Химиялық реакция типтері Орындаған: Турғунбаева Дария
жүктеу/скачать 0,79 Mb.
|
Химиялық реакция типтері 2
Химиялық реакция типтеріОрындаған: Турғунбаева ДарияҚабылдаған: Азимбаева ГүлбайраҚазақ Ұлттық Қыздар Педагогикалық Қыздар Университеті Химиялық реакция бастапқы заттарды (реагенттерді) соңғы заттарға (өнімдерге)айналдыру процесі. Химиялық реакциялар бастапқы заттар мен реакция өнімдерінің формулалары жазылады. Реакция теңдеулері схемалардан коэффициенттердің қамтитын схемалар немесе теңдеулер арқылы болуымен ерекшеленеді, олардың көмегімен бастапқы заттардағы (теңдеудің сол жағы) және өнімдердегі (теңдеудің оң жағы) әр элементтің атомдарының саны теңестіріледі. Коэффициенттер массаның сақталу заңын көрсетуге мүмкіндік береді.Химиялық реакцияларды әртүрлі белгілер бойынша жіктеуге болады, мысалы:
Табиғатта сан алуан түрлі заттар және олардың арасында болатын көптеген реакциялар бар болғанымен, барлық химиялық реакциялардың типтері төртеу ғана. Бұлар қосылу, айырылысу, орынбасу және алмасу реакциялары
1. Бастапқы заттар мен реакция өнімдерінің саны мен құрамы қосылыстың, ыдыраудың, алмастырудың және метаболизмнің реакцияларын ажыратады: Гомогенді реакциялар - бір фазада болатын реакциялар. Мысалы, біртекті-екі ерітінді немесе екі газ арасындағы реакциялар: HCl (еріт.)+ NaOH(еріт.) = NaCl + H2O H2 (г) +Cl2(г) = 2HCl Гетерогенді реакциялар - фазалық шекарада болатын реакциялар. Яғни әрекеттесуші заттардың агрегаттық күйлері әр түрлі болады, мысалы, сұйық және қатты (металл және қышқыл), қатты және газ, екі араласпайтын сұйықтық (май және су). Гетерогенді реакциялардың мысалдары: Zn (қ)+ H2SO4 (с)= ZnSO4 +H2 C (қ)+ O2 (г)=CO2 2. Әрекеттесуші заттардың (сұйық, қатты, газ тәрізді) агрегаттық күйге байланысты біртекті және гетерогенді реакциялар бар. Заттың агрегаттық күйі әдетте орыс алфавитінің әріптерімен жақшадағы төменгі индекспен белгіленеді: (г) — газ, (с) — сұйық, (қ) —қатты. 3. Жылу эффектісі экзотермиялық және эндотермиялық реакцияларды ажыратады. Экзотермиялық реакциялар жылу шығарумен жүретін реакциялар (+Q) Ең типтік экзотермиялық реакция —жану: CH4+ O2 = CO2 +H2O +Q Эндотермиялық реакциялар жылу сіңірумен жүретін реакциялар ( -Q ) Эндотермиялық реакциялардың мысалдары-қыздыру кезінде пайда болатын ыдырау реакциялары, мысалы, CaCO3 =Cao +CO2 4. Химиялық элементтер атомдарының тотығу дәрежесінің өзгеруі бойынша Тотығу-тотықсыздану реакциялары кейбір элементтердің тотығу күйлері өзгеретін реакциялар. Тотығу тотығу күйінің жоғарылауымен бірге электрондардың жоғалу процесі. Тотықсыздану тотығу күйінің төмендеуімен бірге жүретін электрондарды қосу процесі. Тотықтырғыш электрон қабылдайтын элемент. Тотықсыздандырғыш электрон беретін элемент. Катализаторреакцияға қатысатын және оның жылдамдығын өзгертетін, бірақ химиялық реакция аяқталғаннан кейін өзгеріссіз қалатын зат.Ферменттер деп аталатын ақуыз табиғатының табиғи катализаторлары жұмсақ жағдайда (мысалы, адам денесінің температурасы тең 36,6С) ағзадағы биохимиялық процестердің тиімділігі 100% - ға жақын болуына ықпал етеді, ал өнеркәсіптік химиялық процестердің шығуы сирек 50% - дан асады.Реакцияны баяулататын заттар да бар. Мұндай заттар ингибиторлар деп аталады. Ингибиторлар күнделікті өмірде және өнеркәсіпте қажетсіз процестерді, мысалы, полимерлердің қартаюын, отын мен майлау майларының тотығуын, тамақ майларын және т. б. басу үшін қолданылады. 5. Катализатордың болуы немесе болмауы каталитикалық және каталитикалық емес реакцияларды ажыратады. 6. Қайтымдылық негізінде қайтымды және қайтымсыз реакциялар ажыратылады. Қайтымды реакциялар бір уақытта екі қарама-қарсы бағытта жүретін реакциялар. Қайтымды реакцияларды жазу кезінде тең белгінің орнына қарама-қарсы бағытталған көрсеткілерді қолданыңыз. Қайтымды реакциялар химияда өте жиі кездеседі. Оларға су мен әлсіз қышқылдардың диссоциациясы, сутектің йод пен азотпен реакциясы, күкірт оксидінің (IV) күкірт оксидіне (VI) оттегімен тотығуы және басқалары жатады.: Қайтымсыз реакциялар тек бір бағытта жүреді. Қайтымсыз, мысалы, оттегідегі магнийдің жану реакциясы .Ион алмасу реакциялары іс жүзінде қайтымсыз, тұнба, газ немесе төмен диссоциациялаnатын зат, мысалы, су пайда болса реакция қайтымсыз: жүктеу/скачать 0,79 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|