (Осы құбылысқа түсініктеме беріңдер.)
2.Гидроксил тобындағы сутек атомы арқылы жүретін реакциялар:
****** этил спиртінің металл натриймен ОН функционал тобы сутек атомының алмасуы арқылы жүретін реакцияларды білеміз,(активті металдармен - кальций, алюминий, магний):
б- б+ 2е_
2С2Н5-О: Н+ 2Na=== H2+ 2(C2H5O: Na)
Спирттегі сутек томының орнын басқанда түзілген өнім натрийэтилаты деп аталады, реакциядан кейін қатты күйде бөлінеді.Спирттер басқа сілтілік металдармен әрекеттесіп алкоголяттар түзеді.(Мысалға натрий пропилатының түзілу теңдеуін құрыңдар.)
**** Біз екі элемент- көміртек пен сутектен тұратын органикалық қосылыстарды оқып үйрендік. Құрамына оттек атомдары кіретін қосылыстар белгілі.Бұлар оттекті органикалық қосылыстар. Спирттердің металдармен әрекеттесуі О—H полюсті баланыстың үзілуі арқылы жүреді.
2C2H5-OH+2Na-H2+2Na+2(C2H5O:)
Бұл реакциядан спирттердің қышқылдық қасиеті көрінеді деуге болады.Бірақ қышқылдар класына жатқыза алмаймыз себебі бұлардыңдиссоциациялану дәрежесі өте аз.
Жаңа сабақты қалай қабылдағанын
алғашқы тексеру кезеңі:
Білімділік мақсаты:
1. - оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;
-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;
- кеткен кемшілікті жою жұмыстары; Спирттердің құрамы мынадай екі гомолгы мен изомерінің формуласынқұрастыр:С5Н12О, С4Н10О, С6Н14О (3нұсқаға )
20-22
Білімді қорытындылау және жүйелеу:
-тапсырмаларды оқушылар өз бетінше орындайтындай дәрежеге жеткізу;
-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау;
1.Фронталды сұрақтар қою:
Қандай қосылыстарды оттекті қосылыстар деп аталады?
Қандай қосылыстарды фенолдар және спирттер дейді?
Қандай спирттер біратомды,көпатомды,екіатомды, үшатомды деп аталады?
Спирттердің изомериясы неге негізделген?
Дәптерге жазу.
6-7
Білімді тексеру және өз бетінше тексеру кезеңі:
-оқушылардың өтілген материалды қаншалықты дұрыс меңгергенін анықтау;
Оқушылардыңіс-әрекеті мен біліміндегі олқылықтарды анықтау.Кеткен олқылықтардың себебін анықтау.
-оқушылардың өзін –өзі бағалау қабілеттерін дамытуға жағдай жасау.
Жаттығуды тексеру .
3-4
Үй тапсырмасын беру кезеңі:
Білімділік міндеттері:
-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету
1. Үй тапсырмасын орындауға берілетін нұсқаулар.
Параграф 8.1, 8.2 ( спирттерді алуға дейін) -оқу, жатт. 3,4,5 - жазбаша орындау. (172 бет)
1-2
Сабақ қорытындысын шығару кезеңі.
- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою.
1-2
Рефлексия кезеңі:
Білімділік міндеттері:
-оқушы мен мұғалім арасындағы дұрыс қарым қатынасты тудыру.
-оқушылардыңөзін өзі басқару және басқа адамдармен дұрыс қарым –қатынас принципін үйрету.
1-2
1-2
Химия Сыныбы – 11 күні 17.01.15
Тақырыбы
Көп атомды спирттер.
Білімділік мақсаты: дамытушылық: тәрбиелік:
оқушыларға көп атомды спирттер туралы білімді қалыптыстыру спирттер қасиетіне функционалдық топтардың әсерін түсіндіру құрылысы,қорытынды жасай білу,спирттердің физикалық қасиетіне сутектік байланыстың әсерін түсіндіре білу,спирттердің изомериясы мен номенклатурасын түсіндіру, молекуладағы атомдардың өзара әсерін түсіндіре білу білім және дағдыларын қалыптастыру.
талдау,жүйелеу дағдыларын қалыптастыра отырып дамыту,есте сақтау қабілеттерін дамыту,сөздік қорын молайту.
сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.
Сабақ типі:
Жаңа сабақ. беру
Сабақ өткізілу түрі:
Мұғалімнің ауызша түсіндіруі, кітаппен өз бетінше жұмыс істеу,жаттығулар орындау .
Құралдар мен реактивтер:
интерактивті тақта,
Ұйымдастыру
кезеңі:
(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.)
-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;
-оқушыларды психологиялық дайындау.
Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.
1-2
Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:
Сабақтың білімділік мақсаты:
-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;
-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;
-кеткен кемшіліктерді жою.
5-7
Оқушыларды білімді ,саналы және белсенді түрде меңгеруге дайындау кезеңі:
1.Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен біріге отырып сабақ мақсатын айқындау.
Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.
Білімді жаңғырту.
(Актуализация )
Білімділік міндеттері: .
-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.
-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;
- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.
2.Оқыту проблемалары:
Көпатомды спирттер.
1.Білімді жаңғырту:
(нашар үлгеретін оқушылармен жұмыс)
Қандай қосылыстар оттекті органикалық қосылыстар деп аталады? Қандай қосылыстар спирттер деп аталады?
Қандай спирттер біратомды, көпатомды, біріншілік, екіншілік,үшіншілік деп аталады?
2 Спирттердің пайдасы мен зияны
3-4
Жаңа сабақты түсіндіру кезеңдері:
Білімділік міндеттері:
Берілген материалды оқушылардың қабылдауын есте сақтауын қамтамасыз ету;
- оқушылардың білімді қабылдауына,алған білімнен қорытынды
шығаруға,жүйелеуге қажетті түрлі әдіс –тәсілдерді үйрету;
оқушылардың білімді қайта жаңғырту әдістерін қабылдауы;берілген оқу материалын өз бетінше ұғынуға ,түсініктерді ,заңдарды, анықтамаларды философиялық тұрғыдан түсінуге көмек жасау.
Мұғалімнің ауызша түсіндіруі
**** Құрылысы. ). Егер көмірсутек атомындағы сутек атомдарының екуінің орнын гидроксил тобымен алмастырсақ ,онда ол екі атомды спирт этиленгликол деп аталатын қосылыстар алынады.
В). СН2 СН2
I I
он он
*** Егер көмірсутек атомындағы сутек атомдарының үшеуінің орнын гидроксил тобымен алмастырсақ ,онда ол үш атомды спирт глицерин деп аталатын қосылыстар алынады.
СН2—СН—СН2
I I I
он он он
Егер көмірсутек атомындағы сутек атомдарының бірнешеуінің орнын гидроксил тобымен алмастырсақ ,онда көпатомды спирттер деп аталатын қосылыстар алынады. .
Физикалық қасиеттері.Көпатомды спирттердің маңызды өкілдері— этиленгликоль жіне глицерин –түссіз шырын тәрізді,түссіз,тәттілеу дәмі бар,суда жақсы еритін заттар.Бұл қасиеттер басқа да көп атомды спирттерге тән.
Химиялық қасиеттері.Моно- және полиатомды спирттердің қасиеттері бір –біріне ұқсас. Бұл натриймен әрекеттесуінен көрінеді:
1. СН2-ОH СН2 — ОNa
I + 2Na I + Н2
СН2-ОH СН2 — ОNa
2. галогенсутектермен:
СН2—ОН СН2—Cl
I + НCl ------- I + H2O
СН2—ОН СН2—Cl
Бірақ көп атомды спирттер ерекше қасиеттерге де ие.
4. гликолдар жай эфирлер түзеді:
СН2—ОН СН2—ОС2Н5
I + С2Н5ОН ------- 1 + H2O
СН2—ОН СН2—ОН
Алынуы.
1. Біратомды спирттер сияқты галогенсутектерін сумен әрекеттестіру арқылы аламыз.Мысалы 1,2-дихлорэтанның гидролизімен:
СН2С1—СН2С1 + 2Н2О— СН2ОН—СН2ОН + 2НС1
2. этилен көмірсутектерінің ерітіндісін тотықтыру арқылы этиленгликоль аламыз:
СН2 ==СН2 --------СН2ОН—СН2ОН
3. глицеринді өсімдік майы мен мал майларын сілті қатысында алады.
Көбінесе қолданылатын көпатомды спирт — глицерин —майларды айыру арқылы алады,қазіргі кезде, мұнай өнімдерін крекингілеу кезінде түзілетін пропиленнен синтетикалық әдіспен алады.Этиленгликоль органикалық заттарды ситездеуде «мысалы лавсан полимерін алуда» қолданылады. Көп мөлшерде қатпайтын зат-антифриздер алу үшін пайдаланылады.
Әрбір автокөлік жүргізетін жүргізуші біледі,қыс кезінде двигателге су құйылған көліктерде су қатады.Егер этиленгликолдың біршама мөлшерін суда ерітсе, бұндай ерітіндінің қату температурасы біршама төмендейді.Мысалы, құрамында 25% этиленгликоль бар ерітінді,—12 °С, қатады,ал 55% этиленгликоль —тек—40 °Сқатады.
Глицериннің қолданылуы оның гигроскопиялық қасиетіне байланысты. Медицинада ол қол терісін жұмсартатын майлар жасау үшін,ал өндірісте теріні құрғаудан,ал мата жасау өндірісінде матаның иілгіштік,жұмсақтық қасиет беру үшін қолданылады. Глицерин применяется для получения синтетикалық шайыр және қопарылғыш заттар жасауда,мысалы нитроглицерин алуда қолданылады.
Жаңа сабақты қалай қабылдағанын
алғашқы тексеру кезеңі:
Білімділік мақсаты:
1. - оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;
-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;
- кеткен кемшілікті жою жұмыстары;
Спирттердің құрамы мынадай екі гомолгы мен изомерінің формуласынқұрастыр:С5Н12О, С4Н10О, С6Н14О (3нұсқаға )
20-22
Білімді қорытындылау және жүйелеу:
-тапсырмаларды оқушылар өз бетінше орындайтындай дәрежеге жеткізу;
-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау;
2-3;
6-7
Білімді тексеру және өз бетінше тексеру кезеңі:
-оқушылардың өтілген материалды қаншалықты дұрыс меңгергенін анықтау;
Оқушылардыңіс-әрекеті мен біліміндегі олқылықтарды анықтау.Кеткен олқылықтардың себебін анықтау.
-оқушылардың өзін –өзі бағалау қабілеттерін дамытуға жағдай жасау.
Жаттығуды тексеру .
3-4
Үй тапсырмасын беру кезеңі:
Білімділік міндеттері:
-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету
- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою.
1-2
Жаңа ұғымдар
Спирттер,
1-2
Сыныбы – 11 (Ж) күні________
Тақырыбы
.Фенолдар
уақыты
Білімділік мақсаты: дамытушылық: тәрбиелік:
оқушыларға фенолдар туралы білімді қалыптастыру: құрылысы, номенклатурасы,алыну әдістері, қасиеттері;фенолдың құрылысын түсіндіре білу,ағзаға фенолдың әсерін түсіндіре білу білік- дағдыларын дамыту қорытынды жасай білу, талдау,жүйелеу дағдыларын қалыптастыра отырып дамыту,есте сақтау қабілеттерін дамыту,сөздік қорын молайту.
сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.
Сабақ типі:
Жаңа сабақ. беру
Сабақ өткізілу түрі:
Мұғалімнің ауызша түсіндіруі, кітаппен өз бетінше жұмыс істеу,жаттығулар орындау 11-Б-2 көрсету .
Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.
1-2
Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:
Сабақтың білімділік мақсаты:
-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;
-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;
-кеткен кемшіліктерді жою.
Айналым бойынша берілген тапсырманы тексеру.
5-7
Оқушыларды білімді ,саналы және белсенді түрде меңгеруге дайындау кезеңі:
1.Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен біріге отырып сабақ мақсатын айқындау.
Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.
Білімді жаңғырту.
(Актуализация )
Білімділік міндеттері: .
-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.
-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;
- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.
2.Оқыту проблемалары:
Фенолдар
1.Білімді жаңғырту:
11-Б-2 көрсету:
3-4
Жаңа сабақты түсіндіру кезеңдері:
Білімділік міндеттері:
Берілген материалды оқушылардың қабылдауын есте сақтауын қамтамасыз ету;
- оқушылардың білімді қабылдауына,алған білімнен қорытынды
шығаруға,жүйелеуге қажетті түрлі әдіс –тәсілдерді үйрету;
оқушылардың білімді қайта жаңғырту әдістерін қабылдауы;берілген оқу материалын өз бетінше ұғынуға,түсініктерді ,заңдарды, анықтамаларды философиялық тұрғыдан түсінуге көмек жасау.
1.Мұғалімнің ауызша түсіндіруі
****Арендердің әртүрлі гидроксил туындылары болады . Гидроксил топтары тікелей бензол сақинасымен байланысқан –фенолдар,бүйір тізбек арқылы байланысса кейінгілері аромат спирттерге жатады.
Ең қарапайым бензолдың бір атомды гидроксил туындысы фенол С6Н5ОН,
Қасиеттері:Фенол - - түссіз,өзіне тән иісі бар кристалды зат. Ауада тотығып қызыл қоңыр түсті болады. Фенол тез балқиды,сынауыққа салып ыстық суда ұстаса (/tбал +42 °С) балқиды.
Фенол молекуласында гидроксил тобының болуынан кейбір химиялық қасиеттері біратомды спирттерге ұқсайды. Егер фенолды аздап қыздырып металл натрийді салса,сутектің бөлінуін байқауға болады.. Бұнда алкоголяттар сияқты, натрий феноляты деген зат түзіледі:
О-ОН + 2Na- О- ОNa+Н2
Но в отличие от алкоголяттардан айырмашылығы ,фенолға натрийдің реакциясын тек сілті ерітіндісі қатысында жүргізгенде ғаға феноляттар түзіледі. Натрий феноляты суда ериді:
С6Н5ОН + NаОН--С6Н5ОNа + Н2О
6- 6+ + _ _ +
С6Н5О:Н+Na+OH ---- (С6Н5О:)+Na+H2O
Бұл реакциялардан фенолдың қышқылдық қасиеті көрінеді. Фенолдың диссоциациялану дәрежесі су мен спирттерге қарағанда жоғары, сондықтан оны карбол қышқылы деп те атайды. Дегенмен фенол —әлсіз қышқыл: көмір қышқылы да оған қарағанда күшті қышқыл деп есептеледі-натрий фенолятынан фенолды ығыстырып шығарады. Неге фенол спирттермен салыстырғанда күшті қышқыл болып есептеледі? Бұл сұраққа жауап беру өте күрделі.Фенолдағы бензол сақинасының п-электрондары өзіне оттек атомының жұптасқан электрондарын тартады.Осы кезде оттек атомынының электрон бұлтының тығыздығы азайып,ол сутек атомындағы электронды өзіне тартады.Гидроксил тобындағы сутек атомында О—Н, яғни сутек атомының қозғалғыштығы артып, бұл протонның жеңіл бөлінуіне әкеледі.Спирттің гидроксил тобындағы О—Н тобындағы, оттек атомы электронды басқа атомға ығыстырмайды.
Бензол сақинасындағы сутек атомдары,бензолдағыдай қасиеттерін сақтай ма? Соны қарастырайық. Бензол бром суымен әрекеттеспейді.Егер бром суын фенолға құйсақ,онда ақ түсті трибромфенол тұнбасы түседі:
С6Н5 ОН +3Br2 ---С6Н2 Br3 ОН +3HBr
Сондықтанбензол сақинасының реакцияға түскіштік қабілетін молекуладағы гидроксил тобының болуынан іздеу керек,ал қалған құрылысы жағынан фенол мен бензол бірдей.Оттек атомының бөлінбеген электрон жұбы,бензол сақинасына тартылып,оның реакцияға түскіштік қабілетін арттыратын, электрон бұлтының тығыздығын көбейтеді.Әсіресе 2,4,6 жағдайында белсенділігі өседі. Бұл жағдайды толуолды бромдау мысалында көруге болады.
