I-дүниежүзілік соғыстан кейінгі халықаралық қатынастар
ІІ-д.ж. соғыстан кейінгі Германия. Оккупациялық тәртіптің енгізілуі, бөлшектенуі
жүктеу/скачать 0,5 Mb.
|
15 желтоқсан
| 57. ІІ-д.ж. соғыстан кейінгі Германия. Оккупациялық тәртіптің енгізілуі, бөлшектенуі.
Екінші дүниежүзілік соғыстан кейін, жеңілген Германия жері Потсдам конференциясының шешімі нәтижесінде АҚШ, Ұлыбритания, Франция және Кеңестер Одағының оккупациялық зоналарына бөлінген еді. Сондай-ак 1946 жылдың 2 желтоқсанында ағылшын-америка зоналары бірігіп Бизонияға айналған болатын. Осы оккупацияланған зоналарда неміс партиялары мен әкімшіліктері де кұрыла бастаған еді. 1945 жылдың маусымында ағылшын зонасындағы Кельн каласында ХДО (Христиандық-демократиялық одағы) кұрылды, оның төрағасы болып Конрад Аденауэр сайланады. 1945 жылдың казанында Баварияда — ХӘО (христиандык-әлеуметтік одағы) кұрылып, кейіннен олар ХДО/ХӘО болып ынтымактастық келісімге келеді. 1946 жылы ЕДП (Еркін демократиялық партиясы) батыс зонада кұрыла бастайды. Оның төрағасы болып Теодор Хейс сайланған болатын. Ал Шығыс оккуппациялык зонада, яғни Кеңестер Одағының оккупациялык зонасында ГКП (Германияның Коммунистік партиясы) мен ГСДП (Германияның социал-демократиялық партиясы) бірігіп, ГСБП (Германияның социалистік бірыңғай партиясы) кұрған болатын. Батыс оккупациялық зоналардын бірігуіне байланысты, 1948 жылдың акпанында Бизонияға француз зонасы қосылып, «Тризония» пайда болып, бірыңғай экономикалық аймакка айналады. Жалпы батыс оккупациялык зонасының экономикалық даму деңгейіне «Маршалл жоспары» көлеміндегі көмек елеулі ықпал етті. Осы жоспар көлемінде Батыс Германия аймағы 1948-1952 жылдар аралығында 1,4 млрд АҚШ долларымен көмек алды. Бұл өз кезегінде экономиканың қалыптаса бастауына өте қажет еді. Ал бұл кезеңде Кеңестік оккупациялық зонада өндірісті социализациялау кең қаркынмен жүзеге асырылып жатты. Батыс одактастар өз зоналарындағы экономикалық дамуға жағдай жасау қажеттігіне орай 1948 жылдың 20 маусымында валюталық реформа енгізеді, яғни батыс зонада ендігі жерде жаңадан шығарылған неміс Екінші дүниежүзілік соғыста жеңілген Германия жері Потсдам конференциясының шешімі нәтижесінде АҚШ, ¥лыбритания, Франция жэне Кеңестер Одағының оккупациялық зоналарына бөлінген еді. Сондай-ак 1946 жылдың 2 желтоқсанында ағылшын-америка зоналары бірігіп Бизонияға айналған болатын. Осы оккупацияланған зоналарда неміс партиялары мен әкімшіліктері де кұрыла бастаған еді. 1945 жылдың маусымында ағылшын зонасын-дағы Кельн каласында ХДО (Христиандык-демократиялық одағы) кұрылды, оның төрағасы болып Конрад Аденауэр сайланады. 1945 жылдың казанында Баварияда — ХӘО (христиандык-элеуметтік одағы) кұрылып, кейіннен олар ХДО/ХӘО болып ынтымактастық келісімге келеді. 1946 жылы ЕДП (Еркін демократиялык партиясы) батыс зонада кұрыла бастайды. Оның төрағасы болып Теодор Хейс сайланған болатын. Ал Шығыс оккуппациялык зонада, яғни Кеңестер Одағының оккупациялык зонасында ГКП (Германияның Коммунистік партиясы) мен ГСДП (Германияның социал-демо-кратияльщ партиясы) бірігіп, ГСБП (Германияның социалистік бірыңғай партиясы) кұрған болатын. Батыс оккупациялық зоналардын бірігуіне байланысты, 1948 жылдың акпанында Бизонияға француз зонасы қосылып, «Тризония» пайда болып, бірыңғай экономикалық аймакка айнала-ды. Жалпы батыс оккупациялык зонасының экономикалық даму деңгейіне «Маршалл жоспары» көлеміндегі көмек елеулі ықпал етті. Осы жоспар көлемінде Батыс Германия аймағы 1948-1952 жылдар аралығында 1,4 млрд АҚШ долларымен көмек