Жұмыс оқу бағдарламаның Нысан титул парағы пму ұс н 18. 3/30

Мемлекеттік жалпыға міндетті Нысан

мамандықтын білім стандарты ПМУ ҰС Н 7.18.3/31

мен типтік бағдарлама

негізінде әзірленген

пәннің жұмыс бағдарламасына

бекіту парағы

БЕКІТЕМІН ОІ жөніндегі проректор _________ Пфейфер Н.Э. 2012 ж. «___»________

Құрастырушы __________ аға оқытушы, магистр Д.А. Искакова

Машина жасау және стандарттау кафедрасы
Метрология пәні бойынша

5B073200 – Стандарттау, сертификаттау және метрология мамандығының студенттеріне арналған

ЖҰМЫС ОҚУ БАҒДАРЛАМАСЫ
Жұмас бағдарламасы мемлекеттік жалпыға міндетті мамандық стандарты 3.08.358-2006 және типтік бағдарлама негізінде әзірленген.

«Метрология» типтік бағдарлама жоғары білімінің Республикалық және оқу-әдістемелік кеңесінің отырысының шешуімен 2006 ж. «_22_», маусымында бекітілген.

2012 ж. «___»______ кафедра отырысында ұсынылған № _______ хаттама

Кафедра меңгерушісі ______________ Ықсан Ж. М.

(қолы)
Металлургия, машинажасау және көлік факультетінің оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған 20__ ж. «__» __________ № ____ хаттама
ОӘК төрағасы ____________ Ахметов Ж.Е.

(қолы)

КЕЛІСІЛГЕН

Факультет деканы ___________ Тоқтағанов Т.Т. «___»________2012ж.

(қолы) (күні)

ҚҰПТАЛҒАН:

ЖжӘҚБ бастығы _________ Варакута А.А. «___»__________ 2012ж.

(қолы) (күні)

Университет оқу-әдістемелік кеңесімен құпталған

«___» ______________ 2012 ж. № _____ хаттама.

1 Пәннің оқыту мақсаты – пән алғашқы арнайы пәндердің бірі болып табылады және стандарттау, метрология және сертификаттау бойынша бакалавр қызметінің пәндік саласымен таныстыруды мақсат етіп қояды.

Пән міндеттері:

- өлшемдердің бірлігін қамтамасыз ету;

- өлшем нәтижесін бірдей заңды бірліктерде көрсету;

- өлшемдер нәтижелерінің жіберілетін қателіктерін және олардың берілген ықтималдылықпен шығуға тыйым салынатын шектерін көрсету.

Берілген пәнді зерделеу нәтижесінде студенттердің:

- еліміздегі және шетелдегі метрологияның тарихы және қазіргі жағдайы туралы;

- өлшеулер, олардың бірлігін қамтамасыз ету әдістері мен құралдары туралы;

- қажетті дәлдікке қол жеткізу тәсілдері жайлы;

- дамыған елдерде метрология бойынша қызметті ұйымдастыру жайлы;

- метрология бойынша халықаралық және аймақтық ұйымдар туралы;

- метрология, стандарттау мен сертификаттаудың байланысы туралы түсінігі болуы керек;

- метрология бойынша заңнамалық, нормативтік құқықтық актілерді, әдістемелік материалдарды;

- стандарттар мен өлшеулер бірлігін ведомство аралық және ведомстволық бақылау жүйесін;

- физикалық шамалар бірліктерін қайталау және олардың өлшемдерін беру теориясын;

- өлшеулер нәтижелерін өңдеу әдістерін және өлшеу құралдарын, олардың метрологиялық сипаттамаларын;

- өнімді сынау және қабылдау ережелерін білуі керек;

- метрология бойынша жұмыстарды жоспарлау және олардың нақтылығын талдау әдістерін;

- өлшеулер нәтижелерін өңдеу және олардың нақтылығын талдау әдістерін;

- өнім сапасын бақылау әдістерін қолдана білуі керек;

- бақылау-өлшеу және сынау техникасымен жұмыс істеу;

- өлшеу, сынау және бақылау құралдарын қолдану;

- метрология бойынша қолданылатын стандарттарды, техникалық шарттарды және басқа құжаттарды қайта қарау;

- метрология бойынша кәсіпорындарында қолданылатын стандарттарды және басқа құжаттарды жүйелі тексеруді жүзеге асыру;

- метрология саласындағы озық отандық және шетелдік тәжірибені зерделеу мен жүйелендіру дағдыларын игеруі керек;

- метрологияның құқықтық және заңды саласында, метрология бойынша қызметті ұйымдастыру саласында, өлшеу құралдарын модельдеу, тексеру және калибрлеу мәселелерінде құзыретті болуы керек.
2 Пререквизиттер

«Метрология» пәнін зерделеу алдында оқытылатын пәндерінің тізімі: математика, физика.

3 Постреквизиттер

«Метрология» пәнінен өзара байланысқан шектес пәндердің тізімі: философия, өлшеудің жалпы теориясы.
4 Пән мазмұны
4.1 Пәнінің тақырыптық жоспары

№р/с	Тақырып атауы	Сабақ түрлері бойынша сағат саны
		дәріс	Тәжір.	Зертх.	СӨЖ
1	2	3	4	5	6
1	Кіріспе. Халықаралық сауда-экономикалық және ғылыми-техникалық байланыстардағы өлшем бірлігіне қол жеткізудің ролі мен мағынасы. Метрологияның мәні мен мазмұны. Метрологияның қызметтің құқықтық негіздері.	2	1	3	6
2	Метрологиялық қызмет.	2	1	3	6
3	Қызметтердің құрылымы, міндеттері, құқықтары мен міндеттемелері. Өлшеу құралдары, метрологиялық сипаттамалары мен оларды қалыптандыру.	2	1	6	6,5
4	Өлшеу құралдарын тексеру, калибрлеу. Эталондар және стандартты үлгілер.	2	1,5		7
5	Метрология - өлшемдер туралы ғылым. Метрологияның ұйымдастырушы, ғылыми және әдістемелік негіздері. Қазіргі метрологияның талаптары.	3	1		7
6	Өлшеу бірлігін қамтамасыз етудің құқықтық негіздері, «Өлшеу қамтамасыз ету туралы» ҚР Заңының негізгі ережелері.	2	2	3	7
7	Нормативтік реттеуге жататын метрологиялық қызмет түрлері. Метрология бойынша заңдарды бұзғаны үшін жауаптылық.	3			7
8	Өлшеудің жіктелуі. Негізгі кезеңдері және операциялары. Өлшеу әдістері. Өлшеудің сынау және бақылау, оның шектеулі мүмкіндіктері.	2			7
9	Өлшеу құралы туралы ұғым, жіктелуі. Өлшеудің қарапайым және кешенді құралдары.	3			7
10	Өлшеу құралдарын модельдеу және есептеуіш техниканы қолдану.	3			7
11	Кәсіпорынның, ұйым мен мекеменің метрологиялық қызметінің құрылымы, міндеттері, құқықтары мен міндеттемелері.	3			7
12	Өлшеу құралдарын жөндеу және дәлдеу. Тексеру сұлбалары және жабдықтары.	3			8
ИТОГО:		30	7,5	15	82,5

4.2 Пәннің тақырыптары мазмұны

1 тақырып. Кіріспе. Халықаралық сауда-экономикалық және ғылыми-техникалық байланыстардағы өлшем бірлігіне қол жеткізудің ролі мен мағынасы. Метрологияның мәні мен мазмұны. Метрологияның қызметтің құқықтық негіздері.

Ұсынылған әдебиет [1, 4-15 б.]

2 тақырып. Метрологиялық қызмет.

Заңдылық метрологияның ережелері мен нормалары халықаралық ұйымдардың ұсыныстарымен құжаттары.

Заңдылық метрология халықаралық экономикалық және сауда байланыстарының дамуына және халықаралық метрологиялық әріптестігі.

Ұсынылған әдебиет [1, 17-25 б.]

3 тақырып. Қызметтердің құрылымы, міндеттері, құқықтары мен міндеттемелері.

Өлшеу құралдары, метрологиялық сипаттамалары мен оларды қалыптандыру.

Өлшем құралдарының түрлері. Өлшеудің техникалық құралдары.

Өлшеуіш процесінің элементтері. Өлшем құралдарының қателіктері.

Ұсынылған әдебиет [1, 28-35 б.]
4 тақырып. Өлшеу құралдарын тексеру, калибрлеу.

Эталондар және стандартты үлгілер. Эталондар, олардың класификациясы.

Эталондар дамуының болашағы.

Ұсынылған әдебиет [1, 38-45 б.]

5 тақырып. Метрология – өлшемдер туралы ғылым.

Метрологияның ұйымдастырушы, ғылыми және әдістемелік негіздері.

Қазіргі метрологияның талаптары.

Ұсынылған әдебиет [1, 45-57 б.]

6 тақырып. Өлшеу бірлігін қамтамасыз етудің құқықтық негіздері.

«Өлшеу қамтамасыз ету туралы» ҚР Заңының негізгі ережелері, баптары, ескертулері.

Өлшем құралын калибрлеудің құқықтық негіздері.

«ГСИ. Заңды түлғаларды калибрлеу жұмыстарын жүргізу құқығына аккредиттеу тәртібі».

Ұсынылған әдебиет [2, 25-38 б.]
7 тақырып. Нормативтік реттеуге жататын метрологиялық қызмет түрлері. Метрология бойынша заңдарды бұзғаны үшін жауаптылық.

Халықаралық заңдылық метрология ұйымы.

Метрология бойынша негізгі халықаралық нормативтік құжаттар

Ұсынылған әдебиет [2, 35-49 б.]

8 тақырып. Өлшеудің жіктелуі.

Негізгі кезеңдері және операциялары.

Өлшеу әдістері. Өлшеудің сынау және бақылау, оның шектеулі мүмкіндіктері.

Өлшеу процесінің элементтері.

Ұсынылған әдебиет [2, 49-58 б.]
9 тақырып. Өлшеу құралы туралы ұғым, жіктелуі.

Өлшеудің қарапайым және кешенді құралдары. Өлшеу нәтижелерін бағалау.

Өлшем құралдарының қателіктері.

Өлшеу нәтижелерін бағалау.

Өлшеу құралдарының дәлдік кластары.

Ұсынылған әдебиет [2, 59-68 б.]

10 тақырып. Өлшеу құралдарын модельдеу және есептеуіш техниканы қолдану.

Калибрлеудің қазақстандық жүйесі. Салыстырып тексеру (калибрлеу) әдістері. Заттар мен материалдардың құрамы мен қасиеттерінің стандартты үлгілері.

Ұсынылған әдебиет [3, 49-70 б.]
11 тақырып. Кәсіпорынның, ұйым мен мекеменің метрологиялық қызметінің құрылымы, міндеттері, құқықтары мен міндеттемелері.

Өлшемдер мен салмақтардың халықаралық ұйымы. Халықаралық заңдылық метрология ұйымы. Метрология бойынша негізгі халықаралық нормативтік құжаттар.

Ұсынылған әдебиет [4, 40-57 б.]
12 тақырып. Өлшеу құралдарын жөндеу және дәлдеу.

Тексеру сұлбалары және жабдықтары.

Үлгілі өлшем құралдары. Салыстырып тексеру сұлбалары.

Ұсынылған әдебиет [4, 60-87 б.]

4.3 Тәжірибелік сабақтардың тізімі мен тақырыптары

1) 1 тақырып – Метрология заңдарының базасы.

2) 2 тақырып – Қателік ұғымы. Жіктелуі.

3) 3 тақырып – Өлшеулерді жіктеу. Өлшеу әдістері.

4) 4 тақырып – Өлшеу құралдарын жіктеу. Статикалық және динамикалық сипаттамалары.

5) 5 тақырып – Өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамаларын нормалау.

6) 6 тақырып – Заттар мен материалдардың құрамы мен қасиеттерінің стандартты үлгілері.
4.4 Зертханалық сабақтардың тізімі мен тақырыптары

1. 
   1 тақырып – Өлшеу құралдарын тексеру.
   
2. 
   2 тақырып – Ұзындықтың соңғы шамалары.
   
3. 
   3 тақырып – Өлшеу құралдарының қателігі ұғымы, оларды жіктеу.
   
4. 
   6 тақырып – Пішіндердің және беттердің орналасу ауытқұларын анықтау.
   

4.4 Студенттерінің өзара жұмысының мазмұны

4.4.1 СӨЖ түрлерінің тізімі

№	СӨЖ түрі	Есеп беру нысаны	Бақылау түрі	Сағат саны
1	2	3	4	5
1	Метрология заңдарының базасы.	Реферат	Өзіндік жұмыстарды қорғауы	13
2	Қателік ұғымы. Жіктелуі.	Реферат	Өзіндік жұмыстарды қорғауы	13
3	Өлшеулерді жіктеу. Өлшеу әдістері.	Реферат	Өзіндік жұмыстарды қорғауы	13
4	Өлшеу құралдарын жіктеу. Статикалық және динамикалық сипаттамалары.	Реферат	Өзіндік жұмыстарды қорғауы	15
5	Өлшеу құралдарының метрологиялық сипаттамаларын нормалау.	Реферат	Өзіндік жұмыстарды қорғауы	15
6	Заттар мен материалдардың құрамы мен қасиеттерінің стандартты үлгілері.	Реферат	Өзіндік жұмыстарды қорғауы	13,5

4.4.2 Оқытушымен бірге тәлемгерлердің өзіндік жұмыстардың мазмұны

1) Өлшеу құралдары, метрологиялық сипаттамалары мен оларды қалыптандыру.

2) Эталондар және стандартты үлгілер.

3) Қазіргі метрологияның талаптары.

4) Метрология бойынша заңдарды бұзғаны үшін жауаптылық.

5) Өлшеудің сынау және бақылау, оның шектеулі мүмкіндіктері.

6) Өлшеудің қарапайым және кешенді құралдары.

СӨЖ мазмұны

№	СӨЖ түрі	Есеп беру түрі	Бақылау түрі	Сағат саны
1	Дәріс сабақтарына дайындалу		Сабаққа қатысу	15
2	Тәжірибелік сабақтарына дайындалу	Реферат	ТЖ1, М2	4
4	Тәжірибелік сабақтарына дайындалу және қорғау	Есеп	ТЖ қорғау	4
5	Зерханалық сабақтарына дайындалу және қорғау	Есеп	ТЖ қорғау	10
6	Курстық жұмыстың бөлімдерін дайындау	Бөлім, КЖ пунктері	КЖ	10
7	Аудиторлық сабақтарына кірмеген материалды оқу	Конспект	ПК М1, М2	10
8	Бақылау сабақтарына дайындалу		МБ1, МБ2 (тестілеу)	17
9	Емтиханға дайындалу		Е	12,5
Барлығы:				82,5

4.3 Курстық жобаның тақырыптары.

1) Тура көп еселік тең және тең емес дәл өлшемдердің нәтижелерін өндеу.

2) Жанама өлшемдердің нәтижелерін өндеу.

3) Берілген бастапқы деректер кезінде өлшеу құралдарының қателіктерін анықтау.

4) Бір түрлі және әр түрлі өнім сапасының деңгейін бағалау.

5) Өнімнің сапа деңгейін аралас әдісімен бағалау.

6) Кәсіпорындарының коллективтерінің жұмыс сапасын бағалау.

7) Тетікті өндіру метрологиялық қамтамасыз ету.
5 Әдебиет тізімі

Негізгі

1. 
   Жанзаков М. М. Стандарттау:[Оқулық] / М. М. Жанзақов, К. А. Мырзабек. – Қызылорда : Тұмар, 2007. – 219 б.
   
2. 
   Өзара ауыстырымдылық, стандарттау, сертификаттау негiздерi және техникалық өлшеу. Сапа менеджментi / М. Самсаев [және т. б.]. – Алматы : Бастау, 2008. – 261 б.
   
3. 
   Орысша-қазақша түсіндірме сөздік: Метрология, стандарт. Павлодар, 2007. – 300 б.
   

Қосымша

4. 
   Сертификаттану: Оқулық / Сағ∙адиев К., Смағулов А., Барағбаев Б., Қалиев Ё. – Алматы : РБК, 2000. – 211 б.
   
5. 
   Техникалық реттеу туралы: ҚР Заңы – Астана, 2004. 9 қарашадағы № 603 Қаулысы.
   
6. 
   Өлшеу бірлігін қамтамасыз ету туралы: ҚР Заңы – Алматы, 2000.