Бұнда біз,молекуладағы атомдардың өзара әсерін: фенол молекуласындағы бензол сақинасы гидроксил тобына әсер етіп,оның қышқылдық қасиетін арттырса, гидроксил тобы бензол сақинасына әсер етіп,ондағы сутек атомдарының орнын оңай басуын ықпал етеді.
Қолданылуы және алынуын.Фенол көптеген микроорганизмдерді өлтіретін болғандықтан жиғаздарды,оның ерітіндісі хирургиялық аспаптарды,қамбаларды залалсыздандыруға қолданылады.Бояғыш,дәрілік заттар жасауда пайдаланылады.Әсіресе көп мөлшерде фенолоформальдегид пластмассаларын алуда жұмсалады. Таскөмірден алынатын шайырдан өндіріске қолданылатын фенол алынады.
Бірақта бұл фенолға деген қажеттілікті өтемейді.Сондықтан оны көп мөлшерде синтетикалық жолмен бензолдан өндіреді.
Фенол өндіруде және өнеркәсіптегі ең маңызды мәселе,тірі -тіршілік ағзасына,жан-жануарға үлкен қауіп тудыратын құрамында зиянды фенолы бар өндіріс қалдықтарынан қоршаған ортаны қорғау.Фенолдың қоршаған ортаға таралмауы үшін,әртүрлі әдістер қолданылады:құрамында фенол бар газдарды катализдік тотықтырады,суларды озондайды,фенолды еріткіштермен бөліп алады т.б. Басқа да қоршаған ортаны қорғаудың пәрменді әдістерін іздестіруде.
Жаңа сабақты қалай қабылдағанын
алғашқы тексеру кезеңі:
Білімділік мақсаты:
1. - оқылған материалды оқушылардың дұрыс меңгергенін анықтау;
-алғашқы берілген түсінікте кеткен кемшілікті анықтау;
- кеткен кемшілікті жою жұмыстары;
Фенолдардың құрамы мынадай екі гомолгы мен изомерінің формуласынқұрастыр:С7Н8 О, (3нұсқаға )
20-22
Білімді қорытындылау және жүйелеу:
-тапсырмаларды оқушылар өз бетінше орындайтындай дәрежеге жеткізу;
-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау;
1.Фронталды сұрақтар қою:
Қандай қосылыстарды оттекті қосылыстар деп аталады?
Қандай қосылыстарды фенолдар және спирттер дейді?
Дәптерге жазу.
Жаттығу№3,7(179 бет)
2-3;
6-7
Білімді тексеру және өз бетінше тексеру кезеңі:
-оқушылардың өтілген материалды қаншалықты дұрыс меңгергенін анықтау;
Оқушылардыңіс-әрекеті мен біліміндегі олқылықтарды анықтау.Кеткен олқылықтардың себебін анықтау.
-оқушылардың өзін –өзі бағалау қабілеттерін дамытуға жағдай жасау.
Жаттығуды тексеру .
1. 11-ТЖ -1
158 - 159 бет
№6-85, 6-86, 6-88 –бірінші деңгей;
№6-97 - 6-99 –екінші деңгей.
3-4
Үй тапсырмасын беру кезеңі:
Білімділік міндеттері:
-оқушыларға үй тапсырмасының берілу мақсаты ,мазмұны шығарылу жолы түсінікті болуын қамтамасыз ету
- жекелеген оқушылар мен сынып жұмысына баға беру.Сабақтың кемшілігі мен қорытындысын шығару. Баға қою.
1-2
Жаңа ұғымдар
фенолдар.
