Жакыпбек Алтаев, Аманжол Ңасабек философия тарихы
flapcbi тілді ислам философиясы
жүктеу/скачать 20,78 Mb. Pdf көрінісі
|
философия тарихы
| flapcbi тілді ислам философиясы
101 жүре-бара пайда болтан қоғамдық эдеттерінің рөлі туралы маңызды идеялар ай- тылды; сонымен бірге бұл жағынан ибн Халдун географиялық жэне биологиялық факторлардың екінші орында екендігін атап көрсетгі. Тек алты ғасыр өткен соң ғана осыны элеуметтік психология қайталап айтты. Ибн Халдунның элеуметтік философиясының маңызды кемшілігін атап көрсетейік, ұжымдық жасампаз күш ұғымы «’асабият» XX ғасырда тарихтағы барлық философтарта маңызды эсер еткендігі рас, бірақ еркін адамзат ерік-жі- герінін тіршілік етудегі кұқығынан бас тартты, осылай жасау арқылы тарих фи- лософиясын тарихи фатализмнің эртүрлілігіне айналдырды. Тарихтың жансыз емес зандары, нақтырақ, адамзат жігері тарихты «тудырады» немесе адамның өзі үшін жүріс-тұрыстың құндылықты/құндылықсыз типін таңдауына жэне өзі- нің қоғамы дамудың қай сатысында болатындығын алдын ала анықтай алатын жігері болады, ол адамның бөліп алынбас бөлшегі болып саналады. Жетістік пен ұтылып қалу, жеңіс пен жеңіліс, гүлдену мен дезинтеграция, мұныц барлы- ғы тарихтың қайталанып отыратын «шеңберлері». Ибн Халдунның тарих тақы- рыбына осындай батыл философиялық ой қорыту бір уақытта тарихтың ғылым ретінде өзіндік анықтамасына сәйкес келмейді, оның анықтамасының мақсаты нақты оқиғалардың туралығына көз жеткізу жэне оларды қандай түрде болса да жариялау; ізінше, философты тарихшы деп атауымызга болмайды, ал оның «Мұқаддиматын» толыгымен тарихи қайнар коз деп атауымызга болады. Деген- мен ғалымның әлемдік ғылыми ойға қосқан үлесі өте үлкен. Голландтық ғалым Ди Бор атап көрсеткендей, «Мүқаддимат» философиялық мэні жағынан өте үлкен жэне жаңашыл еңбек, ал оның авторы «адамзат әлеуметінің саты бойынша дамуы- ньщ себептеріне сараптама жүргізуге талпынған алғашқы адам болып табылады». Бұл - тіпті Аристотельдің ойына да келмеген. Ибн Халдун идеяларының ұш- қындарын К. Маркстің, М. Бакуниннің және В. Консидеранның (әлеуметтік әді- леттілік), О. Конттың (әлеуметтану), Монтескьеңің, Макиавеллидің, Спенсердің (тарих философиясы, әлеуметтану, саяси экономика) жэне басқа да еңбектерінен көруге болады. жүктеу/скачать 20,78 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|