алды. Бұл өз кезегінде экономиканың қалыптаса бастауына өте қажет еді. Ал бұл кезеңде Кеңестік оккупациялық зонада өндірісті социализациялау кең қаркынмен жүзеге асырылып жатты. Батыс одактастар өз зоналарындағы экономикалық дамуға жағдай жасау қажеттігіне орай 1948 жылдың 20 маусымында валюталық реформа енгізеді, яғни батыс зонада ендігі жерде жаңадан шығарылған неміс маркасы жүреді. Бүған жауап ретінде Кеңестер Одағы өз зонасында да жаңа акша өлшемін енгізіп, оның бүкіл Берлин қаласында күшіне кіреді деп мәлімдейді. Ал 24 маусымда Кеңестер жағы Берлин каласын толығымен қоршауға алып, батыс зонамен катынасты тоқтатады. Сол кездегі Берлин қаласындағы кеңестік өкіл маршал Соколовский «Бұл коршау Лондон, Вашингтон және Париж жағы батыс зонада жаңа мемлекет құру жоспарынан қайтпайынша, тоқтатылмайтындығын» мәлімдейді. Батыс одақтастар Батыс Берлин каласына азық-түлікті ендігі жерде эуе жолы арқылы тасымалдауға мәжбүр болған еді. Берлин қаласын толығымен қоршау 1949 жылдың 12 мамырына дейін созылған болатын. 1949 жылдың 22 мамырынан 20 маусымына дейінгі аралықта Париж қаласында өткен төрт сыртқы істер министрлерінің Кеңесінде Кеңестер Одағында Молотовтан кейінгі сырткы істер министрі болған Вышинский батыс зоналардың өзін-өзі билеу жөніндегі жобамен келіспейді. Яғни, осы кезеңде батыс зоналарда жаңа мемлекеттің Негізгі заңын қабылдау талқыланып жатқан еді. Батыс зонада бұл заңды конституция деп атамай, оны Негізгі заң деп I атауы, оның уақытша екендігін көрсетеді. Яғни, Конституция деп тек Германия тұтасбірмемлекетболғандақабылданатындығынжариялайды. БатысзонадаНегізгізаңдыдайындау1948 жылдың 1 шілдесіндегіФранкфурттеқаралғанкұжаттардабелгіленеді. 1948 жылдың 10-23 тамызындаөткенконституцияғабайланыстыжиылысжәне 1948 жылдың 1 қыркүйегінделандтагтарданкелген 65 өкілқатыскан Бонн қаласындаөткенПарламенттіккеңестеНегізгізаңныңжобаларыталқыланады. НегізгізаңныңтүпнегізіндееркіндемократиялықкұрылысФедералдыконституциялық сот жағынанқорғалатындығыбелгіленеді. Негізгізаңның 20.4. бабы бойыншадемократиялық, әлеуметтікжэнефедеративтітәртіптіжоюғатыйымсалынады. Яғни, бұлміндеттемелерендігіжердебұрынғыұлттык-социалистік диктатура сияқтыкезеңніңқайталанбауынатосқауыледі. Негізгізаңнемісхалкына «келешектебіртұтастыккаұмтылуға» үндеутастады. Сондай-ақНегізгізаңбұрынғыВеймарлықкезеңдегікателіктердіқайталамауға, яғнифашизмніңүкіметбасынакелуі, Веймарлыкконституцияныңжетілмегендігініңнәтижесіеді. Сонымен осы Негізгізаң 1949 жылы 23 мамырда Конрад АденауэрдіңтөрағалығыменөткенПарламенттіккеңестехалыққажарияланады. Шынмәніндебұлзаңнемісжеріндебұғандейінқабылданғанзаңдардыңішіндегіеңжетілгеніжәнееркіндіктіуағыздағанеңбеделді конституция болды. Негізгізаңеңалдыменадамқұқынакөңілбөліп, дінибостандықты, өзойынеркінбілдіруді, сөзбостандығын, жекеменшіктіқорғауғакепілдікбереді. Мәдениеттің, ғылымныңеркіндамуын, топтаргабірігуеркіндігі, хат алмасу, телефон арқылыбайланыстыңкүпиялылығынсактау, еріксізжұмысжасатуданқорғаупарқы, еркіне карай әскерикызметтен бас тартуқұқыменқамтамасызету, жекеменшікке кол сұқпаужәнет.