Тәртіптік жазалардың түрлері. Жұмыс берушінің немесе қызметкердің бастамасы бойынша еңбек шартын бұзу. Тәртіптік теріс қылық жасағаны, яғни қызметкердің өз кінәсінен өзіне жүктелген Еңбек міндеттерін орындамағаны немесе тиісінше орындамағаны үшін жұмыс берушінің мынадай тәртіптік жазаларды қолданады: 1) Ескерту;
2) сөгіс;
3) тиісті негіздер бойынша жұмыстан шығаруға құқығы бар.
Еңбекті қорғау талаптарын бұзу еңбек тәртібін бұзу ретінде қаралуға тиіс, ал басшының тапсырылған жұмыс учаскесінде тиісті еңбек тәртібін қамтамасыз етуге қабілетсіздігі оның атқаратын лауазымына барлық туындайтын салдармен сәйкес келмеуі ретінде бағалануға тиіс.
Бұл ретте басшылардың өздеріне бағынысты қызметкерлерді қауіпсіздік жөніндегі қағидалар мен нұсқаулықтарды бұзуға, бақылаушы органдардың өкілдері тоқтата тұрған жұмыстарды өз еркімен қайта бастауға мәжбүрлейтін нұсқаулар немесе өкімдер беруі, сондай-ақ басшылардың олардың қатысуымен бағынысты қызметкерлер жол беретін бұзушылықтарды жою жөніндегі әрекетсіздігі еңбекті қорғау талаптарын өрескел бұзу болып табылады.
Тәртіптік жауапкершілік қызметкерлерге ішкі еңбек тәртібі қағидаларында (және тәртіп туралы жарғыларда) көзделген тәртіптік жазалар қолдануды көздейді.
Жұмыс беруші жазаны таңдауды жасалған теріс қылықтың ауырлығын, оның жасалу мән-жайларын, сондай-ақ қызметкердің алдыңғы мінез-құлқын ескере отырып жүзеге асырады. Әдетте, жұмыс берушінің лауазымды тұлғаларын еңбекті қорғау туралы заңнаманы бұзғаны үшін тәртіптік жауапкершілікке тартады.
Орындаушы қызметкерлер (жұмысшылар) - еңбекті қорғау жөніндегі ережелер мен нормаларды, еңбекті қорғау жөніндегі, жұмыстарды қауіпсіз жүргізу жөніндегі нұсқаулықтарды бұзғаны үшін еңбек тәртібін бұзғаны үшін тәртіптік жауапкершілікке тартылады. Медициналық куәландырудан дәлелді себептерсіз бас тарту немесе жалтару, сондай-ақ қызметкердің жұмыс уақытында арнайы оқытудан өтуден немесе еңбекті қорғау, қауіпсіздік техникасы бойынша емтихан тапсырудан бас тартуы, егер бұл жұмысқа жіберудің міндетті шарты болып табылса, еңбек тәртібін бұзу болып саналады.
Кәсіподақ органдары еңбекті қорғау туралы заңнаманы, қауіпсіздік ережелері мен нормаларын бұзғаны үшін лауазымды тұлғаларды тәртіптік жауапкершілікке тарту туралы ұсыныстар енгізе алады.
Мемлекеттік қадағалау органдары қызметкерлерінің еңбекті қорғау туралы заңнаманы, қауіпсіздік ережелері мен нормаларын жүйелі түрде бұзатын лауазымды адамдарды тәртіптік жауаптылыққа тарту туралы ұсыныстар енгізуге құқығы бар.
Еңбек туралы заңнаманы және еңбекті қорғау туралы заңнаманы бұзғаны үшін, өнеркәсіпте жұмыстарды қауіпсіз жүргізу жөніндегі қағидаларды, нормалар мен нұсқаулықтарды бірнеше рет бұзғаны үшін әкімшілік жауапкершілік лауазымды адамдарға ақшалай айыппұл салуды көздейді. Кінәлі лауазымды адамдар, егер олар өздерінің әрекетімен немесе әрекетсіздігімен еңбек туралы, еңбекті қорғау туралы заңдарды, қауіпсіздік ережелерін, нормалары мен нұсқаулықтарын қылмыс белгілері жоқ бұзуға жол берсе, әкімшілік жауаптылыққа тартылады.
Егер іс-әрекет абайсызда адам денсаулығына ауыр және ауырлығы орташа зиян келтірсе, адам өліміне немесе авариялар, өрттер және т. б. кезінде өзге де ауыр зардаптарға әкеп соқса, қызметкер қылмыстық жауаптылыққа тартылады.
Қызметкер жұмыс берушіге зиян келтірілген кезде материалдық жауапкершілікке тартылады. Ұйымның бірінші басшысы ұйымға келтірілген тікелей нақты залал үшін толық материалдық жауапты екенін ескеріңіз.
Қорытындылай келе, қызметтік міндеттерді орындамағаны үшін жауапкершіліктен босату үшін іс жүзінде қандай негіздер бар екенін қарастырайық?
Міндеттемелердің орындалмауына кінәлілікті анықтаудың жалпы принципі келесідей: егер адам еңбек шарты міндеттемелерінің сипаты бойынша оған талап етілетін жұмысты орындауға ұқыптылық пен мұқияттылық дәрежесінде өзінің барлық Еңбек міндеттерін тиісінше орындау үшін барлық шараларды қолданса, ол кінәсіз деп танылады.
Жауапкершіліктен босатуға негіз болып табылады:
- қызметкерді белгіленген нормаларға сәйкес жеке және ұжымдық қорғаныс құралдарымен"қамтамасыз етпеу" (жұмыс беруші қызметкерден еңбек міндеттерін орындауды талап етуге құқылы емес және осы себепті туындаған бос жұмыс орнына ақы төлеуі керек);
- жұмыс берушінің жұмыскердің еңбек құқықтарын бұзуы;
қызметкердің еркінен тыс, оның лауазымдық міндеттерін тиісті түрде орындауына кедергі болған өзге де оқиғалар (Төтенше жағдайлар, дүлей зілзалалар және т. б.);
- қызметкерге жүктелген бұзушылықтардың дәлелденбеуі және т. б.
Әдебиеттер:
1.Мұнай және мұнай өнімдері қоймалары. өртке қарсы нормалар/ «ҚазҚСҒЗИ» РМК, «ЗЦ АТСЭ» ЖШС- Астана,2018ж
2.Система управления охраной труда, промышленной безопасностью и охраной окружающей среды / Смолянинова С.А, 2018г.
3.Родионов, А. И. Технологические процессы экологической безопасности. Атмосфера : учебник для вузов / А. И. Родионов, В. Н. Клушин, В. Г. – 2020г