И қазақ тіл білш інің антологиясы с. Исаев Қазіргі қазақ тіліндегі негізгі грамматикалық ұғымдар Павлодар 2010

е көмекші етістігінің қолданылуы да, яғни -е-мес-пін

жүктеу/скачать 10,59 Mb.

Pdf көрінісі

бет	147/167
Дата	25.02.2022
өлшемі	10,59 Mb.
	#133346

1 ... 143 144 145 146 147 148 149 150 ... 167

Байланысты:
И аза тіл білш іні антологиясы с. Исаев азіргі аза тілінде

е
көмекші етістігінің қолданылуы да, яғни
-е-мес-пін
бар да
-е-мей-мін
деген жоқ екендігі де, дәлелдеп тұр. Жоғарыда
берілген мысалдағы: бай емен, батыр емен, бірақ хан е-ме-с-пін
(е-ме-й-мін емес) болуы пікірімізді айқындай түседі. Үшінші,
бүл түлға көбіне өлең-жырларда, айтыста жиі кездеседі. Соны-
мен бірге бүл түлғалы етістік орта ғасырлық кезеңдегі жазба
әдебиеттер тілінде (мысалы, «Мухаббатнаме», «Гулстан бит-
түрки», т. б.) де қолданылып отырған.
Етістіктің бұйрық рай тұлғасы ерекше жіктеледі, ол - етістік
тұлғасының жіктелуінің төртінші түрі болып саналады. Ол
ерекшелік, біріншіден, бүйрықрайдажіктікжалғаудыңбүтіндей
өзгеше болуында болса, екіншіден, етістіктің түбір түлғасы
мен бұйрық рай (2-жақ жекеше анайы) тұлғаларының сырттай
ұқсас, бірақ екеуі бір емес екендігінде, яғни түбір сөз форма-
ларына негіз болатын сөздің статикалық күйіндегі түлғасы
да,бұйрық райдың 2-жақ жекеше анайы тұлғасы - түбірден
бөлек сөз формасы, грамматикалық түрлену парадигмасының
бір көрінісі болып табылады. Сондықтан да етістіктің түбірі
145

мен бұйрық райдың 2-жақ жекеше анайы түрі омоним форма-
лар болады. Сөйтіп, бүйрық райдың жіктелуінде 1-жақ жеке-
ше

жүктеу/скачать 10,59 Mb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 ... 143 144 145 146 147 148 149 150 ... 167