Инженерия факультеті
жүктеу/скачать 40,36 Kb.
|
БӨЖ Фалсафа
| Қожа Ахмет Ясауи атындағы Халықаралық қазақ-түрік университеті
Инженерия факультеті Электр инженерия кафедрасы 5В070200-Автоматтандыру және басқару мамандығы БӨЖ Тақырыбы: Философияның пайда болу алғышарттары Орындаған: Инирбаев Әлімбек Қабылдаған: 2020 Жоспар I. Негізгі бөлім 1. Маркстік философияның пайда болуы мен алғышарттары 2. Маркст-философияның қалыптасуы пайда болуы мен алғышарттары 3. Марксизм философиясынының дамуы ІІ. Қорытынды. Лениндік социолизм теориясы 1. МАРСТІК ФИЛОСОФИЯНЫҢ ПАЙДА БОЛУЫНЫҢ АЛҒЫШАРТТАРЫ МЕН БАСТЫ ЕРЕКНЕЛІКТЕРІ Алдынғы тарауда көз жеткізгеніміздей, К. Маркс пен Ф. Энгельстен бұрынғы филосотардың көзкарастары мен философиялык бағыттары ғылымға, шынайы әдіске және практикаға толық негізделмеген еді. Сондықтан олар дүниетаным мәселелерін арнайы ғалымдардың зерттеулеріне, қоғамның жалаң тәжірибесіне сүйенбей – ақ шешуге тырысты. Бұл - ескі мәндегі, адамды коршаған дүниені өзгертуді мақсат еткен күреске кереғар келетін философия еді. Міне, ос жағдайда, ғылым жетістіктеріне суйенгең, практикамең, еңбекшілердін азаттык козғалысымен тығыз байланысты, бұдан бұрынғы философиятык ой толғамдардың прогрессифті қасиеттерің бойына сіңірген мүлде жана сапалы философиялык жүйе жасау қажеттігі туды. XIX гасырдың ортасына қарай оның тарихи әлеуметтік және ғылыми алғы шарттары да пісіп жетілген еді. Маркстік философияның дүниеге келуінің ғылыми де болады. Бұл кездегі үлы ғылыми жаңалықтар табиғат та да, коғамда да барлық кұбылыстар біp-бірімен тығыз байланыста және ұдайы даму үстінде болатынын дәлелдеді. Тірі организімдердің микроскопиялық клеткалардан тұратын адам мен жалпы табиғаттың бірлігін көрсетеді. Энергияның сақталу заңы материя козғалысының мәңгілік және кұрып кетпейтін, қозғалыс түлері мен энергияның біріне-бірі алысып отыратынын дәлелдеді. Бұл дүниенің материялдық бірлігінде айкындап беруге мүмкіндік береді. Дарвин ашқан биалогиялык эвалюция теориясы жанды табиғаттың даму негізі ішкі қарама - Рене деп атап көрсетеді. Яғни, кандай да болмасын даму сыртқы күштердің әсері қиыншылыктардың, процесстердін, кұбылыстардың күресі арқылы емес, ішкі кайшылықтардың күресімен оларды шешу нәтижесі екендігі ғылыми тұрғыда айкындалды. Д. И. Менделеев химиялық элементтердің периодтыкжүиесі органикалық дүниеге де диалектикалық зандардың жалпы зандылықтары тән екенін дәлелдеді. Осы аталған ғылыми жаңалықтар ескі метафизикалық және механикалык материализімнің жаңа ғылыми білімге сәйкес келмейтіндігін көрсеті. Ғылым матерализімді танымның диалектикалық тәсілмен құру қажеттігін туғызды. Маркстік философияның пайда болуының ең үлкен алғышарттарының бірі бүкіл адамзаттық филолософиялық білімнің кең өріс алып дамуы еді. Оның ішінде Маркстік философияға тікелей әсер еткен жоғарыда айтылғандай неміс классикальқ философиясы, Гегель танымның деалектикалык тәсілі кең түрде және жан-жакты карастырылған еді. Ф. Энгельс Гегельдін диалектиканы дамытудағы қосқан үлесін былай деген болатын: «ол бірінші болып барлык табиғи, тарихи және рухани, дүниені процесс түрінде. Яғни толассыз, өндеу және даму үстінде көрсе те білді.» Бірак Гегельдің деалектикасының бірталай кемшіліктері болды: біріншіден, ол деалектикалық идеализм негізінде жасалған еді, баскаша айтканда, объективтік дүние емес, тек адам санасының даму колдарының диалектикасын танып-білуге арналды; екіншіден, материяга белсенділік тән по вра емес деп қарады. Бүндай тұжырым өз заманындағы ғылыми жаңалықтарға iSto қайшы ойға әкеп соты; үшіншідең қоғам дамуы тек еткен уақытта ғана болған, ол каiрrі пруссия монархиялык жүйесімен шектелді, себебі тек осы қоғам па Рата аму процесі шегіне жетеді, сондыктан одан жоғары әділетті, тапсыз когам құру және оны дамыту мүмкін емес жариялады. Фейербах Гегельдің идеализмін түгелдей теріске шығарды. Бірак ол идеализммен бірге алдыңғы тарауда айтылғандай, деалектиканы да ысырып тастады Содыктан ол метафизикалык матерализм денгейінде ғана больп, таптык күресті коғамның қозғаушы күші, ал коғамдық кайшылықтарды даму көзі деп түсіне алмады. Сайып келгенде бұл қоғам дамуын материалистік тұрғыдан түсінуге кедергі болды, Фейербак философиясы бүл мәнде идеализм түрінде қалып қойды. 2.МАРКСТІК ФИЛОСОФИЯНЫҢ ҚАЛЫПТ! Қалыптасу жолына терең талдау жасай келіп, бұл процесстің әбден заңды екенін атап көрсетті. Егер Меркс 1842 жылға дейін идеалистік-Гегельдің көзқарас денгейінен аса алмаған болса, осы жылдан бастап ол ревалюциялық демократизм жолына түсе бастайды. Әлеуметтік зерттеулерін өзінің саяси позициясы тұрғысынан сол кездегі қоғамдык кұрлысты сынау мақсатына бағындырды. Біртіндеп әлеуметтік қайшылықтардың мәнін түсіну мәселесіне назар aударды. Осы мәселені шешу барысында ол әлеуметтік шындық логикасын пайымдауға сондай-ак нақты социологиялык талдау іcіне ден қояды. Мысалы, 1842 жыль Наруссияның жаңа цензуралық нүсқауын сынай отырып, Маркс әр істің «тотикасын» зерттеу кажеттілігін атап көрсетті. Осындай коғамдық қайшылықтарды зерттеудін бірінші қадамын жасаған Маркс 1842 жылдың алғашқы жартысында, күрестің негізінде алеуметік кұрлымының қайшылыктары бар екенін, екіншіден, дін мен философияға алдымен саяси мемлекеттің шешуші қадам жасағанын көрсетеді. 1843 жылы Маркс өз . оектерінде барлық әлеуметтік қайшылықтардың негізінде мемлекет пен ааrтық қоғамның арасында қарама-қарсылық жатыр десе, содан кейінгі кезеңде, осы карама-карсылықтардың көзі азаматтық қоғамын табиғатына тән екенін атап көрсеті. Осы идея аркылы ол диалектикалық материализмге қарай үлкен қадам жасады. Маркстің рухани эвалюциясындағы үлкен орын алатын «1844 жылғы эканомикальк-философиялык қолжазбалары». Бұл қолжазбалардың негізгі адамзаттың антропологиялык калыптасуы мен дамуындағы материялдық өндірістін, енбектің шешуші ролі туралы идея. Адамның дамуына жеңіс бола отырып, еңбек оның барлық күштерін, уақытын жұтып қоядь оны езеді, жеке меншіктің, канаудың, таптардың пайда болуына әкеп соғады. Ф.