Ж. Қазақ филологиясы кафедрасы



бет101/171
Дата06.02.2022
өлшемі3,41 Mb.
#35658
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   171
Тексеру сұрақтары:
Бұл циклдің негізі біздің кезімізге дейін жеткен “Илиада” мен “Одиссея” поэмалары. Гректер соқыр жырау Гомерді осы поэмалардың авторы деп неге есептейді.
“Илиада” мен “Одиссеяны” шығарған ақынның авторлығы туралы мәселе.
Әдебиет : 3 бөлімде (Сабақ мазмұны мен кестесі) көрсетілген.

3 Дәріс. Тақырыбы: Көне грек трагедиясы.


Қарастырылатын сұрақтар:
1.Трагедияның бастауы.
2.Эсхил. Софокл. Еврипид.
Дәріс мақсаты: Драманың негізгі жанрлары трагедия мен комедияның нақты неден бастау алғаны туралы әдебиеттану ғылымында бірқатар болжамдарды айқындау.
Дәріс мазмұны:
Әрине, түрлі зерттеуші ғалымдар түрлі деректер келтіріп, түрлі болжамдар айтады. Десек те, солардың бірнешеуіне тоқталып көрелік.
1-болжам. Аристотель өзінің бір еңбегінде трагедияны дифирамб айтушылардан пайда болды деп жазады (дифирамб – Дионис құдайға арналып айтылатын мадақ ән). Шынында да, дифирамб Дионисті мадақтауға арналған хромен айтылатын әннің түрі. Сол себепті, трагедия сахнадағы жеке әнші мен хордың алма-кезек ән айтуынан пайда болған. Біртіндеп, жеке әнші әртіске айналып, ал хор трагедияның негізі ретінде қалыптасқан. Эсхил, Софокл, Еврипид секілді ұлы грек трагиктерінің шығармаларын сарапқа салсақ, олардың өн бойынан ежелгі грек классикалық драмасындағы хордың даму жолын анық көруге болады. Бұл жолда Эсхилл шығармаларынан бастап хордың маңызы азайып, ал Еврипид шығармаларында хор тек музыкалық үзіліс ретінде ғана қызмет еткен, яғни ол трагедиядағы оқиға желісінен біртіндеп мүлде алшақтаған.
2-болжам. Екінші бір еңбегінде Аристотель трагедияны сатирлердің ойынынан пайда болды дейді. Сатирлер – түр-әлпеті ешкіден аумайтын, адам қалпындағы мақұлықтар (демондар). Ешкілер, текелер – жалпаы Дионис құдайға деген табынушылықта жиі пайдаланылатын жануарлар болды. Тіпті Дионис құдайдың өзі де жиі теке түрінде бейнеленіп, оған деген құрбандыққа да текелер шалынатын. Бұл жерде құрбандыққа шалынған текенің етін жеген адам Дионис құдайдың бір бөлшегін де өз бойына сіңіреді-міс деген сенім айқын көрінеді. Жалпы “трагедия” сөзінің грек тіліндегі тікелей мағынасы “текелер әні” немесе “текелер туралы ән” (трагос – теке, оде - ән).
3-болжам. Ежелгі Грекиядағы Элевсин қаласында жер асты құдайы Аидтің әйел құдай Деметраның қызы Персефонаны ұрлап алуын бейнелейтін мистериялар өткізіліп тұрған. Ғылымда афинылық трагедиялардың дамуына осы элевсиндік мистериялар зор ықпал етті деген болжам бар.
4-болжам. Әр трагедияның мазмұнында белгілі бір тұлғалардың өлімін жоқтау бөлімі бар. Сондақтан да кейбір зерттеуші-ғалымдар трагедияны френостан, яғни қазақша жоқтаудан пайда болған деп санайды.
5-болжам. Сондай-ақ, қазақ болған ерлер мәйітінің жанындағы мимикалық би туралы да жиі айтылып келеді, яғни бірқатар ғалымдар бұл билердің де трагедияның туындауына бір септігі болған деп есептейді.
Әрине, бұл болжамдардың бірін де жоққа шығара алмаймыз. Бірақ олардың әрқайсысы жеке-дара трагедияның бастауы бола алмайтыны да анық.
Сөйтіп уақыт өте келе трагедия көңілді сатирлік драмадан бөлінді. Ал кейін мифологиялық трагедия мен сатирлік драмадан мифтік тақырыптарға тәуелсіз комедия бөлініп шықты. Бұл бөлшектену тарихта ежелгі грек драмасының дамуындағы елеулі кезең болып қалды.


Достарыңызбен бөлісу:
1   ...   97   98   99   100   101   102   103   104   ...   171




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет