20. Мәтін бойынша жігіттің «жол қысқартайық» деген сөзінің мағынасы A) Тынығып, демалу
B) Басқа жолмен жүру
C) Бір-бірін арқапау
D) Бір-бірін қонақ ету
Е) Бір-бірімен әңгімслесу
1205 нұсқа 1-
мәтін
Тасып жүргенім жок-..
Сырым Нұралыға наразы болып жүргенде: «Аз бен көпті, ақ пен қараны, нашар мен
мықтыны теңгере алмадын, біреу біреуді шауып жеп жатыр,
ОНЫ
басқара алмадың», -
деп өкпелепті. Нұралыға бір кез келгенде Сырым амандаспай жүре береді. Сонда
Нұралы:
- Батыр, қайырылып сәлем бергің келмейді, тасып жүрсің-ау! - депті. Сонда Сырым:
- Хан, тасып жүргенім жоқ, алты алаштын басын қоса алмай сасып жүрмін, - депті.
1. Мәтінде қолдаиылмайтын карама- қарсы ұғымдар A) Азбен көп
B) Тасу-сасу
C) Ақ пен қара
Д) Нашар мен мықты
Е) Тату мен араз
2. Сырым Нұралы ханның қандай әрекетіне өкпелі? A) Қаталдығына
B) Тілінін қыршаңдығына
C) Әділетсіздігіне
Д) Кепшіпдігіне
Е) Өктемдігіне
2-
мәтін
Марс ғаламшары туралы қызыкты деректер
Марс — Күннен алыстығы жөнінен төртінші ғаламшар саналады. Ғаламшардың аты
ежелгі римдіктердің соғыс құдайы Марстың құрметіне қойылған. Оған себеп
жұлдыздың қан тустес қызыл болғандығы деп айтылады. Ғалымдардың ұсынған
болжамы бойынша. мұндай түс ғаламшардың атмосферасында темір оксидінің оте көп
болуымен байланысты. Өз өсінен айналуы бойынша Марс шамамен Жермен бірдей
аиналым жасайды. Марстағы бір жыл Жердегі 687 тәулікпен пара-пар Марстың
диаметрі Жерден екі есе кіші болса, салмағы 9 есе жеңіл.
Марс Күн жүйесіндегі ең ірі тау массивіне ие. Оның ең үлкені - Олимп сөнген жанартауы
Марс бетінде Жердегі ең биік шың саналатын Эверестен бірнеше есе биік таулар
кездеседі.
Ертеректе Марста судың мөлшері біршама көп болса керек. Алайда ол кей беймәлім
кұбылыстарға байланысты жоқ болған. Оған дәлел - қазіргі кездегі ғаламшар бетінде
қалған өзендердің сағалары. Сондай-ақ, тек кана судың әрекет етуімен түзілетін
108
минералдардың табылуы.
Арнайы скафандрсыз Марс бетінде адам да, кез келген жануар да бір сәт те тіршілік
етіп тұра алмас еді. Ғаламшар бетіндегі қысымның төмендсгі соншалық, тірі жанның
қан құрамындағы оттегі газға айналып кете береді. Бұл дегеніміз адам 5-10 секундтың
ішінде жан тапсырады деген сөз. Марстагы тәуліктік орташа температурасы шамамен –
60
0
С құрайды. Марста азон қабатының болмауы себепті, Күн шыгыстан шыға
саласымсн ғаламшар беті адамды күйдіріп жіберетіндей радиация дозасын
қабылдайды.