Энгельс матералистік және деалектикалык көзқарасқа өзіндік жолмен келеді. Бастапқы кезде Энгельс те Маркс сиякты Гегель филасофиясына үңілді. Дегенмен бұл философияның немістің сол кездегі артта қалған өмір шындығына сай келмейтіндігіне тез көз жеткізді. «Шеллинг Гегель туралы», «Шеллинг не жаңалық», «Шеллинг - Христоска сиынған философ» деген памфлеттерінде ол Гегель философиясының прогресшіл жақтарын корғайды. Сонымен бірге Шеллингтің наным мен білімді, дін мен ымыраластыру максатымен философияға Құдайдың беделіне илануды, сезімдер жұмбағы мен мифалогиялық қиялды енгзу әрекетін әшкерелейді. Энгельс Гегель философиясының идеалистік жуйесі мен деалектикалық тәсілінің арасындағы қайшылықты көрсете білді. Ол Фейербах гуманизмнің әсерінен Иетель жүйесінің шырмауынан шығып, диалектикадан азаттык күрестің туын жасауға ұмтылды. Ағылшын жүмысшыларының өмірін бақылау, чартистермен және социалистермен жакындасу Энгельсті пролетариаттың тек ашықтан-ашық қимылы ғана жұмысшы табын азат етуге, сонымен бірге бүкіл адамзатты да азат етуге жеткізе алады деген қортындыға әкелді. Бұл қортынды Энгельстің «Англиядағы жумысшы табының жағ дайы» деген еңбегінде ғылыми негізделген Осы енбекті В. И. Ленин дүниежүзілік социалистік әдебиеттегі тандаулы шығармалардың бірі деп атаған болатын. Маркс нен Энгельс бірлесіп жүмыс істеген 1844 жылдан бастап, олар приципті маңызы бар адам мәні тура жан-жақты теория жасады. Оның мәнісін қыскаша былай деп түжырымдаса болады: буржуазия қоғамда адам - әрқашан да белгілі бір таптық өкілі; адам табиғаттың бір бөлігі ғана емес, сонымен қатар табиғат дамуыны ең жоғарғы нәтижесі; еңбек процесінде адам тек табиғатты ғана емес өзін де өзгертіп отырады, дүниені өзінің рухани күші мен дене күшін жұмсайтын орта етіп меңгереді: еңбек- адамның тіршілік әрекетінің негізі. 1845 жылы екеуі бірлесіп жазған «Қасиетті әулет» атты кітабынада халық бұқарасының тарихтағы шешуші ролі жайында матералистік көзқарас дамытылып және онда өндірістегі коғамдық қарым-қатынастар идеясына деген көзкарас баяндалған. Ал «Неміс идеологиясында»-тарихтың түптік негізі материялдық өндіріс екенін дәлелдеді. Осы аталған еңбектерінде және 1845 жылы жазылған Маркстің «Фейербах туралы тезистерінде», олар өздерінің бұрыңғы материализімді сынап, оның тарихи өріcі тарлығын көрсетеді. Маркс пен Энгельс көзкарастарының қалыптасу дәуірі «Коммунистік партияның манифенсі» шығаруымен аякталады, онда марксизімнің үш құрамды белігінің: оның эканомикасының және ғылыми социализмнің негізгі идеалары баяндалған. Маркстің философияның одан әрі дамуы 1848- 1849 жылдардағы ревалюцияның тәжірибесін жинақтап қорыту мен марксизмнің саяси идеяларын негіздеумен байланысты. Пролетариат пен оның партиясының ревалюция дәуіріндегі саясаты мен тактикасының негіздерін аныктай отырып, Маркс пен Энгельс маркстік саясат ілімінің негізгі мәселелерінің бірі пролетариаттың демократиялық өзгерістер жасау жолындағы күресі мен оның социализм үшін күресінің арақатысы екендігі жөніндегі мәселені алға қойды және дәлелдеді. XIX гасырлың 50 жылдарында марксизмде оның эканомикалық жағы бірінші орынға қойылады. Маркс бүкіл капиталистік кұрлыска объективті терең талдау жасады. «Саяси эканомиканың санына» (1859) деген еңбекте, «Капиталдынң» бірінші томында (1867) маркстің теория жете және жан-жақты негізделген. В. И. Ленин: «Капитал» марксизмді болжаулыктан ғылымға айналдырды деп