I. Төтенше жағдайлардың түрлері мен сипаттамалары Төтенше жағдай

Жылы және күннің соқысынан күдіктенген жағдайда жарақаттанушыны көлеңкеге апарып киімін шешу, су шашып, шашықпен немесе киіммен желпуді неғұрлым жиілету керек. (көлеңке жоқ жағдайда қалың киіммен басын көлеңкелеп, өз көлеңкесімен кеудесін міндетті түрде жабу керек). Жарақаттанушыны, жеткілікті мөлшерде сусындату керек. Кеуде, басқа суық сумен компрресс жасауды да ұмыттпауға тиіс. Кез-келген жағдайдашара қолдануға дайын болуы керек (жасаны тыныс алдыру, жүрек массажы).

Улы шөптер мен улы емес шөпттердің ұқсастығынан улану байқалады. Көп жағдайда балалар межде секілді ақжелкенмен ұқсас, белладон жесісімен, шиеге ұқсастығынан меңдуана дәнімен, макқа ұқсастығынан кене дәндеріне уланады. Әсіресе балалар борщевик қайыңынан (және т.б. түрлерінен) үрлегіш жасап, қатты күйікке тап болады.

Есінен айырылған жарақаттанушыны тасымалдау өте қауіпті. Қатты қан кету, ашық сынық кезенде бірінші медициналық көмек көрсету, естен танған адамды тасымалдау қауіпті.

• 
  Қазақпен тасы малдау;
  
• 
  Екі футболкадан немесе палтодан жасалған т асымалдағыштар. Түймелерін қадап, жеңін теріс қаратып қадаға таңылады. Жарақаттанушы үстіне жатқызылады.
  
• 
  Шанамен, шаңғымен тасымалдау;
  
• 
  Отырғызып, тасымалдағыштармен тасу;
  
• 
  Жіппен таңып тасу;
  
• 
  Кесілген қолдорбамен тасу;
  
• 
  Ағаштан жасалған сүргілермен мата, терімен тасымалдау;
  
• 
  Жарақаттанушының тасымалдану барысындағы қалпы:
  

• 
  жарақаттанушы естен танып қалған жағдайда, арқасы және аяқ-қолы сынған жағдайда – арқамен жатқызып тасымалдау;
  
• 
  жарақаттанушы естен танып қалған жағдайда, арқа жауырыны сынғанда – ішімен жатқызу;
  
• 
  жамбас сүйектері сынып, ішкі құрсақ ашық жарақаттанғанда, буын тізелері қисайғанда – арқамен жатқызып тасымалдау;
  
• 
  жарақаттанушы есінен танып қалған жағдайда және қансырағанда – басты төмен және аяқтығоғары көтеріп арқамен жатқызу;
  
• 
  жарақаттанушы есінен танып, басқа амал болмаған жағдайда бір жанымен жатқызу;
  
• 
  дененің жоғарғы жағы немесе мойын жарақаттанғанда жартылай отырғызып, аяғын алдына созу;
  
• 
  кеудесі жарақаттанып және іш құрылысы басқа да жерлері кенеттен аурып немесе қуық органдары жарақаттанғанда (тізенің астындағы жағына тіреуіш қою) – тіземен жантайып отырғызу.