б. құқықтарсақталған. Сондай-ақтеңдікқұқы да айқындалған. Яғни, ешкімді де, оныңжынысына, шыққантегіне, тіліне, дініне, шыққанотанына, наным-сенімінежэнесаясикөзкарасына сай бөліп, жеңілдікжасамау, барлықадамдарзаңалдындатеңекендігібелгіленеді. Әйелтеңдігін де атапөткен. Тек азаматтықкұкыкқакелетінболсақ, олнегізіненнемісұлтынағанабағытталған. Бұғанқатысты, саясиөміргеқатысуғалайықтысаясиқұкықтар, одақтар мен қоғамдастыккұруқұкы, Германия ФедеративтікРеспубликасынанемісұлтыныңеркінкіруі, сайлаукұкынаиеболуы, немісазаматтарынеріксізқайтаруғатыйым салу. Еңсоңында, Конституция барлыкнемістергебірыңғайдеңгейдересмиқызметкеорналасуғамүмкіндікжасауғакепілдікбереді. Немісконституциясышетелдіксаясикудаланғаназаматтарғасаясибаспана беру құқынеңалғашрет осы заңдабелгіледі. Негізгізаңбойыншамемлекеттіккұрылыстың бес парқыайкындалған: Германия — республикалықжәнедемократиялык, федералдық, кұқықтықжәнеәлеуметтікмемлекет. Мемлекеттіңреспубликалыкнысаны — оныңатынан-ақбелгілі — «Германия ФедеративтікРеспубликасы». Мемлекетбасшысы — сайланбалыфедералды президент. Ал демократиялықмемлекеттікнегізіне — халықтықегемендікпарқыжатыр. Конституция бойыншабилікхалықга. Мемлекеттікбилікхалықжағынанқолдаутауып, мойындалуғатиіс. Сайлаукезеңіндехалықтікелейкатысыпмемлекеттікбиліккеықпалетсе, сайлаудантыскезеңде «арнайыоргандар» аркылы, яғнизаңшығару, атқаруүкіметі мен әділ сот арқылыбилікжасалынады. Федерацияныңаумақтыққүрылымынөзгертуқажетболғанжағдайдахалық референдум арқылынемесехалыктыкұсынысарқылыықпалетуініңНегізгізаңдакөрсетілуі, тікелейдемократияныңмәні. Сондай-аққандай да саясипартиялардемократиялықкұрылымдыөзгертугеталпынса, конституция негізіндеФедералды сот бұғантыйым салу мүмкіндігінеие. Федералдымемлекеттіңконституциялықпарқыдегенімізмемлекеттікке тек федерация ғанаемес, сондай-ақәрбірфедералдыжерлердеие. Олардыңәрқайсысыкейбірсалалардашектеуліктеболса да, өзіндікегемендібиліккеие, өззаңшығару, атқаруүкіметіменқатарәділ сот жүйесінеие. ҚұқықтықмемлекетпарқыныңнегізіНегізгізаңдабелгіленгендейүкіметтікбиліктің (заңшығару, атқару, әділ сот) бөлінуі. Қүқықтықмемлекеттіңекіншіелеуліпарқымемлекетжағынанжасалынатынбарлықіс-қимыл тек заңшеңберіндеғанаболуы. Яғниатқарушыүкіметешқандайқұқықтыбұзуғатиісемес, ен алдымен конституция мен заңдарды. Мемлекеттікбиліктіңіс-қимылытәуелсізсоттарарқылыбакылауғаалыныпотырады (азаматтардыңөтінішібойынша). Мемлекетәлеуметтіктұрғыданәлсіздергекөмектесуге, қорғауға, қамқорлыққаалуғаміндетті. Сондай-ақмемлекетқарттарды, мүгедектерді, аурулардыжәнежұмыссыздардыәлеуметтіктұрғыданқамсыздандыруытиіс. Мұқтаждықкөргендергепәтерақысынтөлеуге, балаларынакөмеккөрсетуге, еңбекқұқығынқорғауға, жұмысуақытынреттеугеәлеуметтікжағынанжәрдемдесуі. Негізгізаңдықандайжағдайдаөзгертуге, толыктауғаболады? Яғни, Негізгізаңдыөзгертуүшінбундестагтың (парламент) үштенекісіқұптауғажәнебундесраттың (жерлерпалатасы) үштенекісіқолдағандақанамүмкіндіктуады. Кей жағдайдабундестагтанемесебундесраттақандай да партиялық топ көпдауысқаиеболсаНегізгізаңдыөзгертуүшінкеңкөлемдегікелісім кажет. Сондай-ақоппозицияныңбелгілібірбөлігікеліскенжағдайдағанаөзгертумүмкінболады. Ал Негізгізаңныңкейбірбаптарыөзгертугежатпайды. ОлФедералды-мемлекеттікқүрылыс, үкіметтікбиліктібөлісу, мемлекеттіңдемократиялық, құқықтықжәнеәлеуметтікпарықтарыжәнееркіндіктер мен теңдікқұқықтары. Конституция бойыншазаңшығаруқызметін Бундестаг пен бундесрат атқарады. Мемлекеттікқызмет, яғниатқаруміндеттемелеріфедералды президент пен федералдыканцлердіңбасшылығыменфедералдыүкіметкежүктеледі, әділ сот қызметін конституция деңгейіндеФедералдыконституциялық сот атқарады. Германия ФедеративтікРеспубликасыныңбасшысы — федералды президент. Оны осы мақсатташақырылғанконституциялық орган федералдыжиналыссайлайды. Оғанбендестагдепутаттары мен осыншакөлемдегіжерлерпарламентіндесайланғанөкілдеренеді. Президент көпшілікдауыспен бес жылғасайланадыжәнеекікезеңненаспауытиіс.
жүктеу/скачать 0,5 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|