Жануарлар экологиясы
жүктеу/скачать 12,6 Mb. Pdf көрінісі
|
жануарлар экологиясы
| Зсіигиз ШЩтШ епіззеепзіз
) қарағайлы — шьфшалы тайгада, қарағайлы — самырсынды тайгада және сирек карағайлы тайгада мекендейтін үш популяциядан қүралады. Бүл үш популяция әрбіреуінің таралған географиялық аймактары бойынша ғана айрылып коймайды, сонымен қатар санының көп жылдық динамикалык өзгерісі де әр популяцияда әртүрлі. Популяцияны өз ішінен көбейіп, өзін өзі толықтьфу қаблетіне және өздігінен эволюциялық жолмен даму қабілетіне сәйкес түракты немесе перманент (лат: регтапеп$ - тұракты, үздіксіз ) популяция және уақытша немесе темпораль популяция деп бөледі. Тұрақты популяция өзінің таралу' аймағына ұзақ уакыт тұрақгы тіршілік ете 116 алады. Ол жэне шексіз ұзак уакыттар бойында өзінің санын өзі реттеп, өзінің шығыныи өзі толықтьфып тіршілік етуге қабілетті. Тұракты популяцня - түрдің эволюциялық даму жолын демейтін, дарактардың табиғаттагы сң кіші, қарапаиым бірлігінің міндетін аткарады. Уакытша популяция бір мекенде ұзак уақыт бойында тұрақтап тұрмайды және өзінің өліп шыгынданган дарақгарының санын үздіксіз толыктырып түруга қабылетсіз. Сондыкган олар уақыт барысывда күрамы мен қүрылымын өзгертіп жаңарудың нәтижесівде түрақгы популяцияға айналады, немесе жойылады. Мысалы кейбір көшпелі жануарлар және бір жылдық өсімдіктер мен жануарлардың популяциясының белгілі бір жерге уақытша қоныстанып мекевдеуі уақытша популяцияға жатады. Түрақты популяция мен салыстырганда уакытша популяция қыска уақьітта тез көбейетін өсімтал. Уакытша мекендеген аумағында оларга қауіпті жырткыштар мен паразиттар аз болады. Популяция дарактардың бірлескен топтык қүрлымына негізделгендіктен әрбір даракта кездеспейтін топтық ерекше қасиеттер мен сипаттар популяцияда жаңадан пайда болады. Бұган популяцияны күрайтын дарактардың саны, тыгыздығы, туу және өлім көрсеткіштері, өсімталдығы т.с.с. жатады. Совдай - ак эрбір популяция өзіне тэн жыныстық, жастық, тектік (генетикалық), мінездік қүрамымен жэне кеңістікте орналас^ ерекпіелігімен сипаталады. Бүл көрсеткіштер популяцияның ішкі қүрылымы туралы жэне өміршевдік деңгейі туралы мэлімет береді. Сондьпстан оны білудің мэні зор. Популяция - белгілі бір аумактагы мекеннің табиги қорларын жанды агзапар (соның ішінде эсіресе жануарлар) толык жэне тиімді пайдалануына мүмківдік тугызатын түрішілік кұрылым. Баскаша айтканда популяциялық құрылымның арқасында жануарлар 03 мекеніндегі энергиялык қорларын \иемді жэне ұтымды пайдапанып, қоршаі ан ортаны кажытпай, жүдетпей, сонымен қатар өз кажеттілігін толык камтамасыз ете алады. Сондықтан габиги ортаны қоргау, эсіресе өсімдік пен жануарлар әлемін гылыми непздерге сүйеніп үнемді де тиімді пайдалану мәселесін дүрыс шешу үшін популяцияның құрамы мен қүрылымьш жэне оның тіршілік ет) ерекшеліктерін терең зерттеп білудің маңызы зор. Пайдалы аң, балық, сирек кездесетін жануарларды коргау, олардың көбейіп осуіне жагдай жасау, эртүрлі паразиттер мен зиянкесгерге карсы күрес жүргізу іс - шараларының барлыгы сол жануарлардың ^ популяциялық ерекшеліктері турапы толық дерекп мэліметгсргс сүйеніп нсгіддслсс гана нэтижеге жетеді. Жануарлардың популяциялық экологйясының 117 і көптеген заңдылыктары адам популяциясына да тән болуы бұл заңдылықтарды білудің маңызын одан әрі арттырады. жүктеу/скачать 12,6 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|