Жол – жерқазу құралдар. Экскаваторлар. Бульдозерлер

Осы мақалада бірнеше түпнұсқа құралдар мен құралдар қарастырылады, бірақ жерді қазып алуды таңдамас бұрын, «Genius» деп аталатын басқа құрал туралы сөйлесейік.

Бұл төсек орындары, гүлзарлар және бұталар арасында жұмыс істеуге ыңғайлы. Құрал отырғызу үшін алаңдарды тазалап, дайындай алады.

Топырақты бітеп тастағанда, арамшөптер олармен ұзақ уақыт бойы ұмытуға мүмкіндік беретін түбірімен бірге жойылады. Сонымен қатар, топырақ қабаттары топырақтан қажет микроорганизмдерді, ылғал мен қоректік заттармен бірге сақтайтын, бұрылмайды.

«Genius» -мен жұмыс істеу оңай, оның дизайны жұмыс істегенде жұлын бұлшықеттеріне жүктемені көтермейді, бұл ұзақ жұмыс істеуге және аз шаршауға мүмкіндік береді.

Жерді қазу алдында құралдың биіктігі биіктігіне сәйкес келетініне көз жеткізіңіз. Ең жақсысы, қарапайым күрек болса, иығыңыздың астына кесу биіктігі 10 см болғанда. Басқа жағдайларда, локтің иілісі бойынша өлшеңіз: құралдың биіктігі иілу деңгейінде болуы керек.

Экскаватор (лат. excavo — түйгіштеймін, оямын) — топырақты қазып, жанындағы үйіндіге тогу немесе көлік құралдарына тиеу үшін қолданылатын жер қазатын машина. Бір шомішті және көп шөмішті болып бөлінеді. Әскерде, негізінен, бір шәмішті Экскаватор окоп, блиндаждық шұнқыр,бойтаса пана, әскери техниканы жасыратын орындар, жол, аэродром салу үшін және т.б. міндеттерді орындау үшін пайдаланылады.

Біршөмішті экскаваторлардың жалпы жіктелуі (қолданылуы, құрылымы, жұмыс процестері, технологиялық мүмкіндіктері, жұмыс өнімділігі, қолданылу облысы). Тік және кері күрек, драглайн, грейфер   Біршөмішті экскаватор деп шөмішті жұмыс органымен жабдықталған, іс-әрекеті циклді позициялы жер қазу машиналарын атайды.   Біршөмішті экскаватордың жұмыс циклі рет-ретімен орындалатын  топырақ қазу, оны шөмішпен төсеу орнына тасымалдау, топырақты үйме мен көлік құралына аудару арқылы шөмішті босату және келесі циклді бастау үшін шөміштің алғашқы позициясына қайтып оралу операцияларынан тұрады. Бұл экскавация деп аталынады. Бір позицияда жұмыс атқарылып болғаннан кейін экскаватор келесі позицияға ауыстырылады. Біршөмішті экскаватор былай жіктеледі:

1-қолданылуына қарай: құрылыс, құрылыс-карьерлік, карьерлік,  ашу, туннелдік, шахталық;

2- жұмыс органдарының түрлеріне қарай: тік және кері күрек, драглайн, грейфер, жоспарлағыш;

3- жұмыс органдарының жасалуына қарай: арқанды, гидравликалық;

4- жүру құрылғыларының түрлеріне қарай: пневмодөңгелекті (автомобилді және тракторлық база), жылжымалы, қадамды;

5- бұрылу бөлігінің айналу мүмкіндігіне қарай: толық бұрылатын және жартылай бұрылатын; 6-  орнатылған қозғалтқыштар санына қарай: бір- және көпмоторлы. Біршөмішті экскаваторлардың кранды, қада қаққыш, таптағыш және басқа да ауыспалы жабдықтары болуы мүмкін. Бір жұмысшы органымен – арнайы, ал ауыспалы бірнеше жұмысшы органымен жабдықталған болса  – универсалды болып табылады. Құрылыс экспедиторлары IV категориялы топырақтарды алдын-ала қопсытпай, ал тоң топырақтар мен тау жыныстарын алдын-ала қопыстып алғаннан кейін өңдеуге арналған. Гидравликалық экскаваторлар өндірістің жалпы көлемінің 80%-да қолданылады.   Біршөмішті экскаватор басты параметрі оның массасы болып табылады. Масасына байланысты олар өлшемдік топтарға бөлінеді. Өлшемдік топтар негізгі параметрлер жинағымен сипатталады: күш құрылғысының қуаты; шөміш сыйымдылығы; тістеріне түсетін күш ісерлері; жұмыс аймағының өлшемдері; жұмыс циклінің ұзақтығы; қозғалыс жылдамдығы; бұрылыс платформасының айналу жиілігі; өте алатын көлбеуліктері; топыраққа тұсетін үлестік қысым; оське түсетін күш; габариттік өлшемдер және тағы да басқалар.
Біршөмішті экскаваторлар индекстері – ЭО-0000:

1сан – өлшемдік топ;

2сан – жүргіш құрылғы типі (1. жылжымалы, 2. тірек беті үлкейтілген жылжымалы, 3. пневмоколесные, 4. автомобилді типті арнайы шасси, 5. жүк автомобилінің шассиі, 6. трактор базасында);

3сан жұмысшы органының ілмек типі (1 және 2 – иілімді және қатаң ілмекті, 3 – телескопты жұмыс жабдығы);

4сан –экскаватор моделінің номері. Мысалы ЭО-4123: Біршөмішті, құрылыс, универсал экскаваторы,  жүру құрылғысы тірек беті үлкейтілген жылжымалы, 4 өлшемдік топқа жатады, жұмысшы органы қатаң ілінген, моделі үшінші. Ары қарай әріппен – кезекті модернизациялануы мен климаттық орындалуы.

мұндағы,  q – шөміш сыйымдылығы;                  

 - толу коэффициенті;                   

- топырақ қопсыту коэффициенті;                    

- жұмыс циклінің ұзақтығы;                    

-жаңа позицияға бір рет орын ауыстыру  ұзақтығы;                   

- бір позициядағы жұмыс циклдарының саны.

Экскаватор базалық бөлік пен жұмысшы жабдықтан тұрады. Базалық бөлік төменгі рамалы жүргіш арбадан, тірек-бұрылу құрылғысынан, насос-күш құралды бұрылыс платформасынан, жетектің гидравликалық жүйесі түйіндерінен және машинист кабинасынан тұрады. Жұмысшы жабдықтары – кері күрек рет-ретімен өзара шарнирарқылы байланысқан жебені, тұтқаны және шөмішті қамтиды. Ол негізінен экскаватор тұрағы деңгейінен  төмен орналасқан топырақтарды өңдеуге арналған. Толық бұрылатын экскаватордың жұмыс аймағы – бұл радиалды қимасы жұмыс аймағының көлденең профилі деп аталынатын тородиалды беттермен шектелген кеңістіктің бір бөлігі.

Экскаватор – жоспарлағыштар, толық бұрылмайтын экскаваторлар, мини экскаваторлар (qк=0,03-0,2куб.м), микро-экскаваторлар (b=1м, qк=0,02куб.м) тар және қол жетімділігі қиын орындарда, ғимарат іштерінде, жөндеу жұмыстарында қолданылады. Үздіксіз жұмыс жасайтын экскаваторлардың жіктелуі. Атқаратын қызметі, қолданылу облысы,  құрылымы, жұмыс процесі, орлық және шынжырлы экскаваторлардың жұмыс өнімділігі мен технологиялық мүмкіндіктері. Үздіксіз жұмыс жасайтын экскаваторлар деп бұл топырақты көлік құралы мен үймеге тасымалдай отырып өңдейтін, үздіксіз жұмыс жасайтын жер қазу машиналары аталынады. Жұмысшы органы топырақты массивтен кезектесе ажыратып отыратын бірнеше шөміштермен, қысқыштармен, кескіштермен жабдықталған. Оларды бірегей жұмыс органы – роторға немесе тұйықталған шынжырға бекітеді. Оларды былай жіктейді: - Қызметі мен орындайтын жұмыс түрлеріне қарай:       

 а) орлық;        

б) карьерлік;      

  в) құрылыс-карьерлік;

- Жұмысшы органының типіне қарай:     

   а) роторлы;        

б) шынжырлы (қысқышты, фрезерлі);

- Қазу әдісіне қарай:         

а) бойлық;         

б) көлденең.

Бульдозер

Бульдозер – көптеген жер қазу жұмыстарын орындауға болатын көпфункционалды машина. Қуаты ұлғайтылған қозғалтқыш және жылдамдықты сатысыз реттейтін гидростатикалық жетек машинаның ерекше маневрлігін және жоғары тиімділігін көрсетеді.