Iii республикалық студенттік ғылыми-практикалық конференциясының баяндамалар жинағЫ

1. 
   Боранбаев С.Н., Байдюсенов Р.Б. Разработка технологии проектирования информационныхт систем с использованием шаблонов. Вестник Национальной Академии наук РК, №4, 2010, с. 32-35.
   
2. 
   Боранбаев С.Н., Байдюсенов Р.Б. Разработка информационной модели предприятия пр проектировании инфлормационных систем. Вестник Национальной Академии наук РК, №4, 2010, с. 36-39.
   

УДК 681.3

Құжаттармен техникалық жұмыс істеу көлемі кейде кәсіпорын қызметінің негізгі мазмұнын алмастырады. Зерттеулер бойынша жұмыс уақытының 30% қызметкерлермен құжаттарды іздеуге және келісуіне жұмсалынады; құжаттардың 6% жоғалады; әрбір ішкі құжат 20 ретке дейін көшіріледі; электрондық құжатайналымды қолдану кезінде қызметкерлердің еңбек өнімділігі 20-25%-ға көтеріледі; электрондық құжаттарды мұрағаттық сақтау құны олардың қағаз түрінде сақтаумен салыстырғанда 80%-ға кем. Сондықтан ұйымда айналымда жүретін құжаттармен жұмысты автоматтандырылуы жалпы алғанда басқару жүйесі қызметінінің тиіміділігін көтеруде маңызды мағынасы зор.

Азаматтарды және ұйымдарды құжаттарға тез және сапалы қол жетуді қамтамасыз ету үшін ақпараттық-коммуникациондық технологияларды қолдану қажет. Электрондық құжатайналым жүйесі (ЭҚЖ) – электрондық құжаттармен алмасу жүйесі, оның қатысушыларының қарым қатынасы Электрондық құжат және электрондық цифрлық қолтаңба туралы ҚР 2003 жылғы 7 қаңтар №370-II Заңымен реттеледі.

ЭҚЖ-нің негізгі мәні – мекеме қызметкерлерді, орталықтарды және аймақтық бөлінген бөлімшелерді байланыстыратын біртұтас ақпараттық кеңістік жасау.

Әлбетте, құжаттарды тәртіпке келтіре отырып, компания басшылары әрбір компанияның міндеттердің деңгейіне сәйкес келетін құжатайналымның кейбір мәселелерінің ұйымдастырушылық шешімдерін табады. Құжаттарды табу үшін файлдарды серверде орналастырудың дұрыс схеманы олап табады және электрондық поштаны құжаттарды келісімге беру және орындауын бақылау үшін негізгі құрал ретінде қолданады.

Бірақ та, бұл шаралар тек белгілі мезетке дейін ғана жұмыс істейді. Әрі қарай, компания өз алдына күрделі мәселелерді қоя бастайды және оның көлемі де өседі, сонда осындай ақпаратты сақтау құралдары, өзара әрекетртесу қамтамасы және тапсырыстардың орындауын бақылау тәсілдері жеткіліксіз болады. Екі мүмкіндік туындайды: ежелгі «тас дәуірі» сияқты компанияға құжатайналымның қағазды түрін енгізу немесе электрондық жүйені ендіру. Әдетте, таңдау екінші жолға түседі – ендігі сұрақ қандай жүйені таңдап алу.

Электрондық құжатайналымды ендірудің алғашқы кезеңі электрондық мұрағатты (ЭМ) құру процессі ретінде ұсынылады және ЭМ-қа орналастыратын құжаттарды сканерлеуге жататын көлемін анықтаудан басталады.

Құжатайналымның негізін жасау – құжаттарды сканерлеудің ішкі жүйесі – кәсіпорынның қағаз мұрағатын зерттеуден бастау керек. Әдетте, әрбір кәсіпорынның мұрағаты он мыңдаған тіпті миллиондаған түрлі құжаттардан тұрады. Бұл кезде жабдықты дұрыс таңдау үшін құжатайналым бөлімі алдағы жұмыстың жоспарлауын жүргізу керек, сонымен қатар, құжатайналым мен бақылаудың жалпы ережелерін есепке алу керек. Содан кейін қадам бойынша құжатайналымды ендіру деңгейлерін «құжат түрі – жұмыс құрамы және көлемі» тізім түрінде ұсынуға болады.