көрсетті. Материалистік диалектиканы саяси эканомиканың категорияларын талдау мәселесіне қолдана отырып, Маркс бул ғылымды Сенс ревалюциялык жолға қолдайды. Ал Маркстің «Франциядағы азамат соғысы» (1871) деген еңбегінде пролетарлық ревалюцияның барысында буржуазиялық коммунасы түріндегі мемлекетпен ауыстыру туралы тезисті дәлалдеуі сол кездегі маркстік теорияның аса маңызды жетістіктеріне жатады. Пролетариат диктатурасы мәселелерін, коммунистік қоғамның екі фазасы туралы және капитализмнен социализмге өту дәуірі туралы мәселелерді К.Маркс «Гота прграммасына сын» (1875) атты еңбегінде одан әрі дамытты. Париж коммунасынан кейін марксизм жұмысшы қозғалысында толық жеңіске жетіп, алдыңғы қатарлы интеллигенция арасында кеңінен тараған. 3. МАРКСИЗМ ФИЛОСОФИЯСЫ ДАМУЫНЫҢ ЛЕНИНДІК КЕЗЕҢІ 1895 жылы жазылған «Халык достары деген не және олар социал- демократтарға қарсы калай күреседі?» деген кітабында В.И.Ленин маркстік философияныи жаңа сипатын, оның дүниежузілік цивилизацияға қандай үлес қосқанын және өзінің Марксті калай түсінетін, оның идеяларын қандай бағыттарда творчестволыкпен дамыту қажеттілігін айқындап берді. Ленин өз еңбектерінде Маркстің көзкарастарының дәйектілігі мен тұтастығын айта келіп, бұл көзкарастардың «жинакталған күйінде дүниежүзіндегі барлық цивилизациялы елдердің жұмысшы қозғалысының программасы больп саналатын осы заманғы материализм мен осы заманғы теориясы мен ғылыми социализмді беріп отырғанын» атап көрсетті. Маркстің барлық ҡұрамдас бөліктерінің ажырамастай байланыста екендігін және оның қандай да болсын бір бөлігін басқаларынан жеке-дара қарауға болатындығын айта келіп, Ленин сонымен бірге әр түрлі кезеңде марксизмнің біресе бір бөлігіне, біресе баска белігіне баса назар аударылғанын, ал мүның өзі адамдардың субъективті мее, тарихи жағдайларға байланысты болатынын ескертті, Маркстік филолософияның тарихын ғылыми тұрғыдан окып біл методологиялық маңыз атқарады. В. И. Лениннің марксизмге сіңірген аса зор Лениннің бүл нүсқауы зор тарихи енбегi ретінде жаңа табы стармен байланысты деалектикалық материализмді онан эрі оның жаратьлыстану, әсіресе физика гылымындағы дамытуын иту керек. XX гасырдың бас кезінде жаратылыстану ғылымы материализм мен идеализм арасындағы қызу күрестін майданына айналды. Физиктердің біраз бөлігінің идеализм жолына түсуі диалектикалық - жаратылыстану ғыльмының төтеп бере алмайтындығын айқын көрсетті жартылыстану ғылымындағы революция оның теориялық негіздерін анықтау жайындағы мәеселені үзілді -кесілді алға койды. Бұл орасан зор міндетті В.И. Ленин өзінің «атериализм және эмпириокритицизм» деген философиялык кітбында тамаша орындады. В.И. Ленин stut материализмнін булжымайтын принциптеріи «бу збай», табиғат дамуының жаратылыстану ғылымын идеалистердің шабуылынан корғап қалды. Ол ғылыми жаңа табыстар анағұрлым терең зандарын ашып беретіндігін, диалетикалық материализм адамның дуние жайындагы білімдерін одан әрі тереңдете түсудің бірден бір ғылыми негізі екенін дәлелдеді. Маркс нен Энгельстің Гегель деалектикасын жоғары бағалағанын атап көрсете келіп, Ленин өзінің бірқатар еңбектерінде даму туралы ілім ретіндегі деалектиканың анықтамасын нактылай түсті, оның негізгі белгілеріне сипаттама берді. Ол Маркстің пікірінше деалектиканың «..