1-2
Химиядан сабақ жоспары Пән мұғалімі Сыныбы – 11(Ж) сабақ реті: күні________
Тақырыбы
§8.6.Көмірсутектер, спирттер, альдегидтер, карбон қышқылдарыарасындағы генетикалық байланыс.
уақыты
Білімділік мақсаты: дамытушылық:
тәрбиелік:
оқушыларға көмірсутектер, спирттер, альдегидтер, карбон қышқылдарының химиялық қасиеттері, алынуы туралы білімді бекіту;
көмірсутектер, спирттер, альдегидтер, карбон қышқылдарының гомолог,изомерлерінің құрылымдық формуласын және алынуы мен химиялық қасиеттерін сипаттайтын реакция теңдеулерін құру дағдыларын жетілдіру, қалыптастыра отыр,олардың арасындағы генетикалық байланыс туралы білімді қалыптастыру; талдау,жүйелеу,қорытынды шығару құрылымдық формула және реакция теңдеулерін құру дағдыларын қалыптастыра отырып дамыту,есте сақтау қабілеттерін дамыту,сөздік қорын молайту.
сабақ уақытын бағалауға үйрету,еңбекқорлыққа және пәнге қызығушылығын арттыру.
Сабақ типі:
Жаңа сабақ.
Сабақ өткізілу түрі:
Мұғалімнің ауызша түсіндіруі, кітаппен өз бетінше жұмыс істеу,жаттығулар орындау. 11-ТҚ-12, 11-ТЖ-1
Құралдар мен реактивтер:
интерактивті тақта, 11-ТҚ-12, 11-ТЖ-1
Ұйымдастыру
кезеңі:
(Сабақтың мақсаты мен кезеңдерін анықтау.)
-сабақта қалыпты жұмыс істеуге мүмкіндік жасау ;
-оқушыларды психологиялық дайындау.
Амандасу.Оқушылардың сабаққа дайындығын тексеру. Оқушылардың көңілін сабаққа аудару. Сабақтың жалпы мақсатын ашу ,оны өткізу жоспарын көрсету.
1-2
Үй тапсырмасын тексеру кезеңі:
Сабақтың білімділік мақсаты:
-үй тапсырмасының дұрыс, толық орындалғанын тексеру ;
-білімдеріндегі кеткен кемшіліктерді,тапсырма орындау барысында қиындықтарды анықтау ;
-кеткен кемшіліктерді жою.
Айналым бойынша берілген тапсырманы тексеру.
5-7
Оқушыларды білімді ,саналы және белсенді түрде меңгеруге дайындау кезеңі:
1.Сабақ тақырыбын хабарлау.Оқушылармен біріге отырып сабақ мақсатын айқындау.
Жаңа материалды оқып үйренудің практикалық қажеттілігін көрсету. Оқушылардың алдына оқу проблемасын қою.Білімді жаңғырту. (Актуализация )
Білімділік міндеттері: .
-оқушылардың білім алуға деген ынта-ықыласын жұмылдыру.
-оқушыларды білім алудың мақсаттарын анықтауға;
- оқушылардың материалды бір мезгілде қабылдауы ,ой қорытындыларын жасауы,жалпылай және жүйелей білуі.
2.Оқыту проблемалары:
Көмірсутектер, спирттер, альдегидтер, карбон қышқылдары арасындағы генетикалық байланыс
1.Білімді жаңғырту:
1.Фронталды сұрақтар:
Альдегидтер мен карбон қышқылдарын анықтайтын сапалық реакцияларды ата?
Көмірсутектердің тотығу реакциясы қалай жүреді?
Алкендер, алкиндер, алкадиендердің полимерлену реакциясы қалай жүреді?
3-4
Білімді қорытындылау және жүйелеу:
-тапсырмаларды оқушылар өз бетінше орындайтындай дәрежеге жеткізу;
-оқушылар білімі мен сыныптың ерекшелігіне қарай отырып тапсырманың күрделілігін анықтау;
1. «Көмірсутектер, спирттер, альдегидтер, карбон қышқылдары арасындағы генетикалық байланыс» карточкаларды қолданып, тақырыбында дәптермен жұмыс:
