Жұмыс бағдарламасы «өсімдіктер және микроағзалар экологиясы»
жүктеу/скачать 1,04 Mb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Жазбаша жауап Творчестволық тапсырма орындау
- Балл сағат саны есеп беру формасы
- 4 3 глоссарийкөлемі 20-25 терминнен жоғары, ауызша жауап
- 4 3 тезистік конспект, жазбаша сұрау
2.4. Оқытушы басшылығымен орындалатын студенттің өздік жұмыстарының сабақ жоспары:
Б. Ауа, су, топырақтың микроорганизмдерің колоний санау әдісімен оқыту. 1. Петри чашкасын ашпай, шыны арқылы колонилерді қарау. 2. Егер колоний біраз болса оларды агара петри чашкасының үстінгі бетіне дейін санайды. Колонидің саны көп болса петри чашкасын қағаз бетіне қояды, ол 4-6 секторға бөлінген және әр сектордағы колонилерді санайды. Колонилерді санау кезінде лупаны қолданған дұрыс. 3.Колоний микробтарын келесідей көрсеткіштермен суреттейді: Пішіні- домалақ, дұрыс емес. Беткі жағы- біркелкі, жылтырлы, кеңдеу, құрғақ, қабатты. Шеті- тегіс, толқынды. Көлемі - диаметр. 4. Алынған нәтижелерді кестеге толтыр.
5. Мына формуламен 10 литр ауадағы микроб санын анықтайды: A=n*k, мұндағы Микроорганизм немесе ауадағы спорлардың саны. n- Петри чашкасындағы колонилердің саны. k- Омелянскийдің коэффиценті В. Микроскоп арқылы микроорганизмдерді санау. Микроорганизмдердің жасушаларын дәл бақылау үшін тіркелген дәрілер қолданады. Дәріленгеннен кейін микробтар өледі, одан кейін боялады. Тіркелген дәрілерді келесі жолмен дайындайды: Маска дайындау Дәрілерді кептіру Фиксация Бояу Таза шыныға тамшы су құйып, суға зерттеуге дайындалған микроорганизмдерді қоямыз. Шыныға суспензияны түкшемен бір қалыпта жағамыз. Дайындалған мазокты ауада кептіреміз. Фиксация үшін дәріні оттын үстінен 2-3 рет өткіземіз. Мазокты бояймыз. Дайын мазокты микроскоппен қарап шығып,кқрінген микроорганизмдерді суретке салу. Қорытыды шығару. №2 Зертханалық жұмыс. Тақырыбы: «Антибиотиктердің микроорганизмдердің дауына әсері» Жұмыс мақсаты: Әр түрлі антибиотиктердің топырақ микрофлорасындағы – бактерия түрі Bacillus – ке әсерін оқыту; әр түрлі мөлшердегі пенициллин мен стрептоциннің бактерия түрі Bacillus-тің өсуіне әсерін оқыту. Тапсырмалар: Әр түрлі антибиотиктерге(пенициллин, ампициллин, стрептомицин) Bacillus бактериясының сезімталдығын анықтау, яғни антибиотиктердің әсерінен культураның өсуінің тоқтауы. Осы микроорганизммен байланысқан антибиотикпен араласып колонилердің өсуін зерттеу, қоректік ортаға ерітілген. Объект және құрал-жабдықтары: бензилпенциллинді натрий тұзы (1000000 бірлік), стрептомицинді сульфат (1 г), ампециллин (0,5 г), 3 петри чашкасы залалсыздандырылған пинцет пен скальпел, зерттелетін бактериялардың суспензи культурасы, бактериологиялық ілгіш, спиртовка, сызғыш, бөлу үшін 10 мл суы бар пробиркалар, залалсыздандырылған түтікшелер 1 мл, 4 мл қоректендіргіш агара, бактериологиялық ілгіш, спиртовка. Түр Bacillus қозғалмалы таяқшалы жасушаларды біріктіреді, олардың көлемдері үлкен мөлшерде өзгеріп отырады. Таңғыштар трахиялық орналасқан. Бактерия түрі Bacillus әртүрлі литикалық ферменттерді синтездейді, полисахаридтерді, ақуыздарды, майларды және басқа макромоликулаларды бұзады. Кейбір