Жылуалмастырғыш аппараттар, классификациясы мен түрлері. Жылу алмастырғыштар әртүрлі белгілеріне сәйкес жіктеледі. Жылу беру әдісімен оларды екі топқа бөлуге болады: беттік және араластыру. Жылуалмастырғыштар жылу алмасу бетінің конфигурациясына, мақсатына, жұмыс ортасының қозғалыс бағытына, жылу алмасу бетінің орналасуына, жылу тасымалдағыштардың температуралық градиентіне, құрылғыны жасаған материалына байланысты конструкциялық ерекшеліктерге ие. Өндірістік жылу алмастырғыштарға нақты қолдану шарттарына байланысты талаптар әртүрлі. Негізгі талаптар: ең төменгі гидравликалық қарсылықта жылу берудің ең жоғары коэффициентін қамтамасыз ету; компактность және материалды аз тұтыну; ластанудан механикалық тазалауға арналған жылу алмастырғыш бетінің бөлшектелуімен және қол жетімділігімен бірге сенімділігі мен тығыздығы; тораптар мен бөлшектерді біріктіру; жұмыс температурасының, қысымның және т.б. әр түрлі диапазондағы жылуалмастырғыш беттерінің кең диапазондарын механикаландырылған дайындаудың технологиялық мүмкіндіктері және т.б..
Жаңа, неғұрлым тиімді жылу алмастырғыштарды жасаған кезде, олар: қолданыстағы жылуалмастырғыштардың сол көрсеткіштерімен салыстырғанда жұмыс істегенде материалдық, еңбек, нысандар мен энергия шығындарының нақты шығындарын төмендетуге ұмтылады. Жылу алмастырғыштарға арналған нақты шығындар белгілі бір шарттар бойынша жылу өнімділігіне байланысты шығыстар деп аталады.
Жылуалмастырғыш аппараттың процесінің қарқындылығы немесе меншікті жылу өнімділігі деп жылу режимі үшін жылу алмасу бетінің бірлігі арқылы уақыт бірлігіне берілген жылу мөлшерін айтады.
Жылуалмасу процесінің қарқындылығы жылу беру коэффициентімен К сипатталады. Интенсивтілік пен тиімділікке жылу алмасу бетінің нысаны әсер етеді; орта қозғалысының оңтайлы жылдамдығын қамтамасыз ететін арналардың баламалы диаметрі мен орналасуы; температураның орташа қысымы; каналдардағы турбулентті элементтердің болуы; және т.б. Жылу алмасу процесін қарқындандырудың конструктивті әдістерімен қатар, гидродинамикалық параметрлердің өзгеруіне және жылу бетіне жақын сұйықтықтың ағымдық тәртібіне байланысты режимдік әдістер бар. Режимді әдістерге мыналар жатады: жылу бетіне тербелістерді енгізу, ағынды импульстерді құру, кеуекті қабырға арқылы газды айдау немесе жұмыс ортасын сору, электр немесе магнит өрістерін ағынға енгізу, қатты ағынның турбуленттілігімен жылу бетінің ластануын болдырмау және т.б.
Беткі аппараттарда жұмыс ортасы жылу өткізгіш материал қабырғалары арқылы жылу алмасады, ал араластыру қондырғысында жылу жұмыс ортасының тікелей араласуы арқылы тасымалданады.
Араластыру жылуалмастырғыштары беткі қабаттарға қарағанда конструкциясы қарапайым: олардағы жылу толығымен пайдаланылады. Бірақ олар технологиялық жағдайлар өндірістік ортаны араластыруға мүмкіндік беретін жағдайларда ғана қолайлы.
Беткі жылуалмастырғыштар, өз кезегінде, рекуперативтік және регенератвтік болып бөлінеді. Рекуперативті аппараттарда әртүрлі жылу тасымалдағыштар арасында жылу алмасу бөлу қабырғалары арқылы өтеді. Бұл жағдайда қабырғаның әр нүктесінде жылу ағыны сол бағытта сақталады. Регенеративті жылуалмастырғыштарда жылутасымалдағыш бірдей кезекпен екі бетіне де жанасды. Бұл кезде қабырғалардың әр нүктесінде жылу ағынының бағыты мезгіл-мезгіл өзгереді.
Жылуалмастырғыштың түрін таңдау және есептеу. Жылуды регенерациялаудың көрсеткіштері.Мұнайды өңдеуде, мұнайхимиясында, химияда, газды және іргеліс өндірістердің негізгі түрлерінің техникалық қондырғысы және барлық қондырғының шамамен 30-40% құрайтын жылу алмасу аппараттары құрайды. Жылу алмастырушы аппараттары мұнай өңдеу зауытында және мұнай – химия өндірісінде жылудың ыстық ағындары мен жылытудың, салқындаудың,конденсацияның,салқындаутудың,буланудың,кристалдануды,балқудың регенрациясы үшін қолданады.
Жылуды есептеу. Мұнай өңдеу зауыттары үшін техникалық қондырғыны жобалауда көбінесе стандартты алмасу аппараттарын тексеру есептерін жүргізіді, яғни есептеу кезінде алынған стандартты аппараттың санын анықтау үшін қажет. Жылуалмасу аппаратын келесі схема бойынша есептеуге болады.