Егер алдын-ала жұмыс мұқият орындалса, онда құжатайналым жүйесінің талдауы құжатайналымның әдепті ережелерін жасауға мүмкіндік береді. Құжатайналым жүйесін ұйымдастырудың кез келген қолайлы әдістеме кезінде әрбір деңгейде жұмыс көлемін нақты есептеу мүмкін емес. Бірақта, мұрағатты неғұрлым жете зерттеу жүргізілсе, соғұрлым жабдық дәл таңдалынады, олай болса құжаттарды сканерлеу ғана емес, сонымен қатар, жалпы ЭМ жасау да тиімді болады.

Әрбір кәсіпорын үшін электрондық мұрағатты жасау – бірегей міндет, бірақ құжаттарды сканерлеу және құжатайналымды ұйымдастыру сұрақтарында ортақ заңдылықтары бар, бұл оларды блок бойынша іске асыру және аяқталған бағдарламалық-аппараттық шешімді деңгейлер бойынша қалыптастыруға мүмкіндік береді. Осының бәрі тиімді құжатайналымды қамтамамасыз етеді – «құжатайналым тегін» ұғымына қарама-қарсы.

Құжатайналым үрдісін жүйелендіре отырып, құралған күннен бастап жойылғанша дейін немесе оны мұрағатқа бергенге дейін құжаттармен жұмыстың автоматтандырылуы жүзеге асады – бұл бірегей технологиялық циклді құрайды және басқару қызметінің, кейбір мәселелерінен арылмаған, маңызды ұйымдастырушылық фактор болып табылады.

Мәселелердің бірі – жүйенің сыртқы «қағаз» әлемімен әрекеттесуі – электрондық құжатайналымға көшпеген қатарлас құрылымдармен әрекеттесуі қосымша қиындықтарға әкеліп соғады. Алынған қағаз версиясының қажет эргономиялығына жету үшін кіріс құжаттардан алынған берілген бейнелерді электрондық базаға енгізу әдістерін анықтау керек. Ірі электрондық мұрағаттың жабдығы арзан тұрмайды, бірақ құжатайналымды тегін ұйымдастыруды тілек ететіндер мақсатына жетпейді.

Басқа мәселе – «адам факторы», оны шешу үшін ЭҚЖ элементтерін біртіндеп енгізу керек, сонымен қатар қызметкерлерді үйрету параллель жүргізу керек. Әйтпесе, құжатайналымды ұйымдастыруда жүйені түсінбеген қызметкерлердің түсінбеушілігі және қорқынышы, мәселені одан әрі ұлғайтады.

Тиімді құжатайналымды ұйымдастыру, іс жүргізуді авомтттандыру – көптеген отандық кәсіпорындардың өзекті мәселесі: құжаттарды сақтау қосымша офистік кеңістікті талап етеді, керекті құжатты табу қызметкерлердің жұмыс уақытын алады, құжатайналым құпия болмайды. Осы себептерден кәсіпорынның және құрылымдық бөлімшелердің басшылары – барлық мүмкін тәсілдер арқылы құжатайналымды тиімдеуге тырысады және ағымды, ішкі, кіріс, шығыс құжаттармен жұмысты әр түрлі тәсілдерін ойлап шығарады.

1. 
   Қазақстан Республикасының 2003 жылғы 7 қаңтар N 370-II Заңы. Электрондық құжат және электрондық цифрлық қолтаңба туралы.
   
2. 
   В.Н.Чернов. Электрондық құжатайналым жүйесі: оқу құралы.-М.:РАГС,2009.-63б
   

УДК 004.9

В рамках языка UML все представления о модели сложной системы фиксируются в виде специальных графических конструкций, получивших название диаграмм.

Диаграмма (diagram) — графическое представление совокупности элементов модели в форме связного графа, вершинам и ребрам (дугам) которого приписывается определенная семантика. Нотация канонических диаграмм - основное средство разработки моделей на языке UML [2].

В нотации языка UML определены следующие виды канонических диаграмм:

• 
  вариантов использования (use case diagram)
  
• 
  классов (class diagram)
  
• 
  кооперации (collaboration diagram)
  
• 
  последовательности (sequence diagram)
  
• 
  состояний (statechart diagram)
  
• 
  деятельности (activity diagram)
  
• 
  компонентов (component diagram)
  
• 
  развертывания (deployment diagram)
  

Каждая из этих диаграмм детализирует и конкретизирует различные представления о модели сложной системы в терминах языка UML. При этом диаграмма вариантов использования представляет собой наиболее общую концептуальную модель сложной системы, которая является исходной для построения всех остальных диаграмм. Диаграмма классов, по своей сути, логическая модель, отражающая статические аспекты структурного построения сложной системы [1].