сыртқы дүние қозғалысынын жалпы заңдары туралы ғылым» екендігіне кең токталды. Бұл классикалык аныктама диалектиканың, логика мен таным теориясының белгілі туралы келеді. Ленин бұл пікірін кейін «филиялый дәптерлерде» дамыта түсті. Материалистік диалектиканы сөз ырымна алып жүзінде мойындап қоймай, оны революциялық күрес практикасында қолдану — бұл ілімнің жанды мазмұны екенін көрсетті. Ленин диалектиканы таптар күресін талдауға колданудың негізгі жағдайларын: коғамдаы барлық таптардың өзара қарым — қатынасын объективтік түрде ескеру, таптарды өткендегі, казіргі және болашактағы кезеңдер тұрғысынан деалектикалық козғалыста қарастыру кажеттігін ашып керсетті.Ленин коғам тарихын ғылыми зерттеу,ушін революциялык практиканыүшін тарихи матерняцизмній жалпы қағидалары мен прициптерінің методологиялық және ень маңызь н аикындап береді. Материализмнің дәйекті үласуы, коғамдық кұбылыстар саласына колданылуы, В.И. Ленин атап көрсеткендей, тарихи теориялардың басты екі кемшілігін жойды. Біріншіден, бурынғы пe етерия теоиялар мықтағанда адамдардың тарихи қызметінің тек идеалдык себептерін ғана талдалы, птердің неден туатынын зерттемеді, коғамдық қаты настар-жуйесінің дамуындағы объективті зандылықты аңғара алмады, ол. Бұл қақтығыстардың түп тамырлары материалдық өндірістің даму дәрежесінде жатқанын білмеді, екіншіден, бұрынғы теориялар нак халық бұқарасының іс - әрекеттерін қамтыды. Тарихи материализм бұқара өмірінің коғамдық жағдайларын және сол жағдайлардың өзгеруін табиғи тарихи жағынан дәл зерттеуге түңғыш рет мүмкіндік берді; ол бұқаранын іс - қимылы мен тап күресін айқындайтын объективті материалды қағидаларды ғылыми түрде талдау талабын ұсынды. Міне,осы қағидалар негізінде Ленин халық бұқарасының жаңа тарихи дәуіp жағдайында атқаратын ролін терең, әрі жан-жақты ашып көрсетті, қоғамдық құбылыстарды түсіндіруге субъективизмді де сынға алды. Лениннің теориялык мұрасында XX гасырдыңбас кезі, оның екі он жылдығы, жүмысшы табының коғамды революциялык жолмен қайта кұруға Stutess тікелей кіріскен кезі бейнеленеді. Маркстік рилософияның лениндік кезені маркстік методологиялык принцилтерін жүзеге асырудың біртүтас, дәйекті жүйесі ретіпле корінед. Егер жүмысшы табының тарихи ролі коғамдық болмьны кайта кұруда әлеуметтік -өзгертушілік кызметімен сипатталса, әлеуметтік талым осы қызметтің теориялық құралы ретінде эрекет етеді. Марксизмнің философиялык — социологиялық теориясын одан әрі дамытудың лениндік программасы, міне, осы арнада жатыр, ал бұл теорияның аса терең байланыстырған мәні ғылым мен практиканың прогресіне сай ашыла түсуде. Философиялык еңбектерінде В.И.Ленин маркстік теорияны ілгері дамытып, ғылыми орасан зор үлес қосты. Мәселен XIX ғасырдың соңы мен XX ғасыр басыданы жаратылыстану ғылымдарында, әсіресе физикада болған дағдарыстардың себебін жан-жакты ашып, одан шығудың жолдарын көрсетті. Айталык, атом бөлшектеніп, одан екі мың есе кіші элементар бөлшек электрон бөлініп шыкқанда, атомның бөлінуін материяның ыдырауы деп түсініп, енді материя жойылды деген жалған пікір сын айта келіп, материя колдан жасалган жок, ол жойылмайды, материя мәңгі жасайды деп қорытты В.И. Ленин. Олай болса, материя жойылған жок, ол жөніндегі біздің ескі ұғымымыз жойылды дей келіп, В.И. Ленин материяға жаңа философиялык анықтама берді. Бұл «табиғат диалетикасы» атты еңбектегі Ф. Энгельстің анықтамасын ілгері дамыту болып табылды. Сонымен қатар В.И.Ленин Маркс пен Энгель дуние салғаннан кейін капитализмнін империализм дәуірінен кейін анықтама берді. Ипериализм капитализмнің ең жоғарғы сатысы, социалистік талдай келіп, оған жанаша революция қарсаңы, оны тездететін империализм кайшылықтары деп шешті В.И. Ленин. Осыған сәйкес ол социалистік революцияның теориясын тұжырымдады. Сондай-ак В.И.Ленин материалистік диалектиканың категориялары мен зандарын анықтауға сүбелі үлес қосты, оған жататындар: жалпылық пен жекелік диалектикасы, терістеуді терістеудің диалектикалық және метафизикалық әдістері, идеализмнің таптық және танымдық тамырлары, диалектикалық логиканын Фрициттері т.б. В.И. Ленин марксизмге қосқан зор үлестерініц бірі саласы оның таптарға, пролетариат диктатурасьта, мемлжкеке берген аныктамалары, кооперация жайындағы ілімі, цамуда артта қалған елдердің капитализмді жанай өтіп, бірден социализмге жете алатындығы жайлы теориялары т.б. В.И. Ленин іpі ғалым, әрі революционер болды. Ол теорияның тұтқыны емес, оның нағыз қожасы еді. Өйткені ол белгілі теорианы нактылы жағдайға сәйкес оның көнерген өмірге сәйкес емес жерлерін алып тастап, керектісін твочестволыкпен дамытып отырады. В.И. Лнии Маркс ілімінің әрпіне емес, методологиялық күшіне сүйенеді. Меселен идеализм бас көтерген реакция жылдарында жазылған «Материализм және эмпириокритицизм» енбегінде В.И. Лениннің негізгі максаты философиялык материализмді корғап, оны ілгері дамыту болған болса, бірінші дүниежүзілік ипериалистік соғыс жылдарында зерттелген «Философиялык дәптерлерінде» В.И. Лении материалистік диалектиканы қорғап, оны ілгері дамытты. Бұл еңбектер бірінші дүнйежүзілік соғыстың империалистік сипатын анықтауда, коммунистік партияның стратегиясы мен тактикасын жисауда,пролетариатты теориялық жағынан қаруландыруда маңызды орын алды. Ленин буржуазиялық филасофияның ғылыми білімінің объективтілігі теріске шығару сынға алды. «Физикалық» идеализмді әшкерелей отырып, ол танымның бірден-бірі ғылыми теориясы болып табылатын материалистік диалектиканы жан — жақты зерттеді. Маркстің тарихи Ленин ғылыми тендесі жок тамаша жетістік ілім бір қоғамдык -эканомикалык формацияның екінші форматияға, неғұрлым жоғары формацияға өтуінің зандылықтарын ашып беретін, коғам дамуының осы заманғы ғылыми теориясы болып табылады. Қоғамдық ойдың тарихында түңғыш рет маркстік тарихи шындықты талдауда практика мен таным бір біріне қарама қарсы қойылмай, кайта олардың арақатынасы белгіленгендігін В.И.Ленин ерекше атап өтті. К.