Жай сұрақтар: Ғылым философиясы мен методологиясы философиялық білімнің саласы ретінде көрсетіңіз


Мәдениет жүйесіндегі ғылым және оның қоғамдағы орны мен функцияларын пайдаланыңыз



бет6/52
Дата18.10.2022
өлшемі0,85 Mb.
#153707
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   52
Байланысты:
Filosofia dayyn[1]

6.Мәдениет жүйесіндегі ғылым және оның қоғамдағы орны мен функцияларын пайдаланыңыз.
Ғылым өзі көп анықтамалардын иесі, бірақ үш ипостась /қырында/ көрінеді: қызмет түрінде, пəндік сфералардың жүйесі, əлде əлеуметтік институт ретінде. Бірінші түрінде, ол қоршаған ортаның заттары мен құбылыстардың байланысын логикалық тұрғыда тануға бағытталған. Қызмет əлде іс-əрекет түрінде, ғылым мақсаттылық пен шешім қабылдау, тандау, жауапкершілік атқару аланына кіреді. Осы жағдайға В.И.Вернадский назар аударған: «ғылымның негізгі мағынасы тірі адамдардын ғылыми жұмысынан тұрады». Өзінің екінші мағынасында, ғылым білім жүйесі болып, объективтіліктің өлшеміне сай, шындық пен ақиқаттын көрінісі, автономды позицияны алуға тырысады, саяси жəне əлеуметтік өмірден өзін босатуға тырысады. Ақиқат – ол ғалымдардын арманы да, мақсаты да, өмірлерінің мəні де, ғылымды құрастыратын элементжəне оның негізгі құндылығы. Үшінші, институционалдық түсінігі бойынша, ғылымды қоғамдық сананың бір түрі деп түсінеді, басқа қоғамдық саналармен /дін, саясат,құқық, өнер т.б. / тығыз қатыста. Ғылым əлеуметтік институт жəне қоғамдық сананың түрі ретінде ғылыми- техникалық білімді өндіреді жəне ғылыми ұжымдар мен ғылыми қоғамдар, жүйе нормалар мен құндылықтар арасындағы байланысты қамтиды. Тек 20 ғ. шіркеу мен заңгер кəсібіне тең ғалым кəсібіде дамиды. Дж. Бернал ғылым туралы ғылымның салушысы ғылымға анықтама беру үшін келесі жақтарға назар аударуға болады дейді:
1) институт ретінде;
2) əдіс;
3) білім дəстүрінің жинағы;
4) өндірістің даму факторы;
5) адамның дүниеге қатысы жəне сенім тудырудын негізгі факторы.
Американдық этимологиялық сөздікте ғылымды бақылау, құрастыру, суреттеу, эксперимент пен теориялық анықтамаға қарап бағалайды /бұл операционалдық подход/. Э. Агаццидің пікірінше, ғылымды нақты объектілердің аймағы туралы теория деп түсіну керек; бұл ғылыми жəне қарапайым білімдерді ажырату болып табылады, теориялық деңгейді талап етеді. Сөйтіп, ғылым тек фактілер жиынтығы емес, принциптер болмаса ғылым болмас. Бірақ, бұл екі жақты мəселе, себебі, ғылымның көрсеткіші теориялық, концептуалдық деңгейі. Фактілер тек ғылымның бет жағы. Қазіргі кезде ғылым əлеуметтік-мəдени феномен. Яғни, қоғамдағы көптүрлі күштердің əсерімен компромисстік т.б. позицияларға жақындайды. Сөйтіп, екі ұшстасты позиция айқын: адамзаттың қажеттілігімен пайда болған ғылым өзі қоғамдық өмірдің басқа сфераларына əсер етті, «мəдениет» деңгейіне шықты; екінші жағынан, ғылым мəдениеттің ең тұрақты, нағыз негізі, өзінің бірінші – қызметтік жəне технологиялық түсінігінде. Қоғамдық қатынастар адам жəне заттар туралы қатынастарға қатысты. Ғылым əлеуметтік-мəдени феномен ретінде адамзат қытынастарының бүкіл сфераларына қатысты. Қазіргі технократтық ғылымдардың максимасы: «Бəрі ғылымды болмау керек, тек ғылыммен тексеріліп, дəлелдену керек». Сөйтіп, ғылым мəдениетте қалыптасқан дəстүрлер, құндылықтар мен нормаларға бағынады. Танымдық қызмет мəдениет болмысына кіреді. Осыдан, ғылымның мəдени-технологиялық функциясы анық, адам материалын өндеу. Ғылымның мəдениеттік функциясы тек нəтижеге емес, мəдениеттің потенциалы болып табылады. Ғылымның мəдениеттік функциясы процесуалдылығымен мықты. Ол адамды қызмет пен танымның субъектісі ретінде қалыптастырады. Индивидуалдық таным өзі мəдениетті, қоғамдық түрде өткізіледі. Индивид социализация процесінде дайын əдістер мен құралдарды қолданады. Тарихи тұрғысында адамзат бəріне ортақ тіл, қарулар мен өзгеше анықтамалар, ұғымдарды қолданады. Ғылыми білім адамның қарапайым өміріне толық кіріп, адамдардың санасымен көзқарастарын қалыптастырып, сөйтіп, қоғамдық ортаның қажетті компоненті, сол ортада тұлғаның қалыптасуыайқын. Ғылым этосы: интеллектуалдық жəне əлеуметтік жауапкершіліктер туралы мəселе; моральдық жəне адамгершілік тұрғысында тандау жасау; шешім қабылдауда тұлғалық аспект; ғылыми қоғамда адамгершілік климатты тудыру. Ғылым қоғамдық процестердің əлеуметтік меңгеру факторы. Осының бəрі білім беру, тəрбиежүйелері арқылы қалыптасады. Біліммен тек 6-8 % адамдар айналысады; 20 ғ. аяғында əлемде ғалымдардың саны 5 млн. астам болады; 15 мын ғылыми пəндер қалыптасқан; қазір ғылыми интеграция мен пəнаралық тенденциялар үстемді.




Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   52




©engime.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет