“жас ерекшелік психологиясы” курсы бойынша дәрістердің ҚЫСҚаша мазмұНЫ
Еркек өз кәсіби саласында бағалы жұмыскер болып қала береді
жүктеу/скачать 310 Kb.
|
ЛЕКЦИЯ ЖАС ЕРЕКШЕЛІК ПСИХОЛОГИЯСЫ
- Бұл бет үшін навигация:
- Еркек үшін кемел шақ кезеңі – өзінің және жақын адамының қартая бастауының белгілерімен нақты көріністерде үнемі көріне бастайтын өліммен ашық күрес.
- Қалыпты психологиялық көңіл-күй үшін еркектің «менің клубым» деген сияқты қарым-қатынас шеңбері болуы қажет 2 .
| Еркек өз кәсіби саласында бағалы жұмыскер болып қала береді. Алайда ол өзгеше жұмыс істейді – басты мәселені екінші кезектегі мәселеден ажырата біледі, қажетті мәселелерге толығымен ықылас қояды және жоғары нәтижелерге қол жеткізеді. Басты мәселені екінші кезектегі мәселеден ажырата білу сонымен өз жан құбылыстары байланысты болатын өмірдің жалпылама тұжырымдамасының қалыптасу нәтижесі ретінде келеді. Еркек үшін кемел шақ кезеңі – өзінің және жақын адамының қартая бастауының белгілерімен нақты көріністерде үнемі көріне бастайтын өліммен ашық күрес. Кемел шақ кезеңінің ортасына қарай қарапайым еркек, бір күннің ішінде өмір салтын өзгерту туралы шешім қабылдап және оны адам қызығарлық тақуалықпен жүзеге асыра отырып, өзі үшін өмір қуаныштарын ашқандай болады. Егер әйел үшін отбасы мен жұмысы өте маңызды болса, еркек үшін достары мен жалпы алғандағы қоғам одан кем маңызға ие болмайды. Отбасынан тыс байланыстар орнату жөніндегі өмірлік міндеттердің тұтас жиыны пайда болады. Қалыпты психологиялық көңіл-күй үшін еркектің «менің клубым» деген сияқты қарым-қатынас шеңбері болуы қажет2.
Б.Ливехудтың атап көрсетуінше, кемел жастағы әйел үшін екі мүмкіндік бар. Біріншісі – жағымсыз реакция, ол әйел жаңа өмірлік мақсатын таппай, енді тек: «Мен ешқашан өзім үшін ештеңе жасай алмадым. Бәрі тек отбасы үшін, ертеден қара кешке дейін мен тек жұмыс істеумен болдым, тым болмаса, кітап оқуға да уақытым ешқашан болған емес, көбінесе мен бір нәрсе істеу үшін бәрі бір тым шаршап кететінмін. Енді тым кеш. Балалар үйден кетті. Күйеуім өз мамандығына беріліп жұмыс істейді, ал мен құр алақан қалдым», - деп шағымданатын жағдайда пайда болады. Содан ол долданып үй шаруасына кіріседі, өзі де таза нәрселерді тазалап, қиялдағы шаңды сүртеді, жалғыз өзі бүкіл жұмысты істеуі тиіс екендігіне үздіксіз шағымдана отырып, айналасындағыларды жәбірлейді. Даму мәселесі анализінде басқа тәсіл аз емес тарихы бар, бихевиоризмен байланысты. Бұл бағыт эмпирикалық философияда терең тамыр жайған және адам жайында ағылшынның таныстыруында айтып кеткен. Адам бұл - оны қоршаған орта қалай жасайды, солай қалыптасады. Америкадағы психология бағыты, даму-түсінігі ғылымнан алыстатылды. Бұл концепцияға Павловтың идеялары әсер етті. Ағылшын психологтары Павловтың идеясын істей алатын қимыл қозғалыс барлық өмірде мінезделеді. Ең негізгі, ағылшын психологтары Павловтық принцип шарттырефлекс, Уотсонның жаңа концепцияға қайта жұмыс істеу. Ағылшын психологиясына ғылыми эксперимент кірді, ал Павловтың тамақтандыру ғылымымен байланысты. Павловтың бұл эксперименттік түсіндіруі 1897 жылы шықты, ал Дж. Уотсондікі 1913жылы шықты. Зерттеулерде стимул және реакция, шартты және шартсыз стимулдарды зерттеу басталды. Осындай ассоциянистік концепция шықты. Зейінді зерттейтін ғылымдар шартсыз стимул жаңа ассоциятивті стимулға байланысты, негізгі акциент қатайтумен байланысты. Сұраққа жауап, ғылым байланыс бағдар байланыс және реакция арасындағы байланыс қарастырылады, бұл жағдайда зерттелуші аш,ауру. Кейінірек американдық психологтар: бағдар рефлекциясына көңіл бөле бастады. 50-60жылдары кеңес психологтары Е.Н.Сокалов және А.В.Запорожей қарады. Ал Берлайк стимулдар, интенсивті, қимылдық түс, анық еместік және т.б. қарады. Алайда Берлайн т.б. ғалымдар сияқты, рефлексивті нейрофизиологиялық мидың мәселесін қарады. Еуропалық елдерде даму процестерінің серекшеліктеріне көп көңіл бөлді. Оларды философия және онтогенездегі даму деңгейі нгемесе этапы қызықтырады. Павловтың жұмысынан кейін Э.Торндайктың, В.Келлердің жұмыстарынан кейін К.Бюлер бұл деңгейдегі, олардың пайда болуымен миының жетілуімен және қоршаған ортамен қарым-қатынас кезіндегі қиыншылықтармен байланысты, сонымен қоса аффективті процестердің дамуымен байланысты, рахаттанудың, уайымдаудың дамуымен және де іс-әрекетпен де байланысты. Эволюция кезінде мінез-құлықтың рахаттануды сезінуінен бөлінеді «басынан аяғына дейін». Оның ойынша, институттың бірінші деңгейі-рахаттану қажеттіліктері қанағаттандырған кезде болады деген, яғни іс-әрекеттен кейін. Дағды деңгейінде рахаттану іс-әрекеттің процеске жетеді. Осыдан кейін «функционалды рахаттану» пайда болады, алдын ала рахаттану, бұл интелектуалды жауапты шешу деңгейінде болады. Осылайша рахаттану өтуі «басынан аяғына дейін»,Б.Колер бойынша бұл схеманы онтогенез ауыстырады. Балаларға эксперимент жасай отырып, бұл экспериментті В.Келер шимпонзеге жасаған.Бала психикасының дамуынан зерттеуге жануар психологиясына жасаған эксперименттер басты қадам болды. В.Вундтың айтуынша:бала психологиясы болмайды, өйткені онда өзін-өзі бақылау болмағандықтан. К.Бюлер өзін ешқашан биогенетис деп санамады. Оның жұмыстарында биогенетикалық концепциасына сын айтқан. Алайда оның көзқарастары- реакнтуляция концепция терең пайда болуын көбірек қарағанғ баланың дамуы жануардың даму сатысынан алыстатылады. Л.С.Выготскийдің айтуы бойынша: К.Бюлер бір танымалыға факті жасауға тырысты, биологиялық және әлеуметтік-мәдениеттің дамуы және баланың дамуына әсер еткенін айтып кетті. 1 Ливехуд Б. Кризисы жизни – шансы жизни. Калуга, 1994. С.77. 2 Абрамова Г.С. Возрастная психология. М., 1997. С.641-650. жүктеу/скачать 310 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|