Маркс объективті мен субъективтінің өзара байланысына тән мынадай сипаттарды ашып көрсеткені белгілі : біріншіден өндірістік іс-әреке просессі арқылы болатын адамның табиғатпен байланысы, екіншіден,субъективті қоғамдық қатынастарды өзгертуі. Бұл қатынастардың бір-бірінен айырмашылығы бар. Адамның қызметі ықпал ететін табиғат субъектінің өзі дүниеге келмей тұрып пайда болған. Ал қоғамдык катынастар ықпалы сол адамның өзімен бірге қалыптаса бастайды. Сондыктан қоғамдық қатынастар субъектінің ерекше қызметі нәтижесінде ғана дамып отырады деуге болады. Маркстік дүниетанымынын пайда болуы тарихи процесті материалистік тұрғыдан түсінуі, әрі оны дәйекті жүзеге асырумен тығыз байланысты. Мұны тез Маркске субъектінің қоғамдық табиғат, оның негізгі ерекшелігі болып табылатын алғаш рет ашуға мүмкіндік берді. Бұл мәселені жан жакты зерттей келіп, ол іс- әрекет субъектінің тіршілік тәсілі, оның мәні мен белсенділігінің көрнісі деген қортынды жасайды. Маркстің философиялық тарихындағы еңбегі мұнымен ғана шектелмейді. Ол сонымен бірге өз тарихын адамдардын өздері жасайтынын, оны материалдық дүниенің объективті заңдылықтарын терең ұғына отырып, жасайтын материалистік тұрғы, терең талдап береді. Адамның ақыл-ой тарихын әлемді іс жүзінде игеріп жаткан субьекті қызметінің кұралы мен нэтижесі ретінде карастыра отырып, К.Маркс адамның ойлауы жөнінде мәселе, бұл мүлдем теорияның мәселесі емес, қайта практикалық мәселе, өйткені адам өз ойының шындығын, былайша айтканда оның пәменділігі, құдіреттілігін ic жүзінде дәлелдеуге тиіс деген пікір айтады. Шынында практикамен байланысы болмаған қандай да болсын әлеуметтік теория жалаң абстракциядан аса алмады ал қоғамдык практикада сынала бастаған кезде ол нысаналы кызметін меңзеуші сәті ретінде көрінеді. Белсенді кызметті жете бағаламау және объективті жағдайда асыра дәріптеу фатализмге апарып соктырады. Объективті жағдайларды ел елемеу немесе жете бағаламау тегінде субъективтивизм мен волюнтаризмге экелуі ықтимал. Ал объективтік жағдайдың манызын сыңаржақ асыру көрсету сол жағдайда селқос бейімдеушілікке итермелейді. Қысқасын айтқанда, мұның бәрі ғалыми теория мен практикалық принциптерден ауытқушылық болып табылады. Маркстің қуаттай отырды, Ленин, міне, осы мәселелерге назар аударды. Ғылыми теория мен оның жұмысшы қозғалысындағы ролі женінде проблеманы талдап шешуге В.И. Ленин өлшеусіз үлес косты. XIX Гасырдың аяқ кезінде жарық керген алғашқы шығармаларынан бастап, езінің соңғы еңбектеріне дейін ол капитализмге қарсы тап шайқасының аса манызды бар формасы ретіндегі жұмысшы тобының теориялық күресінің прнциптік мәнін үнемі атап керсетіп отырды. ҚОРТЫНДЫ ЛЕНИНДІК СОЦИОЛИЗМ ТЕОРИЯСЫ В.И.Ленин теорияға қарағанда практиканьң алдыңғы орында тұратынын, абстракциялық дәрежесі қаншалыкты жоғары болғанымен, теорияльқ ой-пікір әлеуметтік тәжірибе арқылы саналып, коғамдық өмірдің қажетімен peкe мүддесіне ламзаттың материалдық және рухани практикасына қызмететкение ғана тиісінше дамиалатьнын ұдайы ескертті. В.