Жалпы білім беру ұйымдарындағы тәрбие жұмысының ерекшеліктері
Мұғалімнің, ата-аналардың іс-әрекеттері
жүктеу/скачать 3,55 Mb.
|
Қазіргі мектепте білім беру үдерісін жетілдіру тек оқылатын пәндердің мазмұнын өзгертумен қатар, оқыту әдістемелеріне деген көзқарасты өзгертумен қатар, әдістемелік тәсілдер арсеналын кеңейтумен қатар, сабақ барысында білім алушылардың қызметін белсендірумен де қамтылады. Оқушының пассивті әсер ету нысаны болмауы маңызды. Сондықтан оқушылардың танымдық белсенділігін арттыру, ой-өрісін кеңейту және олардың жалпы мәдениетін арттыру үшін сабақта қолданылатын оқытудың ең оңтайлы түрлерін, әдістер мен тәсілдерді, технологияларды анықтау қажет. Инклюзивті білім беру-бұл жеке ерекшеліктерді ескере отырып, жеке тұлғаға бағытталған оқыту әдістерін қолдану негізінде білім беру қызметін ұйымдастыру арқылы сапалы оқытуға тең қолжетімділікті қамтамасыз етудің кешенді процесі. Инклюзивтік тәсіл - ерекше білім беру қажеттілігі бар оқушыларды жаппай мектепте оқыту қиындықтарына бейімдеу емес, бүкіл мектепті реформалау және осындай оқушылардың ерекше білім беру қажеттіліктерін ескеру және әрбір баланы оқу процесіне тарту үшін оқытудың өзге де педагогикалық тәсілдерін іздеу. Мектептің әрбір педагогы инклюзия – жалпы білім беретін мектепте ерекше білім беру қажеттілігі бар баланың физикалық болуы ғана емес екенін түсінуі және қабылдауы тиіс. Бұл мектептің өзін, мектеп мәдениетін және білім беру үдерісіне қатысушылардың қарым-қатынас жүйесін өзгерту, педагогтар мен мамандардың тығыз ынтымақтастығы, ата-аналарды баламен жұмыс істеуге тарту. Ерекше білім беру қажеттілігі бар балаларды оқыту үдерісінде педагогтар мен ата-аналар арасындағы өзара қарым-қатынас маңызды рөл атқарады. Ата-аналар өз баласын жақсы біледі, сондықтан педагог бірқатар мәселелерді шешуде олардан құнды кеңес ала алады. Мұғалімдер мен ата – аналардың ынтымақтастығы әр жағынан жағдайды қарауға көмектеседі, демек, ересектерге баланың жеке ерекшеліктерін түсінуге, оның қабілетін анықтауға және дұрыс өмірлік бағдар қалыптастыруға мүмкіндік береді. Мектептің негізгі міндеті бүгін – ашып, даралық баланы, оған көмектесуге көрінуі, дамуы мүмкін, устояться сыйлауға таңдау тұрақтылығы мен әлеуметтік әсерлерге. Оқыту процесінде әр баланың даралығын ашу заманауи мектепте инклюзивті білім беруді құруды қамтамасыз етеді. Мұндай оқытудың мақсаты бірыңғай сынып ұжымында "орташаланған" оқушыға емес, жеке-жеке танымдық мүмкіндіктерін, қажеттіліктері мен мүдделерін ескере отырып, жеке-жеке жұмыс істеуге мүмкіндік беретін психологиялық-педагогикалық жағдайлар жүйесін құру болып табылады. Мұғалім сабақ беру тәсілдерін өзгертуге және заманауи технологиялар мен әдістерді қолдануға ұмтылатын сабақтарды дайындауды диагностикадан, яғни білім алушылардың білім алу қажеттіліктерін түсінуден бастау маңызды. Әсіресе, бұл бастауыш мектепте маңызды, өйткені оқушылардың практикалық біліктері мен дағдылары арқылы оқу, жазу, есеп, рефлексия және т. б. сияқты өзіндік пәндік есептер мен негізгі оқу дағдыларын концептуалды түсіну қалыптасады. Білім алушылардың білім алу қажеттіліктерін зерттеу үшін жоғарыда сипатталған, сондай-ақ Академия сайтында (https://nao.kz) берілген әдістемелік ұсынымдарда жазылған. Педагог балалардың білім беру қажеттіліктерін зерттеген және түсінген кезде оқытуды саралау, оқу бағдарламасының шеңберін кеңейту мүмкіндігі пайда болады, тіпті үлгермеген оқушының беделі де көтеріледі. Сабақ түрлері мен оқыту әдістері әр түрлі болуы мүмкін және бұл нақты сабақтың мақсатына, тақырыптың ерекшелігіне байланысты, бірақ ең бастысы білім алушыларда қандай білім алу қажеттілігі бар. Оқыту технологиясын таңдаудың тиімділігі және оның ЕҚБ бар балаларға бейімделуін рефлексия технологиясының көмегімен анықтауға және өлшеуге болады. Оқытудағы Рефлексия-білім беру субъектісінің өз қызметін сезіну үдерісі. Рефлексия субъектінің пәндік білімі мен қызметінің мазмұнына жатады, оның нәтижелерін бекіту және одан әрі оның нәтижелілігін арттыру мақсатында жүзеге асырылған қызметті зерттеуді білдіреді. Сабақта оқушының рефлексиясын ұйымдастыру технологиясы келесі кезеңдерден тұрады: - пәндік қызметті орнату; - орындалған іс-әрекеттердің бірізділігін қалпына келтіру; - іс-әрекеттердің жасалған реттілігін зерделеу; - нәтижелерді қалыптастыру; - келесі қызметте гипотезаларды тексеру. Оқу үрдісінде өз қызметінің нәтижесінде оқушы рефлексия арқылы білім алуға өзгеретін тәжірибеге ие болады. Бұл білімдер өзі алған ақпараттан оқушы ақпараттың мағынасын түсінетін, оған белгілі бір қарым-қатынасты қалыптастыратын, осы ақпаратқа қатысты өзін-өзі анықтайтын ақпараттармен ерекшеленеді. Оқушы өзінің бастапқы білім деңгейін және түсінігін түсінеді, оны соңғы деңгеймен салыстырады, оның өзгерісінің не екенін және қаншалықты (сапалық және сандық) болғанын анықтайды. Рефлексия мақсатты болжаумен байланысты, өйткені қойылған мақсаттарға жету жолдарын түсіну болып табылады. Осылайша, оқушыға қатысты ол тәрбиелеу функциясын орындайды. Егер мұғалім оқушының рефлекциясын сабақ мақсатында және күтілетін нәтижелермен байланыстырса, онда кері байланыс педагогикалық жұмыстың көптеген мәселелерін түсіндіреді. Ал, дәлірек айтқанда, оқушы оқу материалын түсінеді ме және мұғалімнің балаға білім алуын жоспарлауға көмектесті ме? Мұғалім өз сыныбындағы жұмыстың тиімді әдістерін қаншалықты пайдаланды? Сонымен қатар, мұғалімнің рефлексиясы зор маңызға ие және ол сабақта оқыту әдістерін іздестіруді, таңдауды, қолдануды және нәтижелілігін анықтайды. Рефлексивті үдерістер педагогикалық есепті шешудің әр кезеңінде, өздерін әртүрлі көрсете отырып, бар. "Ақпарат беру бойынша сарапшы" рефлексиялық позицияда мұғалім өзінің жоспарланған іс-әрекеттерін талдау пәні ретінде жасайды, яғни оның санасының рефлексиялық процестері алдағы сабақтың мазмұнына қарайды және құрастырушы сипатқа ие болады. Мұғалім өзінің жобалық іс-әрекеттерін рефлексивті бағалауды оқушылардың нақты жеке ерекшеліктеріне, олардың даму мүмкіндіктеріне сәйкес жасайды. Бұл оған күрделі, қызықты емес, мұғалімнің ең маңызды кәсіби біліктерінің бірі болып табылады. Педагогтің рефлексивтік қызметінің жүйесі төменде берілген 2 сызбада айқын көрсетеді. Жоспарлау Әрекет Рефлексия Бақылау 2- сызба. Педагогтің рефлексивтік қызметінің жүйесі ПМПК оқушыға жеке бағдарлама бойынша немесе жеке тәсілдеумен жалпы білім беру бағдарламасы бойынша оқытуды ұсынған жағдайда, ал мектепті психологиялық-педагогикалық сүйемелдеу қызметі бақылау нәтижесінде бағдарламаны өзгерту қажеттілігін растайды, ал ұсыныстарға сүйене отырып, Жеке оқу бағдарламасы жасалады. Мұндай жағдайларда ҚББ-мен оқитын оқушы үшін пәндік бағдарламалардың мазмұнына оқушының "күшті" және "әлсіз" жақтарына байланысты қысқарту немесе өзгерту жағына өзгерістер енгізуге болады. Оқушылардың ерекше қажеттіліктері мен жеке мүмкіндіктерін ескере отырып, білім алушылар үшін әзірленген жеке оқу бағдарламалары мектептің педагогикалық кеңесінде бекітіледі. Жеке оқу бағдарламасын іске асыру кезінде мұғалім келесі іс-әрекеттерді жоспарлау үшін әрбір сабақты талдай отырып, рефлексия қызметін үнемі жүргізуі қажет. Бағдарламаның жаңартылған мазмұнында педагогтарда сабақтардың кодталған мақсаттарын таңдай отырып, сабақтарды жоспарлауға мүмкіндік пайда болады. Мақсаттардың өзінде оқу дағдыларын дамыту үшін дәйекті іс-қимылдар салынған. Мұғалім оқытудың мақсатын оқушының рефлексиясымен байланыстырып, жұмыстың тиімді әдістерін іздеу үшін осы әмбебап тәсілді қолдану қажет. Педагогтың мақсаты мен құндылығының саны оқушылардың бағдарламасы мен мүмкіндіктерімен анықталады деп түсінуі қажет. ЕБҚ бар бала оқитын сыныпта мұғалімнің оқыту әдістерін таңдау мүмкіндігі бар, үнемі сұрақтарға жауап бере отырып: қандай мақсатқа қол жеткізуге болады? ЕБҚ-мен баланың қажеттіліктеріне сүйене отырып, мақсаттарды қалай өзгертуге болады? Сабақтың қойылған мақсаттарына жету үшін қандай әдістер мен тәсілдерді қолдану керек? Оқушының жеке бағдарын іске асыру кезінде қойылған мақсатқа қол жеткізгендігінің (бала қандай іс-әрекеттерді орындайды? Қалай орындайды? Оған не көмектесті? Бұл мүмкін болды? Бұл кедергі?)? Тоқсан соңында пән мұғалімдеріне білім алушының оқу жетістіктерінің қорытындысы бойынша қорытынды жасау және қажет болған жағдайда жеке оқу бағдарламасына түзетулер енгізу ұсынылады. Оқу жетістіктерін бағалау ерекше білім беру қажеттіліктерін, білім алушының ЖБП-мен жеке мүмкіндіктерін және өзінің жетістіктерімен салыстырғандағы прогрессті ескере отырып жүргізіледі. Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрінің 2008 жылғы 18 наурыздағы № 125 бұйрығына өзгеріс енгізу туралы «Білім алушылардың үлгерімін ағымдағы бақылау, аралық және қорытынды аттестаттау жүргізудің үлгі ережесін бекіту туралы" 14-8-тармақта" ерекше білім беру қажеттіліктері бар білім алушыларды бағалау кезінде мұғалім сараланған немесе жеке тапсырмаларды пайдаланады, сондай-ақ білім алушының ерекшеліктерін ескере отырып бағалау критерийлеріне өзгерістер енгізеді "деп көрсетіледі. . Осыған байланысты, жаңартылған мазмұнның бағдарламаларының ерекшеліктеріне сүйене отырып, ЕБҚ бар балаларға арналған БЖБ және ТЖБ тапсырмаларын әзірлеу кезінде оқу мақсаттарын, критерийлерін, дескрипторларды, тапсырмаларды саралау ұсынылады. Қорытынды аттестаттау мәселесі бойынша жоғарыда көрсетілген бұйрықта 57-тармақта мыналар көрсетіледі: "ерекше білім беру қажеттілігі бар білім алушыларды және жеке оқу бағдарламалары бойынша білім алушыларды қорытынды атестаттауды өткізу қажеттілігі туралы мәселені білім алушылардың жеке ерекшеліктеріне сәйкес педагогикалық кеңес шешеді". жүктеу/скачать 3,55 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||