түрлері антибиотикті түзеді, олар бацитрацин, субтимизим. Бациллдердің көпшілігі сапрафиттер олардың негізгі тұрғылықты жерлері топырақ. Олардың арасында патогенді жануарлар мен адамдарға әсер ететін формалары бар, B. Anthracis – сібір обасын тудырғышы. Антибиотиктердің классификациясы Антибиотиктердің табиғатына қарай оның концентрациясына, әсер ететін уақытына, ағзаның жасушасының микроструктурасына және сыртқы жағдайлар – температурасы pH және басқаларына байланысты антибиотикалық заттар цитостатикалық (микробтардың өсуін тоқтады), цитоцидтік (жасушаларды өлтіру) немесе цитолиттік (жасуша қабықшасын ерітіп, жасушаны өлтіреді) әрекеттер көрсетеді. Антибактериалдық әрекеттеріне қарай антибиотиктер келесідей бөлінеді: Шағын спектрлі әрекет Кең спектрлі әрекет Бағытталған әрекет Биологиялық әрекеті бойынша антибиотиктердің классификациясы: Антибиотиктер, жасушалы қабырғаларды синтездейтін (пенициллиндер, бацитрацин және т.б.) Антибиотиктер, мембрананың функциясын бұзушы ( альбомицин, грамицидин және т.б.) Антибиотиктер, РНК синтезіне тосқауыл қоятын (новобиоцин, актиномицин және т.б.); ДНК (новобиоцин, актидион және т.б.). Антибиотиктер, ақуыздың синтезіне тосқауыл қоятын (тетрациклиндер, эритромицин, хлорамфеникол) Антибиотиктер – тыныс ингибиторы (антимициндер және т.б.) Антибиотиктер – оттегті фосфор ингибиторлары (валиномицин, грамицидиндер және т.б.) Антибиотиктер, антиметаболиттік құрамына ие. Антибиотиктердің бактерия түрі Bacillus - қа әсері № 1 кестеде әр түрлі антибиотиктердің бактерияға әрекеті көрсетілген. № 1 кестедегі сандармен антибиотиктердің әсер ету күші көрсетілген: 0 – әсер ету күші жоқ 1 – кейбір түрлеріне ғана әсер ете алатын; 2 – бірнеше түрлеріне ғана әсер ете алатын; 3 – көп түрлерге әсер ете алатын.
Бактерия түрі Bacillus – тің өсуіне төмендегідей антибиотиктердің топтары әсер етеді Биосинтетикалық пенициллиндер (бензилпенициллин және оның тұздары) Жартылайсинтетикалық пенициллиндер (пропициллин, оксациллин) Макролидтер (эритромицин, лейкомицин) Альбомицин Новобиоцин Линкомицин және басқалары. Антибиотиктердің топтары пенициллин бактериялардың жасушалы қабырғаларын синтездейді, новобиоцин РНК мен ДНК синтезіне тосқауыл қояды, эритромицин – бактериялық жасушада ақуызды ситездейді. Жұмыс барысы: 1.антибиотиктердің еріткіштерін дайындау. 1000000 бірлік тұзды бензилпенициллинді 10 мл залалсыздандырылған дистиллденген суға ерітеді. 100000 бірлікті антибиотиктің 1 мл судағы мөлшері алынды. 0,5 г ампициллинді 3 мл залалсыздандырылған дистиллденген суда ерітеді. Антибиотиктің мөлшері – 1 мл суда 0,66 г. 1 г стрептомицинді 6 мл залалсыздандырылған дистиллденген суда ерітеді. Антибиотиктің мөлшері 1 мл суда 0,66 г. 2.Микроағзалардың суспензи культурын дайындау: бір-бірден культур B. cereus B. subtilis және B. mesentericus -терді 9 мл залалсыздандырылған суы бар пробиркаларына құяды. Фитонцидтердің микроорганизмдерге әсері. Фитонцидтер- әр түрлі химиялық түрдегі заттар, өзіндік улы химиялық өсімдіктер болып табылады. Оларды 1928 жылы профессор Б.П. Токин ашты. Фитонцидтер- ауаның микрофлорасына әсер ететін көптеген факторлардың бірі. Жабық кеңістіктегі ауа микроорганизмдерге толы соның ішінде ауру тудыратын. Кеңістіктегі ауаны тазартуды бөлмедегі гүлдер атқарады. Олардың көбі жоғарғы фитонцидтік белсенділікке ие. Бұл бегония, герань, хлорофитум, колеус және т.б. түрлері. Сондықтан гүл тандаған кезде олардың сыртқы түрлеріне ғана емес фитонцидтік құрамына мән беру керек. Фитонцидтердің химиялық табиғаты көптүрлі. Бұл күрделі органикалық байланыстар: гликозид, терпеноид, бензойнды, кофейнді, хлорогенді қышқылдар. Олар терінің құрамында сұйық күйде болады. Көптеген өсімдіктер газдалған фитонцидтерді шығарады. Ұшып қону мен қосылу тамырлық бөлінулер өсімдіктерге әсер етеді. Бұл өсімдіктердің жаулардан сақтанудың біріншісі, ал екіншісі теріде фитонцидтердің болуы. Жоғарғы сатыдағы өсімдіктердің 85%-да жоғарғы фитонцидтік белсенділік бар. Көбіне жоғарғы фитонцидтік белсенділік мыналарда байқалады: чеснок, сарымсақ, лимон, қайын, хрень. Барлық өсімдіктер фитонцидтерді өздерінің қауіпсіздіктері үшін бөліп шығарады. Олар вирус, бактериялар аз және көп жасушалы организмдерді жояды. Бұл ұшып жүретін заттар тек өсімдіктерді ғана зиян микроағзалардан қорғамайды, сонымен қатар адамдар мен жануарларды қорғайды. Фитонцидтер ағзадағы зат алмасу мен ағзаның қорғаныш күшіне маңызды рөл атқарады және физиологиялық белсенділік байқатады. 2.Объект және зерттеу әдісі Құрал-жабдықтар: бөлме гүлдері, хлорофитум, зоналық пеларгониум, патшалық бегония, петри чашкасы, 100 мл-ды колба, спиртовка, химиялық стакандар, шыны, микроскоп, шпательдер, мақта, сүзгіш, қағаз, қарындаш. Зерттеу әдісі Жұмыс барысы 1.Дайындық және микробиологиялық ыдыстарды залалсыздандыру. Зертханалық ыдыстар ( петри чашкасы, колба, стакандар, пипеткалар) ыстық сабынды сұйықтықта жуады. Таза сумен шайып, ауада кептіреді. Одан кейін чашкаларды қағазға орап кептіргіш шкафқа 100-105ºС 1,5-2 сағатқа салады. Арнайы инелер, ілгіш, шпательдерді спиртовкалы отқа қояды. 2. жасанды қоректену ортасын дайындау. Қоректену ортасын залалсыздандырылған колбаларда дайындайды 50 мл дистилденген суға 2,5 г глюкозаны, 1,5 г гептонаны және 2 г агараны қосады. Алған еріткішті қанықтыруға қалдырады. Ары қарай колбаларды залалсыздандырылған мақтал пробкаларымен жабады. Осы қалыпта оны үш рет моншада қайнатылған суда 15-20 сағат айырмашылықтарымен қайнатады. Алынған қоектену ортасын залалсыздандырылған петри чашкасын құяды, чашканың түбіне дейін толуы керек, одан кейін оның сууына мүмкіндік береді. 3. Ауадан бөліп алу әдісімен микроағзаларды өсіру. Микроағзаларды егіп, петри чашкасына 1 және 3 м бөлме гүлдерінен алыста орналастырады. Чашканы 10 минутқа ашады да жауып қағазбен орап 25-300С температурадағы термостатқа салады. Петри чашкасындағы өскен колонилердің санын білсен оның көлемін және 10 л ауада микроағзалардың санын санауға болады. Егерде бөлменің ауданы 63,6 см2 А микроағзаларын тұндырса, 100 см2 Х микроағзаларын тұндырады: Алынған нәтижені 100-ге көбейтіп, микроағзалардың 1 м3 құрамын анықтайды. ( немесе 1000 л ауа) Микроағзалардың колони санының бөлме гүлдерін алып тастағандағы саны.
№2 Кесте. Микроағзалардың 1 м3 ауадағы саны.
№3 Кесте. Колонилердің микроскоптағы саңырауқұлақтар мен бактерияларға арақатынасы
Тест сұрақтары: Қоршаған ортадағы экологиялық факторлардың микроағзаларға әсері. Қандай факторлар көбінесе микроағзаларға маңызды болып табылады. А)климаттық факторлар В) биотикалық факторлар С) экологиялық факторлар Д) антропогендік факторлар Е) дұрыс жауап жоқ 2. Климаттық факторлардың әртүрлілігі неге байланысты болады? А) географиялық ендікке В) биіктік белдеуіне С) құрлықтардың орналасуына Д) барлық жауап дұрыс Е) А және С 3. Микроағзаларға маңызды орта жағдайлары. А) pH оттегі В) ауа қысымы С) қорктену заттарының концентрациясы Д) фазалар:сұйықтық-газ, сұйықтық-сұйықтық, сұйықтық-қатты беткі қабат. Е) барлық жауап дұрыс 4. Шағын шекарадағы тұзды суда өмір сүретін ағзалар. А) стеногидриттік В) стеногалинді С) эврингидриттік Д)эвригалиндік Е) эврифагнді 5.үлкен көлемді ортада өмір сүретін организмдер А) эвритермді В) эвриойкты С) стенотермды Д) стенофагты Е) стеноойкты 6. Қандай қоршаған орта факторында жоғарғы атмосфералық қысымда сезімталдығы жоғарылайды? А) ылғалдылық В) pH С) температура Д) барлық жауап дұрыс Е) дұрыс жауап жоқ 7. Папуляция, жергілікті жерге бейімделу, олардың ең жақсы жағдайлары мен ауқымды толеранттық жергілікті жермен байланысуы А) бірлестік В) экотоп С) фация Д) экотип Е) дұрыс жауабы жоқ 8. Бейімделу келесі процестердің нәтижесінде пайда болады........ А) генетикалық құрамының көрінуі және физиологиялық жерсіндіру В) генетикалық құрамының көрінуі және морфологиялық өзгерістер С) морфологиялық өзгерістер және физиологиялық жерсіндіру Д) генетикалық құрамының көрінуі, физиологиялық жерсіндіру және морфологиялық өзгерістер Е) дұрыс жауап жоқ 9.Микроағзалардың қандай процестеріне температура әсер етеді? А)тарап орналасуы мен миграция В) белсенділік пен көбеюі С) көбеюі мен тарап орналасуы Д) тарап орналасуы мен белсенділік Е) көбеюі мен миграция 10. Температурасының өзгермелі режимі байқалатын өмір сүру ортасы..... А) теңіздердің жоғарғы қабатында В) шағын тұщы су қорында С) атмосфераның жоғарғы қабаттарында Д) қоңыржай климаттық зонасында Е) барлық жауап дұрыс 11.Микроағзалардың өсуінің жылдам болуы барысындағы температураны қалай атайды? А)оптималды температура В) нейтральды температура С) дұрыс жауап жоқ Д) максималды температура Е) минималды температура 12. Температураның қажеттілігіне қарай микроағзаларды келесідей топтарға бөлінеді: А)психрофилдер В) барифилдер С) мезофилдер Д) термофилдер Е)барлық жауап дұрыс 13. Микроағзалар, 20-дан 400С температурасында өте тез көбейеді, жақсы жағдайдағы температура 25-300С болып табылса, минималды температура – 100С және максималды температура – 40-500С... А)психрофилдер В) барифилдер С) мезофилдер Д) термофилдер Е)эвритермофилдер 14. Термофилдер қандай болып бөлінеді? А)экстремальды-термофильді В) стенотермофилді С) эритермофилді Д) термотолерантты Е)барлық жауап дұрыс 15. Термофилді микроағзаларда қандай жасуша компоненттерінің ерекшелігімен анықталады? А)жоғарғы температураға термофилдің жасуша қабықшасы төзімді болып келеді. В) мембранасы жоғарғы механикалық төзімділігімен ерекшеленеді және олардың саны мезофилдерден қарағанда көп болады. С) жоғарғы температураға термофилдің ақуызы, ферменттері, майлары төзімді. Д) термофилдердің мезофилден артықшылығы жасушасының көлемі кіші болуында. Е)барлық жауап дұрыс 16. Қанша уақытта микроағзалардың вегативті жасушалары 80-1000С температурасында жойылады? А)30 минут В) 15 минут С) 1-2 минут Д) бірнеше секундтан кейін Е)барлық жауап дұрыс 17. Жасуша ішілік сулар қандай орта.... А)химиялық компонентердің ыдырау ортасы В) аралық алмасу реакциясы өтетін орта С) метоболиттердің қозғалуына жағдай жасайтын орта Д) өмірлік әрекет процестерін реттеуші рөлін атқарады Е)барлық жауап дұрыс 18. Жасушадан судың бөлініп шығып, цитоплазманың көлемі азайып, жауша қабырғасынан цитоплазмалық мембрананың еріп кету процесі қалай аталады? А)лиофилизация В) плазмолиз С) осмотикалық эффект Д) плазмопитиз Е)дұрыс жауап жоқ 19. Ашытқының өміршендігі қандай қысымда сақталып қалады? А)200-300 атм. В) 500 атм. С) 3000-5000 атм. Д) 1100 атм. Е)100 атм. 20. Қалыпты және жоғарғы ауа қысымында көбейетін культуралар? А)баротолерантты В) галофилды С) термотолерантты Д) барофилді Е)галотолерантты 2.5. Курс бойынша СӨЖ тақырыптары:
жүктеу/скачать 1,04 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||