И. Ленин теориялық еңбектің мәнін кемсітудің қандай туріне болса да қарсы шығып: «Біздің пікірімізше, теорианың болмауы революциялық бағытта өмір сүру правосынан айырады, ерте болсын, кеш болсын, оны саяси куйреліске үшыратпай қоймайды»,- деп жазды. Теорияның мәнін сөз жүзінде мойындағанымен, оны қарапайым, жеңіл — желпі түсіну, теориялык абстракциядан нақты практикалык шешімге барар жолдағы оның сан алуан байланыс буындарын ескермеу, әділіне келгенде, теорияны жете бағаламаудың бір көрнісі болып табылады. Өйткені, Ленин айтқандай , теориядан практикаға, практикадан теорияға өтер жолды тым тұрпайым етіп көрсетуге тырысушылық философиялык қоғамдық өмірдегі ролін кемсітумен бірдей. Осыған суйене отырып В.И. Ленин социализм теориясын жүмысшы қозғалысымен үштастыру міндетін айқындады, оны ғылыми теориялық түрғыдан нетіздеп В.И. Ленин өзінін «Карл Маркс ілімінің тарихи тағдырлары» - деген макаласьында Маркс ілімінің революциялық мәнін, оның құдіре гті күши мен өміршеңдігін ашып көрсетті. Россия жүмысшы табы мен халықаралық жұмысшы қозғалысының жаңа күрес тәжірибесін саралай отырып, Ленин маркстік теорияның маңызды кағидасын тұжырымдайды.Осыдан келіп ол мынадай екі қортынды жасайды: біріншден, дүниежүзілік оқиғалардың даму барысы « пролетариаттын социалистік коғамды жасаушы Тром ретіндегі бүкіл дүниежүзілік тарихи ролі» жөніндегі марксизм ілімінің расталған дығы, екішіден, коғамды ревалюциялық жолмен өзгерту дәуірінің басталғандығы. Бұл тұжырымдардың дүрыстығын Ленин тап күресі тарихына талдау жасау арқылы дәлелдеді. Бүгінгі танда елімізде жүріп жаткан кайта құру прцессі коғамды қайта демократияландыру, жариялылыкты арттыру және бұқараның саяси әлеуметтік белсенділігін көтеру социализмнің шынайы адамгершілік мінін, онын маңызды прициптерін қалыпқа келтіру бағытталған. Бұл ретте, социализм проблемаларын талдау түсіну, оны жаңартудың нақты бағыттары міндеттерін анықтау тек маркстік — лениндік ілім негізінде ғана мүмкін екенін атап өткен жөн. Әр түрлі елдердегі коммунистік және жүмысшы партиялары ленинизмді одан әрі дамытты, твочестволыкпен қолдана отырып, бұқараның жаңа тарихи тәжірибесін жинақтап корытады, оны теориялық тың қағидаларымен қаруландырады. Бұл ретте марксизм-ленинизмнің теориялық қазынасына елеуі еге больп қосылған социализмді қайта кұру жөніндегі ілімді айтуға болады Мәселен, біздін елде социалистік жаңа қоғам совет халкының қажырлы еңбегінің, коммунистік партияның сан қырлы қызметінің нәтижесінде орнады. Еңбекшілердін қалың бұқарасын берік топтастырып, жарқын істерге жұмылдыра білген, халыққа қызмет етуді өзіне мұра санайтын СОКП марксизм-ленинчнизмді меңгеріп, оны практикада қолдануда көш бастаушы. Дегенмен социализмді орнату жылдарында орасан қателіктерде кетті. Ол өкінішті жағдайлар. Осыған орай кемістіктердің негізі Ленин одриясинда, партия басшылығында деушілер де шығуда. Негізінде, орын алған қателіктердің түбірі - маркстік-лениндік теорияда емес, оны іc жүзінде қолдануда, теорияны догматикальқ тұрғыдан саңар жақты түcінуде. Әрине К.Маркс, В.И. Ленин еңбектері накты жағдайларда жазды. Оның бүгінгі күнге сәйкес келмейтін, көнерген де жерлері бар. Ол түсінікті де. Бірак, Ленин енбектерінің методолгиялык дүниеге көзкарас жактары ены көнермейді. Оның күші материалистік деалектикада. Сондықтан казір халкымыз кайта кұру дәуірінде социализмнің лениндік үлгісіне қайта оралуда. жүктеу/скачать 40,36 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|