Диаграммы кооперации и последовательностей представляют собой разновидности логической модели, которые отражают динамические аспекты функционирования сложной системы. Диаграммы состояний и деятельности предназначены для моделирования поведения системы. И, наконец, диаграммы компонентов и развертывания служат для представления физических компонентов сложной системы и поэтому относятся к ее физической модели.

В целом интегрированная модель сложной системы в нотации UML может быть представлена в виде совокупности указанных выше диаграмм (рис. 1).

Рис. 1. Интегрированная модель сложной системы в нотации UML

Стереотип (stereotype) — новый тип элемента модели, который расширяет семантику метамодели. Стереотипы должны основываться на уже существующих и описанных в метамодели языка UML типах или классах.

Стереотипы предназначены для расширения именно семантики, но не структуры уже описанных типов или классов. Некоторые стереотипы предопределены в языке UML, другие могут быть указаны разработчиком. На диаграммах изображаются в форме текста, заключенного в угловые кавычки. Предопределенные стереотипы являются ключевыми словами языка UML, которые используются на канонических диаграммах на языке оригинала без их перевода [1].

Помеченное значение (tagged value) — явное определение свойства как пары "имя – значение". В помеченном значении само имя называют тегом (tag).

Помеченные значения на диаграммах изображаются в форме строки текста специального формата, заключенного в фигурные скобки. При этом используется следующий формат записи: {тег = значение}. Теги встречаются в нотации языка UML, но их определение не является строгим, поэтому теги могут быть указаны самим разработчиком [3].

Ограничение (constraint) — некоторое логическое условие, ограничивающее семантику выбранного элемента модели.

Как правило, все ограничения специфицируются разработчиком. Ограничения на диаграммах изображаются в форме строки текста, заключенного в фигурные скобки. Для формальной записи ограничений предназначен специальный язык объектных ограничений (Object Constraint Language, OCL), который является составной частью языка UML [1].
Литература

1. 
   Леоненков А.В. Нотация и семантика языка UML
   
2. 
   Фаулер М., Скотт К. UML. Основы.
   
3. 
   Г.Буч, Д.Рамбо, А.Джекобсон.UML. Руководство пользователя.
   

УДК 004.432.4

Қазақ тілінің құрылымдық- типогиялық мінездемесі негізінен оның агглютинативті тілге жататындығына байланысты. Агглютинативті тілді бейнелеу үшін тек қана фонетикалық емес, сонымен қатар, морфологиялық және синтаксистік қасиеттерін де ескеретін белгілердің жиынтығы қолданылады.

Қазақ тілі семантикалық желі арқылы жақсы формализацияланады. Бұл жұмыста осындай желілердің классификациясы, олардың арасындағы қарым- қатынас түрлері, ұқсатықтары, қолдану аясы қарастырылады.

Семантикалық желі дегеніміз – бағытталған граф түріндегі заттық аймақтың ақпараттық моделі. Бұл жерде графтың төбелері заттық облыстың объектісі болса, графтың төбелері (қабырғалары) олардың арасындағы қарым- қатынасты көрсетеді. Объекті ретінде процесстерді, қасиеттерді оқиғаларды, түсініктерді алуға болады. Осылайша, семантикалық желі білімді беінелеудің негізгі әдістерінің бірі болып табылады. Бұл атау екі терминнен құралған: семантика тіл білімінде тіл бірлігінің мағынасын қарастырады, яғни объектілер мен символдар арасындағы қарым- қатынасты орналастырады, ал желі дегеніміз математикада төбелері доғалармен (қабырғалармен) біріктірілген жиынды, яғни белгілі бір графтың түрін көрсетеді. Семантикалық желіде төбелердің рөлін білім базасы түсінігі орындайды, ал доғалар (қабырғалар, соның ішінде бағыттылағандары) олардың арасындағы қарым- қатынастарды көрсетеді. Осылайша, семантикалық желі түсінік пен қарым- қатынас түріндегі заттық аймақтың семантикасын көрсетеді.

Қандай да бір семантикалық қарым- қатынас негізінде жүйелеу идеясын ерте кездегі ғалымдар ұсынған болатын. Оның мысалы ретінде Карл Линнейдің 1735 жылдағы биологиялық классификациясын алып қарастыруға болады.

Қазіргі заманғы семантикалық желінің арғы атасы ретінде 1909 жылы Чарльз Пирс ұсынған экзистенциалды графтарды айтуға болады. Олар логикалық айтылымдарды ерекше диаграммалар түрінде көрсету үшін қолданылды. Пирс бұл әдісті «болашақ логикасы» деп атады. Осы желіні зерттеу бойынша маңызды бағыт ретінде неміс психологы Отто Зельцтің 1913 және 1922 жылдарындағы жұмыстарын айтуға болады. Бұл жұмыстарда түсінік және ассоциация құрылымын ұйымдастыру үшін, сонымен қатар, қасиеттердің мұра ету әдістерін зерттеу кезінде Отто Зельц графтар мен семантикалық қарым- қатынастарды қолданды. Дж. Андерсон (1973) және Д. Норман (1975) және т.б зерттеушілер бұл жұмыстарды адамның есін және интеллектуалды қасиеттерін модельдеу үшін қолданды.

Компьютерлік семантикалық желілерді нақты 1956 жылы Ричард Риченс Кембридждік орталықтың тілді зерттеудің машиналық аударымы жобасы барысында жетілдірілді. Машиналық аударым процесі екі бөлімнен тұрды: бастапқы текстті аралық көрсету үлгісі аударады, содан кейін осы аралық үлгі қажетті тілге трансляцияланады. Осындай аралық үлгі семантикалық желі болып табылады. 1961 жылы Мастерман жұмысы шықты, онда 15000 түсінікке арналған базалық сөздік анықталды. Кейінгі семантикалық желілер бұрынғылармен салыстырғанда өте қуатты және икемді, сонымен қатар, логикалық программалауға, фреймдік желілерге және басқа да көрсету тілдеріне бәсеке бола алады.

Осы күндерде семантикалық желілердің көптеген түрлері бар. Олардың терминологиясы мен құрылымдары әртүрлі болғанымен, барлығында семантикалық желіге сәйкес келетін ұқсастықтары бар:

1. 
   Семантикалық желілердің түйіндері күйдің, оқиғалар мен заттардың айқындамаларын көрсетеді;
   
2. 
   бір айқындаманың әртүрлі түйіндері егер бір айқындамаға қатысты деп көрсетілмесе әртүрлі мәндерге қатысты болады;
   
3. 
   семантикалық желідегі доғалар айқындама түйіндері арасындағы қарым- қатынасты құрайды;
   
4. 
   айқындамалар арасындағы кейбір қарым- қатынастар агент, объект, реципиент және инструмент секілді лингвистикалық септеу бола алады;
   
5. 
   айқындамалар деңгейлер бойынша ұйымдастырылған.
   

–ардылығына және қарым- қатынас типтерінің түріне байланысты бөлуге болады:

Қарым- қатынас типтерінің түріне байланысты желіні біртекті және біртекті емес деп бөлуге болады:

• 
  Біртипті желілер тек қана бір қарым- қатынас типіне ие болады, мысалы, жоғарыда айтылған биологиялық түрлердің классификациясы.
  

• 
  Біртекті емес желілерде қарым- қатынас типтерінің саны екіден жоғары болады.
  

• 
  Кәдімгі желі негізінде бинарлы қарым- қатынасы бар желілерді алуға болады. Бинарлы қарым- қатынастар өте қарапайым және екі айқындамалар арасындағы бағытталған сызық түріндегі граф түрінде ыңғайлы бейнеленеді.
  

• 
  Тәжірибеде екі немесе одан да көп объектілерді байланыстыратын N-арлы желілер қажет болады. Бірақ осы кезде осындай байланысты шатаспайтындай етіп графта қалай байланыс орнатуға болады деген қиындық туады. Оның шешімі концептуалды графтар Себебі олар, әрбір қарым- қатынасты жекелеген түйіндер ретінде бейнелейді.
  

• 
  Жекелеген нақты есептерді шешуге арналған. Мысалы, жасанды интеллект жүйесін шешетін есептер.
  

• 
  Кең көлемдегі масштабты аймақтың семантикалық желісі жалпылық мәндерге қатыссыз нақты жүйелер құру үшін база бола алатындай болуы керек.
  

• 
  Глобальды семантикалық желі. Теориялық тұрғыдан қарағанда мұндай желі болу керек, себебі әлемде бәрі бір бірімен байланысты.
  

• 
  Функционалды байланыстар («өндіреді», «әсер етеді» деген етістіктер арқылы анықталады)
  

• 
  сандық (үлкен, кіші, тең ...);
  

• 
  кеңістіктік (жақын, алыс, артында, астында, үстінде ....);
  

• 
  уақыттық (ерте, кеш, аралығында...);
  

• 
  атрибутты (қасиетке ие болу, мәнге ие болу);
  

• 
  логикалық (ЖӘНЕ, НЕМЕНЕ, НЕ)
  

• 
  лингвистикалық және т.б.
  

1. Түймебаев Ж.К. Казахский язык. Грамматический справочник. – Алматы: Ғылым, 2004.-108с

2. http://book.itep.ru/10/sem_net.htm

3. http://www.seobuilding.ru/wiki/Семантическая сеть

УДК 378.126
ТЕСТИРОВАНИЕ КАК НАИБОЛЕЕ ТЕХНОЛОГИЧНАЯ ФОРМА ПРОВЕДЕНИЯ АВТОМАТИЗИРОВАННОГО КОНТРОЛЯ ЗНАНИЙ.
Мурзагельдина А.Б.

Евразийский национальный университет им. Л.Н.Гумилева, Астана
Научный руководитель – д.т.н., профессор Атанов С.К.
Тестирование является одной из наиболее технологичных форм проведения автоматизированного контроля с управляемыми параметрами качества. В этом смысле ни одна из известных форм контроля знаний с тестированием сравниться не может.

В последние пять лет, с широкомасштабным внедрением компьютерных технологий решение задачи контроля знаний выходит на качественно новый уровень. Необходимость в оценке и проверке уровня и качества знаний возникает в любой деятельности человека.

Какие же положительные стороны можно отвести тестированию?

1. 
   Тесты оказываются значительно более качественным и объективным способом оценивания, так как стандартизирована процедура их проведения;
   
2. 
   Тесты – более ёмкий инструмент – показатели тестов ориентированы на измерения степени, определения уровня усвоения ключевых понятий;
   
3. 
   Это более мягкий инструмент. Тестирование ставит всех сдающих в равные условия, используя единую процедуру и единые критерии оценки, что приводит к снижению нервных напряжений;
   
4. 
   С точки зрения интервала оценивания тест – широкий инструмент. Если провести аналогию с прыжками в высоту, то традиционная контрольная работа представит собой палочку, на которой нанесены метки: 2,3,4,5. В случае выполнения учеником всех заданий он получает отметку отлично. При этом совершенно не ясно, перепрыгнул он нашу палочку с запасом в два раза или пролетел прямо над ней. То же можно сказать и про нижнюю отметку;
   
5. 
   Необходимо отметить гуманизм тестирования, который заключается в том, что всем предоставляются равные возможности, широта теста даёт возможность студенту показать свои достижения на широком поле материала[1].
   

1. 
   Единое национальное тестирование (ЕНТ) – форма итоговой аттестации выпускников школ Казахстана, совмещенная со вступительными экзаменами в организации образования, дающими высшее образование.
   

2. 
   В скором будущем будут проводиться специальные тесты,  подготовленные совместно с отделом суицидологии Республиканского центра психиатрии, психотерапии и наркологии. Причиной проведения тестирования является увеличение количества суицидов среди детей в возрасте от 10 до 18 лет.
   

Специалисты говорят о комплексе причин возможной трагедии: школьные проблемы, конфликты в семье, неразделенная любовь, неоправданные ожидания, и даже проваленный экзамен.

Целью проведения тестирования на суицид является предотвращение трагичных последствий, попытка перелома возникшей ситуации[3].

3. 
   Для занятия административных государственных должностей в нашем государстве проводится пилотный двухэтапный конкурс, где участники помимо тестов на знание государственного языка и тестов на знание законодательства Республики Казахстан, также сдают «тест по профессиональным и личностным компетенциям».
   

4. 
   
   жүктеу/скачать 13,94 Mb.
   
   Достарыңызбен бөлісу: